Yeni yıla girişte genellikle işverenler ve çalışanlar o yıl kaç gün tatil yapılacağını hesaplar. Türkiye’de ekonominin gidişatına göre yapılan tatiller bazen göze batar bazen dikkate alınmaz. Tatil edilen günler bazen de siyasi/ideolojik nedenlerle göze batar.
Örneğin 27 Mayıs, Hürriyet ve Anayasa Bayramı olarak kutlanırdı. 1963 – 1982 yılları arasında okullar ve resmi kurumlar tatil ediliyordu. 27 Mayıs Darbesi sonucu Millî Birlik Komitesi tarafından ilan edilen bir bayramdı. 1982 Anayasası’nın kabulü sonrası bayram olmaktan çıkarıldı. Bu siyasi bir tercihti. Ancak siyasi tercihin en net olduğu bayram tatili 1 Mayıs için yaşanageldi. Türkiye’deki iktidarlar sağa kaydığında 1 Mayıs tatil olmaktan çıkarıldı; ülkede görece bir denge sağlandığında 1 Mayıs tatil oldu.
İki şekilde de “Türkiye’de çok tatil yapılıyor” denildiğinde anlayın ki ekonomik/siyasi bir kriz dönemi yaşanıyordur.
2018 için şöyle haberler yapıldı mesela “2018'de sadece 249 gün çalışılacak”.
Haberlerdeki hesaba göre 365’ten 249'u çıkararak çalışanların 116 gün çalışmayacağını söylemek mümkün. Bazı haberlerde çalışılmayacak gün sayısı 130 ya da 131 gibi veriliyordu.
Bu hesapların nasıl yapıldığını, doğru olup olmadığını istihdam uzmanı Sinan Ok’a sordum.
Hafta sonu herkes izin mi yapıyor?
Sinan Ok haftasonu çalışılmadığı varsayımı üzerinden hesap yapıldığını söylüyor. Verdiği rakama göre 52 hafta sonu çarpı 2 eşittir 104 gün.
Ok, “Bu 104 gün sadece kamu çalışanları için geçerlidir. O da sağlık çalışanları hariç. Yani 400 bin kişi için tatil” diyor ve devam ediyor;
“Geriye kalan 26 gün ise Ramazan ve Kurban bayramları için 7 gün…
“Kaldı 19 gün.” Ki bunlar da resmi bayramlar.
Resmi bayramlarda ise durum şöyle:
“23 Nisan, Pazartesiye geliyor. Ama 1 milyon eğitimci izin yapmıyor.
“1 Mayıs, Salıya; 30 Ağustos, Perşembeye; 29 Ekim, Pazartesiye geliyor. Yani çalışanlar tatil yapacak.
“4 gün de bu bayramlara gitse; geriye 15 gün kalıyor. Yani resmi işçi yıllık izni.”
Avrupa ile karşılaştırma
Bir küçük not: Tatiller tartışılmaya başlandığı zamanlarda Avrupa ülkelerinde daha az tatil yapıldığına dair haberler de yapılır. Dini ve resmi bayram toplamı 11 gün. 2018'de Norveç'te 12 gün, İsveç'te 13, Fransa'da 14 gün, Almanya'da 17 gün, Rusya'da 20 gün dini ve resmi bayram var. Tüm Avrupa ülkelerinde hangi günlerin tatil olduğunu bu listeden inceleyebilirsiniz.
Fırın, AVM, dershane çalışanları ve esnaf
Peki gerçekten hafta sonu ve bayram günlerinde emekçiler izin yapıyor mu?
Sinan Ok’un yanıtı şöyle:
“24 milyon özel sektör çalışanlarının önemli bir kesimi tüm Cumartesi günleri çalışıyor. Pazar günleri çalışanlar da var. Örneğin, fırın, AVM, bazı oteller, dershaneler ve tabii hemen tüm esnaflar gibi…
“Ayrıca kayıtdışı çalışan sayısının 10 milyon üzerinde olduğu bir yerde ‘ücretli’ izin hakkı mevzu dahi olmaz.
“Birçok kurumsal işletme dahi yıllık izinleri teknik tabirle ‘yakıyor’.
Kısacası “Türkiye’de çok tatil yapılıyor” cümlesi kağıt üzerinde aslında.
Tatili geçtik fazla mesai ödenmiyor
Aslında Türkiye’de çalışma günleri açısından daha büyük bir sorun var: Fazla mesaiye ücret ödenmemesi.
Sinan Ok bu sorunu şöyle açıklıyor:
“Türkiye'de konuşulacaksa ‘izinler’ değil fazla sürelerle ücretsiz ve kayıtsız çalışma konuşulmalı. Çünkü ücret saatlik/günlük değil en iyi ihtimalle haftalık ve hatta aylık belirleniyor. Bu da işçi açısından mesai mevhumu olmadan çalışma ile sonuçlanıyor.
“Kamu sektöründe dahi yıllık izni hiç kullanmayan memur sayısı azımsanmayacak düzeylerdedir. Hatta ‘yıllık izni yakmak’ bir tür iyi memur olma söyleminin temeli oluyor. Hele de şu son güzel OHAL günlerinde…” (HK)
