Almanya’da üniversite rektörü seçimi süreci federal yapı nedeniyle eyaletten eyalete farklılık gösterir, çünkü her federal hükümet kendi bilim ve kültür politikasında bağımsız karar alma yetkisine sahiptir.
Eyaletlerin üniversite rektörünün seçimi sürecindeki farklılıkları, sürecin sadece detaylarını kapsar. Rektörün, her yüksek okulun kendi bünyesinde seçilmesi ve seçilen rektörün üniversitenin bulunduğu eyaletin Eyalet Eğitim Bakanlığı onayına sunulması kuralı ise, Almanya’nın tüm eyaletlerindeki üniversiteler için geçerlidir.
Eyalet eğitim bakanları üniversitelerin önerdiği ismi onaylar. Onaylamaması halinde, üniversiteler ikinci sırada bulunan adayın ismini önerebilir.
Bakanlığa önerilen isimlerin hiçbirinin onaylanlanmaması olasılılığına karşı, seçim süreci aynı kurallarla yeniden uygulanır. Eyaletlerin yüksek eğitim kanunlarında, Eyalet Eğitim Bakanı için aday önerme yetkisi öngörülmemiştir.
Almanya’daki farklı rektör seçim süreçleri hakkında genel bilgi vermesi amacıyla Bavyera ve Mecklenburg-Vorpommern eyaletlerindeki iki farklı rektör seçimi sürecini örnekliyorum.
Bavyera
Bavyera eyaletinde rektörler “üniversite başkanı” sıfatını taşır. Her yüksek okulun üniversite konseyi (Hochschulrat) adı verilen kurulu, kendi üniversitesinin başkanını seçer.
Üniversite konseyinde 20 üye bulunur. Bu üyelerinden yarısı üniversite senatosu üyeleri oluşturur. Diğer yarısı ise, üniversite dışındaki bilim ve kültür dünyasından, özellikle de farklı iş ve meslek gruplarından isimlerden oluşur.
Rektör seçimi süreci sırasında, üniversitenin dekanları ve üniversite konseyi tarafından, üniversite başkanı için uygun olduğu düşünülen kişilerin önerildiği bir liste hazırlanır.
Aynı zamanda da üniversiteye yeni bir başkan arandığına dair açık duyuru yapılır. Bu açık duyuru sonucunda gelen başvurularla birlikte üniversitenin dekanlarının ve üniversite konseyi üyelerinin önerdikleri isimleri de içeren liste, üniversite senatosuna iletilir.
Senato ve üniversite konseyi başkanları bu isim listesini değerlendirerek rektör adayları listesi hazırlar ve üniversite konseyine sunar.
Üniversite konseyi, oluşturulan aday listesindeki isimler arasından rektör seçimini yapar. Seçilen ismin, seçimi kabul etmesinden sonra rektör atanması için, önerilen isim eyalet eğitim Bakanlığına önerir.
Mecklenburg-Vorpommern
Mecklenburg-Vorpommern eyaletindeki üniversitelerin rektör seçimi, üniversite senatosu tarafından yapılır.
Süreç, genişletilmiş senato adı verilen kurulun, bir rektör seçim komitesi kurmasıyla başlatılır. Genişletilmiş senato, belirlenmiş sayıda her fakülteden profesörleri, öğrencileri, üniversitenin akademik ve idari personelini içeren bir kuruldur.
Bu genişletilmiş senatonun kurduğu rektör seçim komitesinde, senato başkanına ek olarak üniversitenin her fakültesini temsil eden profesörler, öğrenci temsilcileri, üniversitenin akademik personelinin temsilcileri, üniversitedeki idari personelin temsilcileri ve üniversitenin toplumsal cinsiyet eşitliği sorumlusu bulunur.
Rektör seçim komitesinin toplumsal cinsiyet temsili açısından dengeli olmasına özel önem verilir. Bu komitenin görevleri, rektör arandığına dair yapılacak açık duyurunun metninde belirtilecek vasıfları saptamayı ve senatonun önerdiği rektör adaylarını değerlendirmeyi kapsar. Rektör seçim komitesinin de aday gösterme yetkisi vardır.
Rektör adayları listesi hazırlandıktan sonra, bir toplantıda adaylara kendilerini üniversiteye tanıtma olanağı verilir. Bu tanıtım toplantısın genişletilmiş senato ve rektör seçim komitesi üyeleri yanında, üniversitenin öğrencilerine de açıktır ve öğrenciler de rektör adayına soru yöneltebilir. Bu toplantıdan sonra, genişletilmiş senato grubu, rektör seçimini yapar.
Rektör adayı seçimi kabul ederse, senato başkanı Eyalet Eğitim Bakanlığına, seçilen kişiyi rektör olarak atanması için önerir. (MA)
