Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), 2018’de Cumartesi Anneleri’nin 700. Hafta buluşmasında polis saldırısı sonucunda kolu kırılan ve vücudunun çeşitli yerlerinde kalıcı hasar meydana gelen insan hakları savunucusu Aydın Aydoğan’ın başvurduğu mahkemeye savunma verdi.
Savunmasında TİHEK, olayda idari sorumluluğu bulunan dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’ya soruşturma açılmasının kendi görev ve yetki alanında olmadığını, TBMM’nin yetki alanında olduğunu söyleyerek Aydoğan'ın başvurusunu reddetti.
CUMARTESİ ANNELERİ/İNSANLARI 700. HAFTA
Polis Cumartesi Anneleri'ne Plastik Mermiyle Saldırdı
Aydoğan, TİHEK'in savunmasını bianet'e değerlendirdi.
TİHEK'in savunmasının kendi kuruluş amacıyla çeliştiğini vurgulayan Aydoğan "TİHEK, sorumluluk alanındaki hak ihlallerini araştırmak, geliştirmek ve kamuoyu ile paylaşmak olan kuruluş amacındaki görevini ifa etmemektedir" dedi.
TİHEK Kanununun birinci maddesi, kurumun amacını şöyle tanımlıyor:
"Bu kanunun amacı; insan onurunu temel alarak insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence hakkına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi ile bu ilkeler doğrultusunda faaliyet göstermek, işkence ve kötü muameleyle etkin mücadele etmek ve bu konuda ulusal önleme mekanizması görevini yerine getirmek üzere TİHEK’in kurulması (...)"
TİHEK Kanunu Madde 9'a göre, TİHEK'in inceleme, araştırma, karara bağlama ve sonuçlarını takip etmekle yükümlü olduğu hususlar şöyle:
- Resen veya başvuru üzerine insan hakları ihlalleri
- resen veya başvuru üzerine ayrımcılık yasağı ihlalleri
- Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal önleme mekanizması kapsamındaki başvuruları
AYM "ihlal" kararı vermişti
2018'deki polis saldırısı ilgili Aydoğan, savcılığa yaptığı suç duyurusu sonuçsuz kalınca Anayasa Mahkemesine (AYM) başvurmuştu. AYM, Şubat 2023'te verdiği kararda idarenin kusuru sonucu polisin kötü muamele yasağı ve gösteri ve yürüyüş hakkını ihlal ettiğine hükmederek Aydoğan’a manevi tazminat ödenmesine karar vermişti.
Aydoğan, AYM'nin "ihlal" kararının ardından, olayla ilgili idari sorumluluğu bulunduğu gerekçesiyle Soylu hakkında İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunmuştu. Başsavcılık ise dosyayı Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına göndermişti.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ise Aydoğan'ın başvurusuna "Bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önerge ile soruşturma açılmasının mümkün olduğu (...)" yanıtını vermişti.
Meclis yetkiyi reddetti
Ancak başsavcılığın Soylu'ya soruşturma açılması yetkisinin TBMM'de olduğuna karar vermesi üzerine Aydoğan, TBMM'ye bireysel başvuru yapmıştı. Meclis, Soylu'nun o dönem içişleri bakanı olduğu gerekçesiyle başvuruyu reddetmişti. Gerekçe olarak da anayasanın bakanlar ve cumhurbaşkanı yardımcılarının cezai sorumluluğunu düzenleyen 106. maddesi gösterilmişti.
Eşitlik ilkesine aykırılık
Aydoğan, Soylu'nun soruşturulmasına dair TİHEK'in görev ve yetki reddinin ve meclis kararının anayasanın "kanun önünde eşitlik" ilkesine aykırı olduğunu belirtti.
Anayasa Madde 10'a göre "kanun önünde eşitlik" ilkesi:
- Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
- Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
- Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.
Ön inceleme bilgisi yer almadı
TİHEK, mahkemeye savunduğu savunma dilekçesinde görev tanımına atıfta bulundu. Ancak Aydoğan'a ulaşan savunma tutanağında TİHEK'in davaya konu olan polis şiddeti ile ilgili yürüttüğü herhangi bir ön incelemeye yer verilmedi.
Aydoğan, "TİHEK'in savunmasında belirttiği ön inceleme, TİHEK'in usulü tamamlama gayretinden başka bir şey değildir" dedi.
TİHEK Kanununun uygulanmasını düzenleyen yönetmelik, TİHEK'e yapılan hak ihlali başvurularının karara bağlanmasından önce TİHEK'e ön inceleme yapma şartı koyar.
Aydoğan, "TİHEK, Suriye'deki insan hakları ihlallerini raporlamak için Suriye'ye heyet gönderiyor. Bu, isabetli ve güzel bir hamle. Ancak TİHEK'in bu hassasiyetini ülkedeki birçok hak ihlallerine de göstermesini bekliyorum" şeklinde konuştu.
Ne olmuştu?
Her hafta gözaltında kaybedilen yakınlarının akıbetini sormak için Galatasaray Meydanı'nda toplanan Cumartesi Anneleri'nin 25 Ağustos 2018’deki 700. hafta buluşmasında dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun emriyle polis biber gazı ve plastik mermi ile saldırmıştı.
Olay sırasında pek çok milletvekili ve basın mensubuna şiddet uygulayan polis pek çok insan hakları savunucusunu da gözaltına almıştı.
Polis şiddetine maruz kalanlar arasında İnsan Hakları Derneği (İHD) üyesi Aydın Aydoğan da bulunuyordu. Aydoğan, bianet’e yaptığı açıklamada kolunun kırıldığını ve yoğun şiddete uğradığını söylemişti.
Cumartesi Anneleri'ne yönelik polis saldırısının Soylu'nun emriyle gerçekleşmesi nedeniyle Aydoğan olayda idari sorumluluğu gerekçesiyle Soylu hakkında soruşturma izni çıkarılması için uzun zamandır hukuki mücadele yürütüyor.
Cumartesi Anneleri eylemine polis şiddeti bilirkişi raporunda
(EC)
