Arslan Özdemir

Dê û bavitî ne tenê mezinkirina zarokekî ye, di heman demê de mezinkirina zarokên serkeftî ye. Dema ku zarok ji hêla fîzyolojîkî ve mezin dibe, mezinkirina zarok hewceyê hestyarî, derûnî û psîkomotorî ye...

Yek ji pirsgirêkên herî bingehîn u rojane, belkî jî ya herî girîng, ku îro ji hêla xwendekaran ve tê jiyîn tunebûna daxwaza xwendinê ye. Lêbelê, heger nexwîne, şansê wî yê serketinê namîne.

Îstîsmar, têgehek e ku wateyên wekî îradeya baş a kesan, bikaranîna xirabî , armanckirina zirarê bikaranîna xirabî a ramanekê, bikaranîna xirabî a kesê din bêyî rizamendiya wî û bêyî berçavgirtina îradeya wî dihewîne. Mixabin îstîsmar di her civakê de, di her sazî û şert û mercan de dibe.

Ziman ne tenê alavek e ku em bi rêya berhevkirina peyvan bi hev re danûstandinê bikin. Di heman demê de, beşek ji civaka ku em tê de dijîn e û bi pêkhateyên civakî ve girêdayî ye. Di civaknasiyê de ziman ji bo têgihiştina çawaniya kar û guhertina civakê, weke amûreke girîng tê bikaranîn.

Gotina “Ermenê kurê Ermenî” ku yek ji axaftinên ku di nav rûpelên tarî yên dîrokê de cihê xwe girtiye û di civakê de şopên kûr hiştiye, bi salan e li Tirkiyeyê weke çêr tê bikaranîn. Lê belê, ji bo rûbirûbûna paşerojê girîng e ku meriv li ser koka vê îfadeyê bifikire û çima wateyek wê ya wêranker heye.

Li gorî UNICEFê, ji her 3 zarokan jê 2 nikarin nivîseke hêsan bixwînin û jê fam bikin. Li gorî daxuyaniya UNICEFê li cîhanê ji sedî 11ê zarokên ku di temenê dibistanê de ne, bi gotineke din 123 mîlyon, li Tirkiyeyê jî 4 mîlyon zarok ji ber sedemên cuda nikarin biçin dibistanê. Beşek mezin ji zarokên ku dikarin biçin dibistanê jî nikarin perwerdehiyekî baş bistînin.

Li cîhanê çend zarok dibin qurbaniyên şer? Li ser vê yekê ku li cîhanê çend zarok niha li herêmên şer ên çalak dijîn, daneyên rast tune ne.

Li gorî lêkolînên ku li Tirkiyeyê hatine kirin, ji her 10 ciwanan nêzî 9 kes piştî zanîngehê dixwazin biçin welatê biyanî.Ev daxwaz bi taybetî di nav ciwanên ku di endezyar û teknolojiyê de dixwînin de hevpar e.

Malbat hêmana herî bingehîn a fonksiyonên ferd û civakê ye. Malbat cihê bingehîn e ku ferd hewcedariyên xwe yên bingehîn ên wekî xwarin, lênêrîn, hewcedariyên hezkirinê, pêşkeftina hestyarî, pêşkeftina derûnî, perwerdehî, bidestxistina nirxên çandî, domandina pêşkeftina hişmendiya saxlem (saziya civakî ya herî bingehîn e) tê de peyda dike.

Qirkirina jinan ku di van salên dawî de li Tirkiye û gelek deverên cîhanê zêde bûye, weke pirsgirêkeke civakî derdikeve holê. Ev kiryarên hovane ne tenê pirsgirêkeke takekesî ye, di heman demê de xwedî aliyê civakî û Polîtîke jî. Ji ber vê yekê, jinkujî Polîtîke an A-Polîtîke?

Kirîna dengin a bi pereyan ne tenê pirsgirêka partiyên siyasî ye, pirsgirêka hemû civakê ye. Ji bo çareserkirina vê pirsgirêkê têkoşîneke berfireh pêwîst e.

Di van demên dawî de li gorî lêkolînan hestek hevpar di nav ciwanan de nebextiyarî û bêhêvîbûn e. Ev zehmetiyên hestiyar ên ku ji hêla ciwanan ve têne jîyîn ji hêla gelek faktoran ve pêk tê. Faktorên wekî nediyariyên aborî, zextên civakî, bargiraniyên akademîk û girêdanên teknolojîk ên ku ji hêla serdema dîjîtal ve têne peyda kirin, bandorek neyînî li tenduristiya derûnî ya ciwanan dikin.