Yahya Arıkan'a göre, Türkiye'nin vergi sistemini düzeltmesi gerekiyor. "2009 kayıt dışıyla, işsizlikle mücadele ve adaletli vergi reformu yılı olmalı. Yoksa bu gidişle duvara toslamak üzere."
Bir yılda en az 20 milyar TL vergi kaybı
İstanbul Serbest Muhasebeciler ve Mali Müşavirler Odası (İSMMMO) Başkanı Arıkan, kayıt dışı ekonomi ve kayıt içindeki işlemlerin belgelenmemesi nedeniyle Türkiye'nin toplayamadığı verginin bir yılda en az 20 milyar TL olduğunu söylüyor. Ayrıca, yine kayıt dışı ekonomi nedeniyle toplanamayan en az 15 milyar TL sosyal güvenlik primi var.
Vergilerin tamam yakını stopajdan
Arıkan, toplanan vergilerin yüzde 98'inin ücretlilerden ve kesinti yoluyla toplanan vergi (stopaj) olduğunu söylüyor. KDV, ÖTV gibi dolaylı vergilerin oranıysa bir ekonomik işlemde yüzde 70'i bulabiliyor. Arıkan "Bunun nedeni dolaysız vergileri toplayamamak" diyor. Sosyal politika uzmanlarına göre, dolaylı vergilerin artması, toplumdaki eşitsizliklerin artmasında hızlandırıcı faktörlerden biri.
Lokantacı asgari ücretliden az kazanıyormuş
Hürriyet'te Şükrü Kızılot'un yazısına göre, vergi beyannamesinde lokantacılar 2007'de ayda ortalama net 257 TL kazanmış. Diş protez laboratuarlarıysa 285. Bu rakamlar asgari ücretten bile düşük. Kızılot alaycı bir ifadeyle bu vergi mükelleflerinin bu kadar gelirle bütün ihtiyaçlarını karşılayabildiğini yazıyor.
Kayıt dışı en önemli neden
Arıkan'a göre bu durumun temel nedeni, kayıt dışı ekonomi. Bu iki bölümden oluşuyor: 1. Vergi mükellefi olmayan tamamıyla kayıt dışı ekonomik etkinlikler. 2. Vergi mükellefi olup işlemlerini belgelendirmeyenler.
bianet'in görüştüğü muhasebe uzmanları, fatura, fiş kesmeyerek gelirini düşük göstermenin veya küçük ödemeler karşılığında "naylon fatura" kestirerek giderlerini yüksek göstermenin en çok kullanılan yöntemler olduğunu söylüyor.
Vergi iadesi ve "nereden buldun" kalkınca...
Kayıt dışı ekonominin yüzde 50-60'a vardığını anımsatan Arıkan, vergi iadesinin ve "nereden buldun" yasasının kaldırılmasının yanlış olduğunu vurguluyor. "Fiş ve fatura kesme oranı düştü. İnsanlar belge almıyor, KDV pazarlığı yapıyor. Araştırmalara göre, yazar kasa rulo imalatı yüzde 40 azaldı."
"Her şey bankalardan geçmeli"
Peki ne yapılmalı? "Az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi" esasına dayanan bir sistem için Arıkan'ın önerileri şöyle.
Ödemeler bankalardan: Her şey bankalardan geçmeli ki belgelensin. Şu an 8 bin TL üzeri bankadan geçmek zorunda. Bu rakam düşmeli. Kira, ücret ödemelerinin bankalardan geçmesi doğru karardı.
Harcamalar gider olabilmeli: Bütün vergi mükelleflerinin tüm harcama ve tasarrufları vergi matrahından indirim konusu olabilmeli.
Maliye sorabilmeli: Maliye Bakanlığı harcama ve tasarrufların kaynağını sorabilmeli. Bu konuda şu an yasa yok.
Müşavirlere yetki: Mali müşavirlerin mükelleflerin faturalarını araştırma, denetleme yetkisi yok. Fatura gerçek mi, değil mi soruşturamıyoruz. Sorumlu ve yetkili kılınmalıyız.
Vergi oranı düşebilir: Kişilerden alınan gelir vergisi yüzde 10'dan başlayabilir. Şu an yüzde 15'ten başlıyor. (TK)
