Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı (TESEV) "Türkiye'nin Yeni Anayasası'na Doğru" başlıklı raporunu açıkladı.
TESEV'in hazırladığı anayasa raporunda tek değiştirilemez madde olarak, "Türkiye devletinin demokratik bir cumhuriyettir" ifadesi dikkat çekiyor.
"Devlet toplumu değil, toplum devleti düzenlemeli"
1982 Anayasası'nın temel tercihlerini tersine çevirmek veya onlardan uzaklaşmak gerektiğinin vurgulandığı raporda, anayasanın, devletin toplumu değil, toplumun devleti düzenlediği, onun görev ve yetki sınırlarını gerek maddi gerekse de usuli olarak belirlediği bir normlar sistemi olması gerektiğine işaret ediliyor.
Bu anlayış doğrultusunda, Türkiye'de devletin demokratikleşmesinin ilkesel gerekleri şu ana başlıklar altında sıralanıyor:
* Devletin herhangi bir ideolojisi olmamalıdır.
* Devlet dinler karşısında tarafsız olmalıdır.
* Devlet etnik veya kültürel bir kimlikle tanımlanmamalıdır.
* Devlet teşkilat ve işleyiş bakımından sivilleştirilmelidir.
* Devlet teşkilatı adem-i merkezileştirilmelidir.
Yurttaşlık, temel ve kültürel haklar
* Yeni anayasanın yurttaşlığı tanımlamaksızın, Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlığının temel bir hak olduğunu belirtmekle yetinmesi gerekir.
* Vicdani ret temel bir hak olarak yer almalıdır.
* Kimlik belgelerinde ayrımcılığa neden olan din hanesi ve "dul" kategorisi ile kadın-erkek eşitliğine aykırı olarak evlenen kadınların eşlerinin soyadını almasını mecbur tutan düzenlemelerin kaldırılması gerekir.
* Türkçe, yaygın kullanımı nedeniyle resmi dil olarak muhafaza edilmeli. Ancak anadili Türkçe olmayan vatandaşların kamu hizmetlerinden yararlanmasında kendilerine kolaylıklar sağlanmalı ve bu kolaylıklar anayasada kayıt altına alınmalı.
* Okullarda Türkçe dışındaki dillerin gelişimini sağlayacak dersler konulmalıdır. Ayrıca anadili farklı olan vatandaşlar için o dillerde eğitim yapan okullar açılmalıdır.
Hukuk devleti
* Anayasa Mahkemesi'nin TBMM'nin kabul ettiği anayasa değişikliklerini esastan denetleme yetkisine sahip olmadığı kesin bir dille belirtilmelidir.
* Yasama organına bağlı olarak görev yapacak bir ombudsmanlık kurumu kamu idaresinin dış denetimi açısından önemli olup yeni anayasada bu kuruma yer verilmelidir.
* İç hukukumuz sadece insan hakları bakımından değil, bir bütün olarak uluslararası ve uluslarüstü hukukla uyumlu olmalıdır.
Vicdan ve din özgürlüğü
* Kimlik belgeleri ve pasaportlardaki din haneleri kesinlikle iptal edilmelidir.
* Zorunlu din dersi kaldırılmalıdır. "Dinler Kültürü" dersi 8. sınıftan itibaren seçmeli olarak verilmeli ve bu ders çeşitli din ve mezhepleri felsefi ve sosyolojik bakış açısıyla, objektif ve eleştirel olarak işlemelidir.
* Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kaldırılması ideal bir durum gibi gözükmekle beraber, bugünün şartlarında mümkün görülmemektedir. Uzun vadede başkanlık, temsil ettiği gruplardan gelen talepler ve istekler doğrultusunda evrilebilir, hatta tamamen kaldırılabilir.
Asker-sivil ilişkileri
* TSK'nın devletin idari yapısı içinde yer alan diğer kuruluşlarla eşdeğer bir statü içinde düzenlenmesi gerekir.
* Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı'na bağlanmalı ve bu kurumun normal bir demokrasi ile bağdaşmayan yetkileri sona erdirilmelidir.
* Yeni anayasa, TSK harcamalarının şeffaflığı ve denetlenebilirliğini sağlayacak hükümlere yer vermelidir.
* Toplumu militarize etmeye yönelik olan Milli Güvenlik derslerinin ortaöğretim müfredatından kaldırılmalı.
Adem-i merkeziyetçilik
* Yerel yönetim makamlarının yerel düzeydeki ana yönetim birimleri haline getirilmeleri -başta vali ve kaymakam olmak üzere- merkezi idareyi temsil eden makamların yetkilerinin azaltılması ve yerel yönetim birimleri üzerindeki vesayet yetkilerinin kaldırılması gerekmektedir.
* Yerel demokratik yönetim birimlerinin karar yetkisinin bayındırlık, tarım, sağlık ve kısmen kolluk ve eğitim hizmetlerini de kapsaması gerekir. (EKN/EÖ)
