SDG-Şam anlaşması: Şimdi ne olacak?

10 Mart’ta Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile Ahmed eş-Şara yönetimi arasında imzalanan 8 maddelik anlaşma, hem Suriye sahasında hem de bölgesel ölçekte önemli sonuçlar doğurma potansiyeline sahip. Aslında bu süreci, bir nihai anlaşmadan çok, taraflar arasında imzalanan bir protokol olarak nitelendirmek daha doğru olur. 

Anlaşmanın ana maddeleri; tüm Suriyelilerin haklarının güvence altına alınması, Kürt toplumunun haklarının korunması, ateşkesin sağlanması, devlet kurumlarının entegrasyonu, mültecilerin güvenli dönüşünün temin edilmesi, Suriye devletinin ‘terörle mücadelesine’ destek verilmesi, bölünme çağrılarının ve nefret söylemlerinin reddedilmesi şeklinde sıralanıyor. Son madde ise, “anlaşmanın uygulanmasını sağlamak ve sürecin yıl sonuna kadar tamamlanması için” yürütme komiteleri oluşturulacağını öngörüyor. 

Bu anlaşmanın zamanlaması ve olası sonuçlarını değerlendirmeden önce, tarafların bu noktaya nasıl geldiğini hatırlamakta fayda var. 

Suriye Demokratik Güçleri ve Şam yönetimi arasında anlaşmaya varıldı

10 Mart 2025

Şam’da yeni yönetim ve Kürtlerle ilk temas 

8 Aralık 2024’te Suriye’de, Esad ailesinin 53 yıllık yönetimi ve Baas Partisi’nin 61 yıllık iktidarı sona erdi ve ülkenin kontrolü Heyet-i Tahrir’uş Şam (HTŞ) ve müttefiklerinin eline geçti. Geçen üç aylık süre zarfında yeni Şam yönetimi, Kürtlere doğrudan cephe alan söylem ve eylemlerden bilinçli olarak kaçındı. Bu yaklaşım, yalnızca siyasi bir jest değil, aynı zamanda sahadaki askeri ve siyasi gerçekliklerin de bir sonucuydu. 

Taraflar arasındaki ilk ciddi temas 29 Aralık’ta kuruldu. 10 Mart anlaşmasını imzalayan SDG Genel Komutanı Mazlum Abdi, o tarihte fiili lider konumundaki Eş-Şara ile ilk kez görüştü. Abdi, bu görüşmeyi “iki tarafın karşılıklı bakış açılarını ve çekincelerini anlama fırsatı bulduğu bir toplantı” olarak nitelendirdi. Ancak görüşmeden çıkan asıl sonuç, “müzakereleri sürdürme” konusu olmuştu.

Bu süreçte, Eş-Şara’nın söylemleri de dikkat çekiciydi. Yeni yönetim, Suriyeli Kürtler konusunda keskin bir dil kullanmaktan kaçındı ve bu temkinli yaklaşım, Kürtler tarafından da karşılıksız bırakılmadı. SDG ve Özerk Yönetim, Şam yönetimini tanıdı ve Eş-Şara’yı “Geçiş Dönemi Cumhurbaşkanı” olarak tebrik etti. 

"SDG, Suriye ordusuna dâhil edilecek"

18 Şubat 2025

Karşılıklı ‘iyi niyet’ adımları peş peşe geldi. Eş-Şara, 15 Şubat’ta Afrin’i ziyaret etti ve burada yerinden edilmiş Kürtlerin geri dönüşü ile el konulan mülklerin iadesi konularında güvence verdi. Bu ziyaretin ardından, 17 Şubat’ta Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi’nin siyasi ve askeri temsilcileri bir araya gelerek, “Suriye’de iş birliğini ve istikrarı güçlendirmek amacıyla” bir dizi karar aldılar. 

Bu toplantıdan çıkan kararlar arasında “Suriye’nin birliği” ve “askeri ve güvenlik kurumlarının entegrasyonu” başlıkları yer alıyordu. 10 Mart’ta imzalanan anlaşma da bu noktaların altını çizen bir metin olarak karşımıza çıkıyor. 

Tüm bu gelişmeler, başta ABD olmak üzere, Batı’nın arabuluculuğu ve Körfez monarşilerinin desteğiyle ilerleyen bir süreçti. 7 Mart’ta ABD Merkez Kuvvetler Komutanı (CENTCOM) General Michael Erik Kurilla’nın Kamışlı’da Mazlum Abdi ile yaptığı görüşme de anlaşma öncesindeki kritik anlardan biri oldu. Bu buluşmanın hemen üç gün sonrasında, 10 Mart’ta anlaşmaya varıldı.

Suriye Demokratik Meclisi'nden Şam yönetimi ile anlaşmaya dair açıklama

11 Mart 2025

Anlaşmanın zamanlaması 

SDG-Şam anlaşması, bir yandan Türkiye destekli “Suriye Milli Ordusu” (SMO) bileşenlerinin Tişrin Barajı ve çevresine yönelik saldırılarının devam ettiği, diğer yandan yeni yönetime bağlı güvenlik güçlerinin sahil bölgesinde Alevilere yönelik sürdürdüğü katliamların gölgesinde gerçekleşti.

Evet, SDG açısından oldukça pragmatik bir hamle olan bu anlaşma, hem Türkiye’nin müdahale gerekçelerini zayıflatıyor, hem ABD’nin desteğini sürdürülebilir kılıyor, hem de içeriye ve dışarıya “ayrılıkçı” olmadığı mesajını veriyor. 

Yeni yönetim açısından ise anlaşma, meşruiyet kazanma çabasının bir parçası. Bununla birlikte, yeni yönetimin Alevi katliamları üzerinden iktidarını tesis etmeye çalıştığı bir dönemde verilen bu görüntü, bir yandan Eş-Şara’nın elini güçlendirirken, diğer yandan “Esad rejimi kalıntılarına karşı mücadele” söylemine de dolaylı bir meşruiyet kazandırmış oldu. Ancak günün sonunda, bu anlaşmanın gerçek etkisi sahada sınanacak.

Suriye’de Alevilere yönelik saldırılar

10 Mart 2025

SDG-Şam anlaşması, kısa vadede her iki taraf için siyasi avantajlar sağlıyor gibi görünse de, orta ve uzun vadede bölgedeki dengeleri ve mezhepsel gerilimleri nasıl etkileyeceği büyük bir soru işareti olarak duruyor.

Öte yandan, bu anlaşmayı Türkiye’deki ‘süreç’ten bağımsız ele almak mümkün değil. Özerk Yönetim yetkililerinin, PKK lideri Abdullah Öcalan’ın 27 Şubat’taki çağrısının “kaçınılmaz olarak” Kuzeydoğu Suriye’yi de etkileyeceğini her fırsatta dile getirdiği biliniyor. Dolayısıyla, SDG-Şam anlaşmasının yalnızca Suriye içindeki dengeleri değil, Türkiye’nin Suriye politikasını ve ‘süreç’ tartışmasını da doğrudan etkileme potansiyeline sahip olduğu göz ardı edilmemeli. Bu noktada, önümüzdeki günlerde Ankara’nın bu anlaşmaya nasıl yaklaşacağı, sahadaki gelişmelerin seyrini belirleyen temel faktörlerden biri olacaktır.

(VC)