Infografik: Yağmur Karagöz/bianet
Ji bo nûçeya tirkî bitikîne
Li gorî nûçeyên ku bianetê ji rojnameyên herêmî û yên berbelav, ji malperên nûçeyan û ajansan berhev kirine, mêran di navbera 1ê Kanûna Paşiyê ya 2020an û 21ê Çiriya Paşiyê ya 2020an de, ango di 327 rojan de herî hindik 253 jin kuştine.
Jineke ku mêran ew kuştine transeke moldovyayî bûye.
Din ava jinên ku mêran ew kuştine de, du jê sûrî, yek ingilîz, yek azerî, yek ozbek, yek mogolistanî, du afgan, yek tacik, yek jî turkmen bûye.
Di vê demê de çapemeniyê mirina herî hindik 214 jinan weke mirinên “bigûman” nivîsandiye. Di 21 rojên Çiriya Paşiyê ya 2020an de jî mêran 24 jin kuştine û 45 jin birîndar kirine.
Kê jin kuştine?
Nîvê jinan bi destê hevjîn, hevjînên kevn û destgirtiyên xwe ve hatine kuştin.
Hevjîn, destgirtî, destgirtiyê kevn û hevjînê kevn 165 jin kuştine. Bav, bira, kur, zava û yên mîna wan herî hindik 50 jin kuştine. Cîran û hevalên wan 16 jin kuştine. Şaredarekî jinek, kuryeyekî jinek, dizekî jinek, emlakfiroşekî jinek, hosteyê çêkirina kelûpelan jinek kuştiye. Çapemeniyê nenivîsandiye bê ka mêran û 17 jinên kuştine hev nas dikirin an na.
Mêran jin çawa kuştine?
Mêran ji sedî 59ên jinan bi çekên gulexwer kuştine.
Mêran 150 jin bi çekên gulexwer, 66 jin jî bi kêran kuştine. Mêran herî hindik sê jin bi agir şewitandine û kuştine, 14 jin jî xeniqandine. Heft jin ji şaneşînan, ji wesayitan avêtine an jî di kendalan de werkirine û kuştine. Derb li penc jinan dane û ew kuştine. Çapemeniyê nenivîsandiye bê ka mêran herî hindik heşt jin çawa kuştine.
Mêran jin li ku kuştine?
Mêran ji 48ê jinan li nava malan kuştine.
Mêran 123 jîn li nava malan, 78 jin li kolan, daristan, kargeh ango li derveyî malan kuştine. Çapemeniyê nenivîsandiye bê ka mêran 54 jin li kuş kuştine.
Piştî daxuyaniyên Alî Erbaş, Serokê Saziya Karûbarên Olî, gotinên nefretkirinê û êrîşên homofobîk zêde bûne.
Gulistan Doku, xwendekara Zanîngeha Mûnzûrê ji 5ê Kanûna Paşiyê ya 2020an û vir ve winda ye. Xebatên lêgerînê yên ji bo dîtina Dokuyê dewam dikin.
Li gorî raporâ bianetê meh bi meh bûyerên tundkariya mêran wiha ne:
Kanûna Paşiyê
Mêran îşkenceya sistematik li du jinan kirine û paşê ew kuştine. Di vê mehê de 21 jin hatine kuştin ku ji bo yeke ji wan biryara parastinê hatibû dayîn. Du mêrên ku ji girtîgehan derketine du jin kuştine. Mêrekî ku jin kuştine, cerdevan bûyen.
Li Trabzonê mêrê bi navê Z.F, ji ber ku bi destgirtiyê xwe re axiviye, derb li keça xwe ya bi navê Y.F. ya 15 salî xistiye. Li Antalyayê mêrê bi navê B.K. yê 40 salî keça xwe ya bi navê Ekin K. Ya 12 salî kuştiye.
Sibat
Mêrekî ku jinek kuştiye, her weha îşkenceya sîstematîk li heman jinê dikir. Jinek beriya ku were kuştin giliyê wî mêrî li bal polîsan kiribû, lê ti encam bi dest nexistibû. Jineke ku hatiye kuştin sûrî bûye.
Li Stenbolê du xizmên keçeke 17 salî, xwestine wê birevînin.
Li Boluyê zarokekî sûrî hatiye derblêdan. Li heman bajarî bavekî derb li keça xwe daye.
Adar
Mêrekî ku îşkenceya sîstematîk li jinekê dikir, ew kuştiye. Jinek beriya bê kuştin, daxwaza parastinê kiribû. Jineke ku hatiye kuştin welatiya Ingilîstanê, yek jî ya Azerbaycanê bû. Mêrekî ku jin kuştiye polis, yek jî berbaz bûye.
Nîsan
Herî hindik du jin beriya bên kuştin, ji saziyên fermî daxwaz kiribûn ku werin parastin. Jineke ku hatiye kuştin, trans bûye.
Gulan
Jinek digel daxwaza wê ya parastinê hatiye kuştin. Mêrek piştî guhertina di yasaya hiqûqê de ji girtîgehê derketiye û jinek kuştiye. Mêrekî piştî jinek kuştiye, kelûpelên wê diziye.
Mêran zarokeke keç kuştine. Li Manîsayê mêrekî zarokeke keç kuştiye, paşê gotiye ku “min şibandiye destgirtiya xwe ya kevn.”
Hezîran
Mêran jineke o
zbek kuştine. Mêrekî du zarokên jinekê, bavê jineke din kuştiye. Mêrekî jinek di dema xewê de kuştiye.
Mêran di Hezîranê de sê zarokên kur kuştine. Bavên du zarokan, zirbavê zarokekî ew kuştine. Mêran du zarok bi çekên gulexwer, yek jî fetisandine û kuştine. Çapemeniyê mirina zarokekî/e li Gîresûnê weke “mirineke biguman” nivîsandiye.
Tîrmeh
Du fail di encama guhertina yasaya hiqûqê de ji girtîgehan derketibûn. Failek bi destûr ji girtîgehê derketibû, yek ji girtîgehê reviya bû.
Failekî jinek bi darê zorê ji stargehê derxistiye û biriye li malê kuştiye. Jinek mogolistanî, yek afgan bûye.
Mêran di meha Tîrmehê de herî hindik sê zarok kuştine. Bavekî du zarokên xwe, komeke mêran zarokek kuştiye.
Tebax
Du jin pêş ku were kuştin serî li polîsan didin lêbelê derbarê faîlan de çi karekî qanûnî nehatiye kirin. Her du jin di gel ku biryara dûrxistinê û parastinê hebûye jî hatine kuştin.
Mêran di meha Tebaxê de herî kêm 4 zarok kuştine. Du zarok birayê wan ê mezin, zarokek bavê wî/wê û zarokekê destgirtîyê wê yê bere kuştiye.
Îlon
Mêran di meha Îlonê de herî kêm 4 zarok kuştine. Zarokek dayîka wê/wî, zarokek ku bi darê zorê hatiye zewicandin ji aliye hevjînê xwe de hatiye kuştin. Kesên ku 2 zarok kuştine çapemeniyê merivantiya wan nenivîsandiye. Zarokên ku hatine kuştin yek jê Suriyeyî ye û yê din jî Afganî ye.
Çiriya Paşiyê
Mêran di navbera 1-21 Çiriya Paşiyê de herî hindik 24 jin kuştine. Herî kêm tundkarî li 45 jinan kirine. Di heman qonaxê de çapemeniyê kuştina 17 jinan “biguman” nivîsandiye.
Navê jinên ku mêran ew kuştineKanûna Paşiyê: Alev E., Aynur E., Büşra Y., Deniz G., Ebru A., Ece A., Emine A., Esma P., Fatma T., Füsun A., Gamze E., Leman E., Melike D., Mesrure G., Seyhan Y., Şehriban Ç., Şerife B., Tuğçe D., Zübeyde D., Zülfiye Y., navê jinekê nehatiye zanîn. Sibat: Dursiye S., Elif A., Emine Y., Fatma D., Gülistan Ö., Hafize F., Hayriye E., Lemia Z., Mehtap A., Melahat A., Meryem S., Nurhan A., Özlem Ö., Özlem P., Pervin Y., Pınar E., Şeyma Y., Şükran T., Zehra E., Zeliha A. Adar: Anastasiya M., Bahtiyar K., Dilek K., Gamze S., Gönül G., Günay Ş., Halime D., Hatice B., Hatice K., L.K., Lale B., Latife B., Maşide Y., Melek D., Münevver Ş., Neşe O., Özlem M., Pınar A., Pınar U.B., S.İ., Sultan A., Suriye Ö., Ulviye H., Vildan A.Y., Viviant B. Nîsan: Aysim E., Eduard G., G.L, Gamze P., Gül Y., Gülcemal B., Gülten T., Halime M.,Nurgül B., Hatice G., Havva G., Huriye K., Kısmet D., Kiraz Y., Meral A., Sati İ., Sıdıkka K. Gulan: Bahriye D.,Fatma G., Fatma K., G.T., Gül K., Gülnur K., Hülya Ö., Münevver A.,, Nurcan P., Rukiye Ç., Seher A., Selda B., Selda G., Selma T., Sema A., Sevilay A., Şeriye D., Zekiye O. Zeynep Ş. Hezîran: Aslıhan A., Ayşegül A., Aynur A., Aynur E., Carmen Florentina, Çakır K., Çilem K., Edanur Ş., Güler A., Hatice Ç., Hüsne C., Kader C., Merve K., Miray Y., Nargül Y., Nasiba M., Nazmiye K., Nermin Y., Özlem Ç., Rabia E., Serpil K. Tîrmeh: Bahar Ö., Beyza K., Deniz D., Derya A., Döndü K., Emine Y., Enkhmunkh Erdene B., Fatma A., Figen K., G.S., Gönül G., Gülsüm Y., Hamdiye Ş., Hamide Y., Hatice T., Melehat Ü., Mücella D., Nazife G., Nuray D., Pınar G., Sabriye Y., Seher F., Sema D., Sevil Ö., Sultan K., Süheyla Y., Sümeyye A., Şule B., Zahide C., Zehra R., Zeynep T., Zeynep Ü. Tebax: Altue H.E., Arzu Gül K., Aynur S., Ayşe A., Ceyda Y., Dilan T., Dilek A., Dudu Ç., Ebru T., Emine A., Esra D., Fati Z., Fatma A., Gizem F., Gülhan Ç., Hatice Ş., İkbal P., Makhfırat A., Meliha K., Merve Y., Meryem D., Naime C., Rahime G., Remziye Y., Rozygul R., Sevgi Y., Sevim S., Sibel Ş., Süreyya A.Ç., Şahime E., Yonca T. Îlon: Cemile Kumuz, Çiğdem D., Döndü G., Duygu Çelik, Ebru Aksu, Elif Y., H.K., Handan B., Handan D., Havva A., Havva Bakırdal, Mahsume Kanbare, Meltem D., Meryem T., Özlem G., Rabia Ç., Serap Ö., Sevilay Kaya, Şükran Aksu, Yağmur Eker Çiriya Pêşiyê: Bihter Y., Büşra Gizem Güzelsoy, Döndü T., Emel O., Gamze Esgicioğlu, Gizem Önal, Gül Gülsüm, Gülay Güneş, Gülcan G. Gülya Barutçu, Hatice Tansu, Hazal Tektaş, Hiba Yusuf, Hülya Güllüce, Mahide Güneş Ünal, Makbule Can, Melek A., Melek Bulut, Nuran S., Seher Özkurt, Sıdıka Ü., Sinem Kaya, Tuğba Keleş Çiriya Paşiyê: Alev Seçen, Çilem Kılıç, Elif Yakın, Emine P., Fatma Mavi, Gülser Ç., Hafize Günakın, Hasret Yüksekkavas, Hayriye Z., Makbule Sarı, Melike K., Mislina Yılmaz, Nefik. Ö, Nergüzel K., Neslihan Yıllmaz, Nuran Altunay, Saadet Korkmaz, Seher Ö., Serap Çetiner, Serap Ö., Serpil Ş., Tuğba Tokbaş, Tülay Sivil, Zeliha Uysal |
(EO/EMK/AS/FD)
Fotograf: Ozge Ozguner, Meltem Ulusoy. Çavkaniya Fotografan: Komeleya Têkoşînê ya Li Dıjî Tundkariyê
