Di sala 1989an de Neteweyên Yekbûyî, Peymana Mafên Zarokan pejirand û 20ê Mijdarê weke “Roja Mafên Zarokan a Cîhanî” ragihand. Îro ji bo xurtkirina hişyariyê, ji bo pêşvebirin û parastina maf û bextewariya zarokan, li seranserê cîhanê “Roja Mafên Zarokan” tê pîrozkirin.
Peymana Mafên Zarokan peymanek navneteweyî ye ku maf û azadiyên bingehîn ên zarokan li seranserê cîhanê misoger dike. Peyman di mijarên wek perwerde, tenduristî, starbûn, parastin û beşdariyê de mafên zarokan diparêze.
Roja Mafên Zarokan a Cîhanî, derfeteke girîng e ji bo balkişandina ser girîngiya mafên zarokan û ji bo parastina van mafan tedbîrên pêwîst bên girtin. Îro rêxistinên sivîl, hikûmet û kesên ku ji bo parastina mafên zarokan dixebitin, çalakiyên curbecur saz dikin.
Mafên zarokan ew maf in ku hemû zarok ji zayînê ve xwediyê wan in û di bin tu şert û mercan de nayên standin. Ev maf ji bo ku zarok bi tendurustî û bextewarî mezin bibin û pêşbikevin pêwîst in.
Çend prensîbên bingehîn ên derbarê mafên zarokan de ev in:
Her zarokek takes e û bê ku cudahiyê bixin navbera wan xwediyê mafên xwe ne.
Mafê her zarokî/ê heye ku bijî, pêş bikeve, bêparastin û tev lê bibe.
Mafê her zarokî/ê heye ku bigihîje xizmetên bingehîn ên wekî perwerde, tenduristî û starbûnê.
Mafê her zarokî/ê heye ku li hember tundî û destdirêjiyê bê parastin.
Mafê her zarokî/ê heye ku raman û hestên xwe bîne ziman.
Lê mixabin li gelek deverên cîhanê zarok tevî mafên xwe rastî pirsgirêkên curbecur tên. Ev pirsgirêk, pirsgirêkên cuda yên wek tundî, destdirêjî, îhmalkirin, xizanî û cudakarî ne.
Tundî û îstîsmar di nav binpêkirinên herî zêde yên mafên zarokan de ne. Her sal bi milyonan zarok li çaraliyê cîhanê rastî tundîya fîzîkî, zayendî û hestyarî tên. Ev tundî dibe sedema pirsgirêkên cidî yên laşî û derûnî bi zarokan re çêbibin.
Îhmalkirin tê wateya negihandina pêdiviyên bingehîn ên zarokan. Dibe ku ev yek bi awayê nepêkanîna hewcedariyên wan ên wekî xwarina têr, stargeh, karûbarên tenduristiyê û perwerdehiyê be. Îhmal dikare mezinbûn û pêşkeftina zarokan a tendurist asteng bike.
Xizanî yek ji sedemên herî girîng ên binpêkirina mafên zarokan e. Zarokên ku di nav xizaniyê de dijîn, dibe ku negihîjin xizmetên bingehîn ên wekî perwerde, tenduristî û starbûnê. Wekî din, xizanî dikare zarokan hîn zêdetir ber bi tundî û destdirêjiyê bike.
Cudakarî sedemeke din a girîng e ku mafên zarokan tên binpêkirin. Zarokên wek keç, zarokên kêmendam, zarokên ji komên kêmaran dibe ku rastî cudakariyê bên. Cudakarî dikare rê li ber zarokan bigire ku bigihîjin derfetên wek perwerde, kar û tenduristiyê.
Ev pirsgirêkên zarokan bala civaka navneteweyî dikşîne. Neteweyên Yekbûyî ji bo parastina mafên zarokan bi Peymana Mafên Zarokan gavên girîng avêtin. Lê belê mirov nikare bêje ku ev peyman ji aliyê hemû welatan ve bi temamî tê bicihanîn.
Roja Mafên Zarokan Cîhanî tîne bîra me ku ji bo parastina mafên mirovan em hemû berpirsiyar in. Divê em îro wek firsendekê bikar bînin û ji bo parastina mafên zarokan çi ji destê me tê bikin.
Ji bo parastina mafên zarokan tiştên ku dikarin bên kirin ev in:
Ji bo baldariya li mafên zarokan bixebitin.
Ji bo pêşdebirina qanûn û pratîkên di derbarê mafên zarokan de bixebitin.
Ji bo wan rewşan tedbîran bigrin ku mafên zarokan bin pê dibin.
(AÖ/FD)
