Vicdani Ret Yazıları
Bu hafta tanıtacağımız eserler, ilgili yazarların çeşitli yazılarının derlendiği kitaplar. Bunlardan ilki, Can Başkent'in kaleme aldığı vicdani ret metinlerini bir araya getiren önemli bir çalışma: "Vicdani Ret Yazıları".
Başkent'in konuyla ilgili çeşitli yazı, sunuş ve röportajlarını bir araya getiren bu çalışmanın ayırt edici niteliğini yine yazarın kaleminden okuyalım:
"Bu kitapta, bilhassa vicdani reddin içsel çelişkileri ve kuramsal bulanıklıklarına da değindim. Kimi zaman, matematiksel bir formelizmle vicdani redde yaklaştım, kimi zaman da vicdani reddi bir uygulamalı ahlak sahası olarak gördüm. Diyalektikten sakınarak, vicdani reddin gelişmesi ve büyümesi sürecine ayna tutmaya çalıştım. Bunu yapmak için de Türkiye'deki vicdani ret hareketinin küçüklü büyüklü eylemlilikleri üzerine yazageldiğim makaleleri de bu kitabın bir parçası haline getirdim. Umuyorum ki bu vakanüvislik, vicdani reddin bu topraklardaki tarihinin yitip gitmemesinde faydalı olacaktır."
Çalışmanın bu teması ve hedefi bağlamında derlenen dikkat çekici bazı metinlerin başlıkları şöyle:
- Savaşa Karşı Şiddetten Arınmış Eylem... Ama Nasıl?
- Şiddetten "Arınmışlık" ve Antre[n]manları
- Sivil Ölüm ve Toplumsal Empati
- Türkiye'de Vicdani Ret Hareketi Kültürü Örneği Olarak "Militurizm"
- Bir Öz-İfade Olarak Vicdani Ret
- İsrail-Filistin ve Vicdani Ret- Uluslararası Vicdani Ret Konferansı: İzlenimler ve Duygulanımlar
Böylece kitap, sadece Türkiye bağlamında ya da pratik çerçevede değil, ama aynı zamanda uluslararası bağlamda ve teorik çerçevede de konuyla ilgili önemli değerlendirmeleri okuyucuyla buluşturuyor. Kitabın sunuş kısmında Gün Zileli'nin belirttiği gibi:
"Cesaret nedir? Gerçek cesaret ölmemek için öldürmek değil, yaşamak ve yaşatmak için, tüfeklerin tehdidinin yarattığı korkuyu aşmaktır. (...) Can Başkent'in kitabından, dünyanın her yerindeki bu silahsız ve silahı reddeden insanların olağanüstü cesur, çileli mücadelelerini öğreniyoruz. Koca ordular karşısında sessizce, gösterişsizce direnen insanların onurlu öyküsünü. (...) Can Başkent'in vicdani ret üzerine incelemeleri, sunuşları bize işte bu eğilmez bireyin, vicdani ret mücadelesinin öyküsünü anlatıyor. Bu konuyu bütün yönleriyle önümüze getiriyor. (...) bununla da kalmıyor. (...) hareketin sorunlarını ve zaaflarını da duraksamadan önümüze getiriyor."
Ayrıca kitabın, Başkent'in "İspanyol Vicdani Ret" hareketiyle ilgili olarak Cthuchi Zamarra de Villanueva'yla yaptığı bir röportajı içerdiğini belirtelim. Nihayet, kitapta, bazı yazıların İngilizce metinlere yer verildiğini ve böylece yabancı okurların da kitaptan faydalanabileceğini hatırlatalım.
Özetle, "Vicdani Ret Yazıları", hem niteliği hem de niceliğiyle, bu alandaki önemli bir boşluğu dolduran, dikkat çekici bir çalışma.
Vicdani Ret Yazıları, Can Başkent, Federe Yay., 2010, 296 sf.
Özgürlük Dersleri
Bu hafta tanıtacağımız ikinci eser, akademisyen Halil Berktay'ın çeşitli yazılarını derleyen bir kitap: "Özgürlük Dersleri". Yazarın Kasım 2007-Haziran 2008 tarihli Taraf Gazetesi'nde yayınlanan yazılarını bir araya getiren "Weimar Türkiyesi" başlıklı kitabının devamını oluşturan derleme, aynı yazarın Temmuz 2008'den Mart 2009'a kadar kaleme aldığı ve yine Taraf Gazetesi'nde yayınlanan yazılarından oluşuyor.
Yazarın günlük gazete okuyucusu için kaleme aldığı makaleleri içermesi nedeniyle kolayca okunabilen kitapta, çok çeşitli konularda kısa değerlendirmelerde bulunuluyor. Bunların hepsini ayrı ayrı ortaya koymak ve hepsinin kuvvetli ve zayıf yanlarını ayrı ayrı değerlendirmek bu yazıda kuşkusuz mümkün değil. Dolayısıyla, Berktay'ın kitabına "Özgürlük Dersleri" adını vermesinin gerekçesini yine Berktay'ın kaleminden sunmakla yetinelim: "Türkiye yüz yıldır hürriyet, yani özgürlük mücadelesi veriyor. Bugünkü demokrasi kavgası da bunun bir parçası. Jön Türk devrimi başta istibdada karşı hürriyet uğruna yapılmıştı. Temel sloganı da buydu. Sonra imparatorluğu yaşatma-kurtarma, ulus-devlete dönüştürme platformu ağır bastı. İstiklal öne çıktı,hürriyet gerilere itildi. Bastırıldı, feda edildi, unutulmaya yüz tuttu. Ama şimdi hürriyetin, özgürlüğün sırası. Çeşitli özgürleşmeler gündemde, içsel ve dışsal. (...) Hem vesayet rejiminden, hem bizi esir alan 'resmi tarih' ve 'resmi ideoloji'den. Zaten kafamız ve ruhumuz özgürleştiği ölçüdedir ki, demokrasi için direnebiliyoruz. Özgürlük Dersleri bütün bu çağrışımları daha iyi karşıladı gibi."
Elbette, yazarın bütün bu makalelerde ortaya koyduğu her görüşe kayıtsız şartsız katılması gerekmiyor okurun. Ama sağlıklı bir eleştiri için bile, eleştirilmek istenen şeyi önce iyi bir şekilde bilmek gerekiyor. Dolayısıyla, sırf bu nedenle bile, bu derlemeyi okumak ayrı bir önem taşıyor.
Özetle, "Özgürlük Dersleri", tarihçi Berktay'ın çeşitli konularla ilgili değerlendirmelerini öğrenmek ve analiz etmek için iyi bir fırsat sunuyor.
Özgürlük Dersleri - Taraf Yazıları 2, Temmuz 2008-Mart 2009, Halil Berktay, Kitap Yay., 2010, 234 sf. (ECG/TK)
