Berê çêrek bi navê “Ermenê kurê ermenî” hebû. Gotina “Ermenê kurê ermenî” mixabin di dîrokê de weke amûreke kîn û cudakariyê hatiye bikaranîn. Zehmet e ku meriv eslê vê îfadeyê diyar bike. Lêbelê, tê fikirîn ku ew bi zêdebûna tevgerên neteweperestî û etnîkî yên li Împaratoriya Osmanî di sedsala 19an de têkildar e. Di vê serdemê de nakokiyên siyasî û olî yên di navbera Ermenî û Tirkan de zêde bûne û ev yek jî bûye sedema xurtkirina pêşdarazî û dijminatîyê.
Bi demê re, ev biwêj bi tenê ji bo biçûkxistina komek etnîkî tê bikaranîn. Ev jî hebûna çandeke kûr a cudakarî û pêşdaraziyê di civakê de nîşan dide. Lê eslê etnîkî, baweriya olî an jî cudahiya çandî nirxê mirovan diyar nake. Divê her kes rêz û nirxê ku heq dike bigire.
Qetilkirin Ermeniyan a sala 1915an yek ji diyardeyên herî hovane yê vê kîn û dijminatiyê bû. Di vê qetlîamê de bi sed hezaran Ermenî hatin qetilkirin û vê bûyerê hêrs û nefreteke kûr li dijî Ermeniyên Tirkiyeyê çêkir. Vê hesta nefretê rê vekir ku gotinên nefret ên wek “Ermenî Kurê Ermenî” di nav civakê de belav bibin û bên qebûlkirin.
Gotina “Ermenî Kurê Ermenî” ji çêrê wêdetir bû sembola cihêkarî û marjînalbûnê. Ev gotin ji bo rûreşkirina Ermeniyan û dûrxistina wan ji civakê dihat bikaranîn. Ev rewş bûye sedema astengîya ku Ermenî bi azadî nasnameya xwe bijîn û di civakê de bibin xwedî mafên wekhev.
Bikaranîna hevoka “Ermenî Kurê Ermenî” bi awayekî zelal nîşan dide ku axaftinên nefretê çiqasî wêranker in. Gotinên bi vî rengî dibe sedema birînên kûr li ser kes û civakan û tundî û nefretê derxe holê. Axaftina nefretê ji bo avakirina civakek aştiyane astengiyek mezin e.
Di roja me ya îro de, girîng e ku mirov li paşeroja ku di bin sîbera îfadeyên cudaxwaz ên wekî “Ermenî Kurê Ermenî” de ye, binêre û fêm bike ka çima divê ev gotin werin red kirin. Daxuyaniyên bi vî rengî xwedî potansiyela polarîzekirina civakê û teşwîqkirina tundiyê, tovên kîn û nefretê ne. Haya xwe ji êşên ku ji ber cudakarî û gotinên nefretê yên berê derdixin û jê hîn dibin, ji bo ku di pêşerojê de xeletiyên bi vî rengî dubare nebin, pêdivî ye.
Di civakeke ku mirovên ji eslê etnîkî, bawerî û çandên cuda bi hev re dijîn, têgihiştin û tolerans nirxên bingehîn in. Rêzgirtina cudahiyên hevûdu û dûrketina ji pêşdaraziyan mifteya avakirina civakek aştiyane û lihevhatî ye. Li şûna gotinên cudaker ên weke “Ermenî Kurê Ermenî” divê em li nirxên xwe yên hevpar û bedewiya jiyana bi hev re bisekinin.
Ji bo civakek dadperwer pêdivî ye ku her kes xwedî maf û derfetên wekhev be. Ji bo dermankirina birînên cudakarî û newekheviya berê, girîng e ku karbidestiya mekanîzmayên dadweriyê were zêdekirin û muameleya wekhev a hemwelatiyan were peyda kirin. Bi vî awayî, em dikarin paşerojeke dadperwertir û berfirehtir bi telafîkirina xeletiyên berê ava bikin.
Têkoşîna li dijî cihêkarî û axaftinên nefretê ne tenê hin kom, berpirsiyariya hemû civakê ye. Divê hemû aktorên wekî pergala perwerdehiyê, çapemenî û saziyên sivîl di vê mijarê de xebatên hişyarkirinê li dar bixin û li dijî cihêkariyê polîtîkayeke sifir toleransê pêk bînin. Divê her kes li dijî cudakarî û axaftinên nefretê helwestê nîşan bide, bi ziman û tevgerên ku di jiyana rojane de bi kar tîne.
Ji bo rûbirûbûna paşerojê û nehiştina trajediyên bi vî rengî di pêşerojê de, fêmkirina esl û wateya wêranker a hevoka "Ermenî, Kurê Ermenî" pir girîng e. Berpirsiyariya me hemûyan heye ku em ji xeletiyên berê dersê bigirin û civakek dadperwertir, berfirehtir û bi tolerans ava bikin.
Ji bîr nekin:
Cudakarî û axaftinên nefretê qet nayên qebûlkirin.
Mafê her kesî heye ku ji nasname, bawerî û eslê xwe yê etnîkî re rêz were girtin.
Berpirsiyariya me ye ku em bi fêrbûna ji paşerojê pêşerojeke dadperwertir û aramtir ava bikin.
Erka me ye ku em girîngiya jiyana bi hev re, têgihiştin û toleransê ragihînin.
Axaftina nefretê neynika civakê ye. Çêra wekî 'Ermenî Kurê Ermenî' xerabiya di wê neynikê de nîşan dide.
(AÖ/AY)
