Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in dün Soçi'de yaptığı görüşmenin ana gündeminin Suriye ve Türkiye-Rusya ilişkilerinin “normalleşmesi” olması bekleniyordu.
Karşılıklı açıklamalar ve basına yansıyan bilgiler bu yönde. Ancak bu görüşmeden geriye kalan en önemli gündem maddesi “domates” oldu.
Rusya basını görüşmeyi bugün değerlendirdi. Tass haber ajansı da görüşmenin hemen ardından abonelerine sunduğu haberinde "Domates dışında her şey" başlığını kullandı. Haberde tarafların, domates hariç ticaretteki tüm kısıtlamaları kaldırma kararı aldığı belirtildi.
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci de İstanbul’da “domates hariç” diyerek bu haberleri doğruladı.
Rusya uçağının düşürülmesi ve domates
24 Kasım 2015’te Türkiye’nin Suriye sınırında Rusya’ya ait bir savaş uçağını düşürmesi sonrası iki ülke arasında yaşanan gerilim, birçok alanı olduğu gibi ihracatı da etkiledi.
İhracatta en çok etkilenen ise domates oldu.
Domates Türkiye’nin yaş sebze ihracatında en çok sattığı ürün.
Türkiye Yaş Meyve ve Sebze İhracatçı Birlikleri verileri incelendiğinde 2015 ve 2016’daki ihracat rakamları Rusya ile ilişkilerin Türkiye’yi nasıl etkilediği görülüyor.
Kaynak: yms.org.tr
Rusya’nın uyguladığı yaptırımlara önce üst perdeden söylemlerle yanıt veren AKP iktidarı, yaklaşık 6 ay bu baskıya dayanabildi. 27 Haziran 2016 günü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e mektup yazarak Rus savaş uçağının düşürülmesi nedeniyle özür dilediği haberleri basına yansıdı. Bu mektup sonrası “normalleşme” dönemi başladı.
Rusya’da Soçi’de dün yapılan görüşme, bu sürecin en üst noktasıydı. Ancak “domates” ayrıntısı kaldı geriye.
Domates fiyatlarının iç pazarda da artıyor olması ve Nisan 2017 enflasyon rakamları açıklandığında domatesin zam şampiyonlarından biri olduğu ortaya çıktı ve gündem iki yönden birden domates oldu.
Abdullah Aysu: Domatesin hariç tutulmasında iki mesele var
Rusya’nın özellikle “domates” şerhi koymasının tarımsal ve insan sağlığı açısından nedenini Çiftçi Sendikaları Konfederasyonu (ÇİFTÇİ-SEN) Kurucu Genel Başkanı Abdullah Aysu’ya sorduk.
Aysu Rusya ile Türkiye arasındaki domates açıklamalarının ardında iki mesele olduğunu söylüyor.
İlki biraz teknik bir mesele:
“Rusya, Türkiye’den gelen domatesi ilaç kalıntısı nedeniyle kabul etmiyor. İlaç kalıntısı domateste neden var? Çünkü Türkiye’de özellikle seracılıkta hibrid tohum kullanılıyor. Şöyle özetleyeyeim. Yediveren gül vardır hani; gülü kesersin altı-yedi tane daha verir aynı gövdeden. Hibrid tohumdan üretilen domates de böyle. Domatesi olgunlaştığı zaman koparırsa aynı saptan domates almaya devam eder üretici. Zamanını geçirirsen, bir daha ürün alamazsın.
“Üretici domatesi aynı bitkiden alabilmek için meyvesini toplar. Ancak ilaçlama da yapmak durumunda. Normalde ilaç kalıntısı olmaması için ilaç yaptıktan 10 gün sonra toplaması gerekir. Ama 10 gün beklemesi durumunda hibridin ‘avantajından’ yararlanamayacak. Çünkü olgunlaşmasını beklerse aynı bitkiden ikinci ürünü alamıyor. Sonuçta domatesi ilaç kalıntısıyla birlikte piyasaya vermek durumunda kalıyor.”
İkinci mesele siyasi:
“Domates Türkiye’nin yurtdışına yaş sebzede açık ara en çok sattığı ürün. Rakamları net söylemem ezbere mümkün değil ama Rusya’ya satılan domates hariç ürünlerin toplamı 1 ise, domates aşağı yukarı 7 civarındaydı. Bu görüşmede ticari ilişkilerde normalleşme olduğu izlenimi verilmesini siyasi bir hamle olarak görmek lazım. Yani Rusya’ya sebze satışında normalleşme tarımsal ürün açısından domates de dahil olsaydı tamamlanmış olurdu.”
Rusya kontrole geliyor
Rusya tarım ürünleri denetim ajansı Rosselhoznadzor yetkilileri, Rusya pazarında ürün satan tarım işletmelerini incelemek için 15-19 Mayıs tarihleri arasında Türkiye'ye geliyor. Ancak bu denetim gezisi Putin - Erdoğan görüşmesi öncesinde planlanmıştı. Denetim gezisi için açıklama yapan Rosselhoznadzor Başkanı Sergey Dankvert, "Bu denetimler önceden planlanmıştı. Yani denetimlerin son kararlarla bir ilgisi yok" diyerek "domates hariç" açıklamasına gönderme yaptı. Açıklamada hangi ürün gruplarının inceleneceği açıklanmadı ancak heyette "tarım denitimcileri de olacak" denildi.
Rusya, Türkiye'den gelen tarım ürünlerine uyguladığı yasakları, süreç içinde yavaş yavaş kaldırdı. En son soğan, karnabahar, brokoli ve karanfil yasağını Mart 2017'de kaldırmıştı.
Twitter’ın da gündemi domates
Tüm bu gelişmeler yaşanırken twitter’da da kullanıcılar domates meselesini enine boyuna tartıştı.
Küçük bir seçki aşağıda:
Babam 15 liraya 1,5 kilo domates almış. Vitrine mi koyayım buzdolabına mı baba?
— Gülcan (@asosyal_biriyim) 3 Mayıs 2017
Domates, biber, patlıcan, İdlib... #Putin
— Ceyda Karan (@ceydak) 3 Mayıs 2017
#domates fiyatlarını düsürmek için herkes elindeki domatesleri bozdursun, büyük oyunu boz türküyem
— bence (@gercege) 3 Mayıs 2017
Ama sorun yok yani #domates pic.twitter.com/ebdHHWugXA
— Nilay Öz (@NlyzZ) 4 Mayıs 2017
Züğürt Ağa'nın asgari ücretle domates hesabı.
Batı bizi kıskanıyor
