Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin (ÇHS) 32. maddesi çocuğun "ekonomik sömürüye karşı korunmasını, riskli ya da eğitimini engelleyecek, sağlığına veya bedensel, akılsal, ruhsal, ahlaksal, toplumsal gelişimine zarar verecek işlerde çalıştırılmaması"nı temel bir hak olarak tanımlıyor.
Bu maddeden yola çıkan Eğitim-Sen mevsimlik çocuk işçiler üzerine yaptığı araştırmada çalıştıkları için okula devam edemeyen çocukların haklarının ihlal edildiğini belirtiyor. Çünkü çocuklar İnsan Hakları Evrensel Bildirgesiyle korunan eğitim hakkından çalıştıkları için yararlanamıyor.
Eğitim-Sen, çözüm içinse dönemsel projelerin çok ötesinde bütünlüklü kamusal politikalar oluşturulması ve hayata geçirmek için kaynak yaratılması gerektiğini vurguluyor.
Araştırmaya göre Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre'de toplanan Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı, 1 Haziran 1999'da yaptığı 87. oturumunda; çocuk işçiliğinin büyük ölçüde yoksulluktan kaynaklandığını ve uzun vadeli çözümünün sosyal gelişmeye ve özellikle yoksulluğun azaltılmasına ve evrensel eğitime imkan tanıyan sürekli ekonomik büyümede yattığını kabul ediyor.
Eğitim hakkı ve çocuk işçiliğinin önlenmesi hususunda Türkiye'yi de bağlayan uluslararası normların yanı sıra ulusal mevzuat da başta Anayasa olmak üzere eğitim hakkını güvence altına alıyor.
Araştırmadaki öneriler
- Gelir dağılımındaki adaletsizliğin giderilmesi için etkili düzenlemeler yapılmalı, ailelerin hayatta kalma stratejisi olarak çocuk işçiliğine başvurmalarının önüne geçilmeli.
- Ulusal tarım politika ve programlarında kırsal kesimdeki geçim olanaklarının iyileştirilmesi ve çocuk işçiliğinin önlenmesiyle ilgili konulara yer verilmeli.
- Resmi yetkililer, evrensel ve ulusal hukuk ilkeleri doğrultusunda görev sorumluluklarını yerine getirmeli. Önlemlerin oluşturulması ve hayata geçirilmesi sürecinde, sendikalar, toplum örgütleri ve sorunun mağdurları durumundaki tarım işçisi ailelerin ve çocuk işçilerin aktif katılımları sağlanmalı.
- İşçilik nedeniyle eğitim alamayan çocukların sayılarının ve illere göre dağılımının saptanması için ülke çapında veri tabanı oluşturulmalı.
- Çocuklara geldikleri yörelerde yatılı okullarda veya diğer eğitim kurumlarında eğitim olanağı sağlanmalı; ulaşım, eğitim araç-gereci gereksinimleri karşılanmalı ve ücretsiz öğle yemeği olanağı sunulmalı.
- Milli Eğitim Müdürlükleri aracılığıyla mevsimlik tarım işçisi ailelerin ilköğretim çağındaki çocukları tespit edilmeli ve bu çocuklara yönelik kaybettikleri zaman için telafi edici eğitim ve rehabilitasyon merkezleri açılmalı.
- Mevsimlik tarım işçilerine yönelik düzenli sağlık taramaları yapılmalı ve ücretsiz tedavi olanaklarından yararlanmaları sağlanmalı.
- Tarım alanında çalışanların ve bunlar arasında en olumsuz koşullarda çalışan mevsimlik tarım işçilerinin ücret ve sosyal güvenlik açısından korumasını sağlayacak olan bir Tarım İş Kanunu çıkartılmalı.
- Şartlı nakit transferi artırılarak sürdürülmeli. (GG)
