Daha önce bilgi teknolojilerinin insan ve toplumsal ilişkilere etkisini (Sahi İnternet Beynimize Ne Yapıyor?, http://bianet.org/bianet/biamag/123833-sahi-internet-beynimize-ne-yapiyor , Biamag, 31 Temmuz 2010) incelemiştik. Bu hafta da dijital dünyanın insan sağlığı üzerindeki etkilerini biraz fıkra, biraz da kıssadan hisse tarzında ele alıyoruz.
Space Invaders bileği
Etkileyici özelliklerle donatılmış oyun konsollarının henüz icat edilmediği bir zamanda, oyunseverler henüz televizyon ekranlarına bağladıkları Atari'lerle yetinmek zorunda kalıyorlardı. MTV'nin yayına girdiği, Papa'ya suikast girişiminin kaydedildiği 1981 yılında bir tıp öğrencisi, bir ay boyunca, "çok sık sürelerle" Atari'sinde Uzay İstilacıları (Space Invaders) oynadı. Ağrıya, sızıya aldırış etmeden oyuna devam eden tıp öğrencisi, bileğini hareket ettiremez hale gelince sonunda oyunu bırakmak zorunda kaldı. Rahatsızlığını ve belirtileri, gözlemleriyle birlikte "New England Journal of Medicine" tıp dergisine yazdı; makalesinde "Space Invaders bileği" terimini kullandı.
PDA tırnağı
Cep telefonlarının yaygınlaşmasıyla birlikte çok sık kısa mesaj yazanlarda başparmak tendon iltihaplarına rastlanır oldu. Bunlara, kimi uzmanlarca, "metin tendonu" (text tenditis) adı verildi. Daha yakın zamanda buna benzer bir başka rahatsızlık olan "PDA tırnağı" ortaya çıktı. Bir grup cilt doktoru, Blackberry PDA'larla yoğun şekilde yazışan bazı kişilerin baş parmak tırnaklarında belirlediği şekil bozukluğunu, PDA'ya atıfta bulunan bu terimle ifade etmeyi tercih etti.
Facebook astımı
Kuşkusuz, Napolili doktor Gennaro D'Amato'nun Lancet dergisinde yazdığı hastasını Facebook hasta etmedi. O, zaten daha önce de astım hastasıydı. Ama kız arkadaşı tarafından terk edildikten sonra onda ilginç bir semptom daha ortaya çıktı.
Eski kız arkadaşı kalbini kırdığı yetmiyormuş gibi, bir de Facebook arkadaş listesinden silivermişti. Astım hastası genç, sahte bir Facebook profiliyle tekrar eski kız arkadaşının listesine dahil olmuş, ancak bu aşırı heyecan sağlığına pek de iyi gelmemişti: İtalyan genç Facebook'ta sevmekten inatla vaz geçmediği kızın profiline her girişinde, profil fotoğrafına her göz atışında krizi tutuyordu.
Doktor D'Amato reçetesine, "Facebooksuz internet" yazdı, gencin astım krizleri bitti. "Facebook astımı" kavramı da bu vakayla birlikte tıp literatürüne girmiş oldu.
Nintendo iltihabı
1990 Noelinde uzun süredir hayalini kurduğu Nintendo oyun konsoluna kendini kaptıran 35 yaşındaki Amerikalı kadın, saatlerin birbiri ardına nasıl geçtiğini fark edemedi.
Baş parmağındaki sancı, 5 saattir aralıksız oynadığı oyuna ara vermek zorunda bıraktı. Doktorlar ağrıya "Nintendo'ya bağlı tendon iltihabı" teşhisini koydular. Bu tanıyla birlikte kullanılan "Nintendinitis" kavramı, izleyen haftalarda ilk kez "New England Journal of Medicine" dergisinde yer aldı.
Çeşitli vakalara bağlı olarak tıp dergilerinde daha sonra "Nintendinitis"in başka formları da tanımlandı.
Oyuna dalan minik Nintendo kullanıcılarının tuvalete gitmeyi unutması, sık görülen işeme bozukluğu enürezis'ten yola çıkılarak "Nintendo Enurezis"in türetilmesine neden oldu.
Akut Wiitis
Nintendo'nun 2006'da piyasaya çıkardığı ve bu alanda ilk kez hareket algılama sistemlerinin kullanıldığı Wii de konsolun aşırı ve sağlıksız kullanımından kaynaklanan rahatsızlıklarla adını duyurdu.
Wii'nin çıkışından bir yıl sonra bir İspanyol doktor, saatlerce Wii'de sanal tenis oynadıktan sonra omuzunu oynatamaz hale gelen 29 yaşındaki gençle ilgili gözlemlerini "New England Journal of Medicine"e yazdı; rahatsızlığa kısaca "Akut Wiitis" tanımını uygun gördü.
Tetris ve PTSB
Dijital alemin insan sağlığına olumsuz etkileri bu uç örneklerde görüldüğü gibi aslında son derece sınırlı. Son araştırmalar, hiç beklenmedik alanlarda yararlı olabileceklerini de ortaya koyuyor.
Oxford Üniversitesi'nde 60 denek üzerinde yapılan bir araştırma, post travmatik stres bozukluğunun (PTSB) giderilmesinde, bir başka ifadeyle bireyi rahatsız eden anılarla mücadelede tetris oyununun olumlu etkisini saptadı.
Ohio State Üniversitesi'nce yapılan ve sonucu "Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology" dergisinde yayımlanan araştırma ise modern bir oyun gibi tasarlanan Codmed yazılımının hiperaktif çocukların tedavisinde yararlı olduğunu ortaya koydu. (NH/EÖ)
