Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) İzmir Şubesi Yönetim Kurulu üyesi Avukat Ali Koç, yeni TMY için getirilen ve basına yansıyan önerilerin, hangi hak ihlallerine zemin hazırladığını ve TC Anayasası'yla AİHS'ye aykırılıklarını bianet'e anlattı.
Koç, önerilerin, ifade özgürlüğünden seyahat özgürlüğüne, haberleşme özgürlüğünden kişi güvenliği ve özgürlüğüne kadar, birçok temel hak ve özgürlüklerin ihlaline zemin hazırlar nitelikte olduğunu söylüyor.
Koç: Her türlü tedbir zaten CMK'de var
Koç, böyle bir yasaya gerek olmadığını, amacın yargı denetiminden kaçıp "polis devleti" kurmak olduğuna işaret ediyor.
"Komisyonda yer alan adlar, Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Genelkurmay ve MİT temsilcileri. Komisyonun yapısı, her ne saikle hareket ediyor olurlarsa olsunlar, demokrasi karşıtı olduğunun göstergesi. İçlerinde hukukçular, aydınlar, sivil toplum yok.
"Böyle bir yasaya ihtiyaç yok; her türlü tedbir, düzenleme yeni Ceza Muhakemeleri Kanunu'nda öngörülmüş durumda. Ancak bu işlemlerin yapılabilmesi, yargıç denetimine, kararına bağlı. Temel olarak yargı denetiminden kaçıp polis, güvenlik devleti oluşturmaya çalışıyorlar."
Önerilerin tümü AİHS'ye ve Anayasa'ya aykırı
Ali Koç, TMY'de yapılması önerilen değişiklikleri ve hangi hak ihlallerine zemin yaratabileceklerini şöyle özetledi:
* Bölgesel olarak iletişim ve haberleşme olanakları sınırlandırılabilsin.
"Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS)8. maddesine (özel hayatın ve aile hayatının gizliliği ve haberleşme özgürlüğü) ve Anayasa'nın 22. maddesine (haberleşme özgürlüğü) aykırı."
* Bölgesel olarak, kişinin belirli bir zaman diliminde, belirli bir yerde bulunması engellenebilsin ve kişinin belirli bir bölgeye giriş-çıkışları, seyahat etmesi yasaklanabilsin.
"AİHS'nin 5. maddesine (kişi özgürlüğü ve güvenliği) aykırı. Bu uygulama, ceza sayılabileceği için, kanunsuz suç ve ceza olamayacağına ilişkin 7. maddeye de aykırı. Anayasanın 17. maddesine (kişi özgürlüğü ve dokunulmazlığı ve maddi, manevi geliştirme hakkı), 19. maddesine (kişi hürriyeti ve güvenliği), 23. maddesine (yerleşme ve seyahat özgürlüğü) aykırı. Ayrıca, AİHS'nin 4. maddesine (kimsenin kul veya köle olamayacağı) aykırılık da öne sürülebilir: Seyahati, bulunmayı koşula bağlarsanız, zorla tutma anlamına gelir. Kölelik de doğası gereği zorla tutmadır."
* Kişinin sahip olduğu kimlik belgelerine geçici olarak el konulabilsin.
"Kimlik belgeleri, ikamet ve seyahat için zorunlu olduğundan Anayasa'nın 23. maddesinin ihlalidir. Seyahat ve dolaşım, maddi ve manevi varlığın geliştirilmesinin de koşulu olduğundan 17. maddenin de ihlali anlamına gelir."
* Parmak izi veya DNA örnekleri, Ceza Muhakemesi Kanunu hükümleri dışında tutularak, saklanabilsin.
"17. maddenin ((kişi özgürlüğü ve dokunulmazlığı ve maddi, manevi geliştirme hakkı) ihlalini doğurabilir."
* Kişinin gözaltına alındığı, soruşturmanın selameti açısından yakınlarına 12 saat süreyle bildirilmesin.
"AİHS'nin 5. maddesine ((kişi özgürlüğü ve güvenliği), 6. maddesine (adil yargılanma hakkı) aykırı. Anayasa'nın 19. maddesine (kişi hürriyeti ve güvenliği) aykırı."
* Telefonu dinlenene bilgi verilmesin.
"AİHS 8. maddeye, Anayasa'nın haberleşme özgürlüğünü düzenleyen 22. maddesine aykırı. Özel hayatın gizliliğine ilişkin 20. maddeye de aykırı."
* Örgüte ait amblem ve işaretleri taşıyanlar, üniforma giyenler, afiş, amblem, pankart taşıyanlar, 5 yıla kadar hapis cezası verilebilsin. Terör örgütü propagandası yapanlara 5 yıl hapis cezası verilsin. Propaganda basın yoluyla yapılırsa, ceza yarı oranında artırılsın.
"Bu öneri, Eski TMY'nin 8. maddesinin benzeri. Büyük olasılıkla kasıt aranıyor. AİHS'nin 9. maddesine (inanç özgürlüğü), 10. maddesine (ifade özgürlüğü); Anayasa'nın düşünce ve kanaat özgürlüğüne ilişkin 25 ve 26. maddelerine aykırı. TMY'nin 8. maddesi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde (AİHM) Türkie'nin aleyhine verilen birçok karardan sonra kaldırılmıştı."
* Yürürlükten kaldırılan Olağanüstü Hal Yasası'ndaki (OHAL) mahkemeden veya mülki amirden izin almadan kullanılan yetkiler TMY'ye taşınsın.
Zaten OHAL usulü, sadece bir sözleşmeye bağlı aykırılık değil; bütün olarak, hukukun genel ilkelerine, insan haklarına, demokratik toplum düzenine aykırı bir düzenlemedir.
* Gözaltı süreleri uzatılsın.
"Anayasa'nın 19. maddesine (kişi hürriyeti ve güvenliği), AİHS'nin 5. maddesine (kişi özgürlüğü ve güvenliği) aykırı."
* "İstikrarı bozmaya yönelik eylemler" de "terör" tanımı içine alınarak cezalandırılsın, ifade de bu tanım içine sokulsun.
"Bu önerinin nasıl uygulanacağı, ne olacağı belli değil. Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi gereği, AİHS'nin 7. maddesinin ihlali." (TK)
