Tüketiciler Birliği Başkanı Kemal Özer, bianet'e çocukların maytap, kızkaçıran, çatapat gibi patlayıcı maddelerden yaralanmalarının, hatta hayatlarını kaybetmelerinin önüne geçmek için Sağlık Bakanlığı'nın "Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik"iyle Çevre ve Orman Bakanlığı'nın "Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Denetimi Yönetmeliği" uyarınca önlem alınması gerektiğini vurguladı:
"Yasaklamayı en başta Sağlık Bakanlığı'nın kendisi bir genelge yayımlayarak yapabilir. Bunun dışında valilik ve kaymakamlık gibi mülki amirliklerin de bu genelgeden yola çıkarak yasaklama ve denetleme yetkisi var. Önceden tedbir alınmadıysa yaralanan çocukların sorumluluğu bu kurumların."
Bakanlık önce yasakladı sonra geri adım attı
İstanbul Davutpaşa'da kaçak maytap üreten atölyedeki patlamanın ardından 23 kişi hayatını kaybetmiş, 100'den fazla kişi yaralanmıştı; bu maytapların sebep olduğu ilk ölüm veya yaralanma değil.
İçişleri Bakanlığı 2006'da yayınladığı genelgeyle kızkaçıran, çatapat, maytap gibi maddelerin çocukların erişebileceği bakkal, kırtasiye gibi yerlerde satılmasını yasaklamıştı.
Genelgeyle patlayıcı ve yanıcı malzemelerin satışı av malzemesi bayileriyle sınırlanmış, 12 yaş altı çocuklara satılmasıysa yasaklanmıştı. Ancak genelge yürürlüğe girdikten iki ay sonra bakanlık geri adım atarak genelgeyi değiştirmiş, bu kararı valiliklere bırakmıştı.
Çocukların yaralandığı çeşitli olaylardan sonra Konya, Diyarbakır, Manisa ve Batman Valilikleri maytapların satışını yasaklamıştı. Özer'in de vurguladığı gibi hangi valiliklerin önlem aldığına dair net bir veri yok.
"Patlayacağını bilmiyordum"
Üretim aşamasından itibaren denetim yapılmıyor. Eğer Davutpaşa'da bir patlama meydana gelmeseydi belki de pek çok çocuk fabrikada üretilen maytap nedeniyle yaralanacak ya da hayatını kaybedecekti.
Örneğin 2007'de dört yaşındaki Sudenaz maytap nedeniyle ölmüş, Diyarbakır'da 52 çocuk aynı sebeple yaralanmıştı. Oğuzhan'sa patlayıcıyı arkadaşından özenip aldığını, torpilin fitili bitince patlayacağını bilmediğini anlatmıştı. Oğuzhan maytapı oyuncak sanıyordu.
Neler oyuncak değil?
Sağlık Bakanlığı yönetmeliğine göre havalı tabanca ve tüfekler, patlama kapsülleri içeren havai fişekler, sapan ve benzeri oyuncaklar ve gerçek ateşli silahların aslına uygun kopyaları "oyuncak" kabul edilmiyor.
Yönetmeliğe göre oyuncaklar, patlayıcı olmamalı veya patlamaya müsait madde veya parçaları içermemeli. Ayrıca oyuncaklar çocuğun çevresinde yanabilir tehlikeli bir durum meydana getirmemeli.
Umut Vakfı'nın 2003'te Yönetmelikte yapılması gereken değişiklikler konusunda hazırladığı raporda Türkiye'nin taraf olduğu Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi uyarınca şunlara vurgu yapılıyor:
"Çocukla ilgili her işlemde çocuğun yüksek yararının göz önünde tutularak, anne-babaların sorumluluklarını yerine getirmemesi halinde devletin sorumluluğu devralmak zorunda olduğu kabul edilmeli. Bu göz önünde tutularak Yönetmelik yeniden değerlendirilmeli." (GG/TK)
