"İçinde bulunduğumuz zor durumdan ötürü içimizden biri kafasını duvara vurarak kendini öldürmeye kalktı. Polis ona saldırdı ve hepimizin gözü önünde bayılıncaya dek dövdü. Birçok jandarma saldırıp sopalar ve tekmelerle adamı dövdüler. Sonra da banyoya götürüp elini yüzünü temizlediler."
İzmir civarında bir merkezde alıkonulan Moritanyalı bir mülteci
Bu sözler, Helsinki Yurttaşlar Derneği (hYd) Mülteci Destek Programı’nın (MDP) yayımladığı "İstenmeyen Misafirler: Türkiye’de 'Yabancı Misafirhaneleri'nde Tutulan Mülteciler" başlıklı raporda yer alan tanıklıklardan yalnızca bir tanesi.
Polisin tutumu
Rapor, Türkiye'nin çeşitli kentlerinde gözetim altında tutulmuş 40 mülteciyle Ekim 2006-Eylül 2007 arasında yapılan görüşmelere dayanılarak hazırlandı. Görüşülenler ağırlıkla erkek ve Afganistan'dan Liberya'ya 17 farklı ülkeden geliyor.
2004-2007 arasında; Van, Hatay, Ankara, İzmir, Kırklareli, İstanbul ve Hatay'daki gözetim yerlerinde yaşadıkları olaylara dair deneyimlerini aktardılar.
"Görüştüğümüz kişilerin işaret ettiği en ciddi sorunlardan biri polisin tutumu ile ilgili" diyen hYd - MDP koordinatörü Özlem Dalkıran, polislerin genelde misafirhanelerde tutulan kişilerin temel ihtiyaçlarıyla ilgili taleplerine kulak tıkadıklarını söyledi.
Yaşam koşulları
hYd’nin görüştüğü "mülteci" bireylerin "misafirhane" koşullarıyla ilgili dile getirdikleri şikayetler arasında aşırı kalabalık, hijyen koşullarının kötülüğü, ısınma sorunları, dışarıyla iletişim önündeki engeller ve temizlik malzemeleri, yemek ve su gibi ihtiyaçların dışarıdan fahiş fiyatlara temin etmek zorunda kalmaları bulunuyor.
Raporda "misafirhanelerde" sağlık sorunu olan kişilerin doktor ve ilaca erişiminde ciddi sorunlar yaşandığına dikkat çekiliyor; bunun nedenleri arasında polisin talepleri dikkate almaması, tedavi ve ilaç masraflarının yüksek olması ve çevirmen eksikliği öne çıkıyor.
Uygulama sorunları
"Mülteci" durumunda olan ve sığınma talebinde bulunmak isteyen kişilerin, gerek Türkiye’deki sığınma prosedürüyle ilgili güvenilir bilgiye erişimi, gerekse dile getirilen sığınma taleplerinin işleme konması önündeki ciddi engeller var.
Sığınma talepleri işleme konmayan "mülteciler", sınırdışı edilme ya da geldikleri ülkeye geri gönderilme riskiyle karşı karşıya. Yapılan sığınma talepleri nadiren de olsa işleme konabiliyor ancak havaalanlarındaki "transit bölgelerde" tutulan kişilerin sığınma talepleri hiçbir biçimde dikkate alınmıyor.
Ayrıca bu kişilerin ne BMMYK, ne avukatlar, ne de sivil toplum örgütü temsilcileriyle görüşmelerine olanak tanınmıyor.
Tavsiyeler
Raporda yer alan başlıca tavsiyeler arasında İşkenceye Karşı Sözleşmenin Seçmeli Protokolünün onaylanması, izleme ve raporlama birimlerinin oluşturulması ve uzman personel yetiştirilmesi yer alıyor.
Bunun yanı sıra "müsafirhaneler"deki yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve burada kalan insanların bilgilendirme ve yasal haklarını kullanabilmesinin sağlanması da öneriler arasında. (EÜ/GG)
