1987 Türkiye anayasa değişikliği referandumu Türkiye'de yapılan üçüncü referandumdu.
Türkiye’de birincisi 9 Temmuz 1961, ikincisi 7 Kasım 1982 tarihinde olmak üzere iki kez yeni Anayasa için referandum yapıldı. Birincisi 6 Eylül 1987, ikincisi 25 Eylül 1988, üçüncüsü 21 Ekim 2007 ve 12 Eylül 2010’da olmak üzere dört kez de Anayasa değişikliği için referanduma gidildi.
Siyasi üslup ve adap tartışmaları
Bu referandumlardan 1987 Referandumu önceki gergin ortamı ile Türkiye siyasi tarihinin “üslup” ve “tartışma adabının” en düşük olduğu dönem olarak hafızalara kazındı. 30 yıl sonra yeni bir referanduma gidilirken 1987, önümüzdeki günler için ipuçları ve uyarılar barındırıyor.
İktidar "hayır", muhalefet "evet" dedi
1987 Referandumu’na gidilme nedeni 12 Eylül Askeri Darbesi sonrası yapılan 1982 Anayasası’nın Geçici 4. madde ile getirdiği siyasi yasakların kaldırılması talebiydi. Aslında bu değişiklik tüm muhalefet tarafından istendiği için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde çözülebilirdi. Ancak dönemin Başbakanı ve Anavatan Partisi Başkanı (ANAP) Turgut Özal 1980 öncesi siyasi parti liderleri ve feshedilen parlamento üyeleriyle ilgili beş on yıllık yasakların kaldırılmasına karşı çıkmıştı. Özal ve ANAP, “hayır” kampanyası yürüttü.
Darbede kapatılan Cumhuriyet Halk Partisi’nin devamı Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP), Adalet Partisi’nin devamı Doğru Yol Partisi (DYP), Milliyetçi Hareket Partisi’nin devamı Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP), Milliyetçi Selamet Partisi’nin devamı Refah Partisi (RP) ise referandumda “evet” kampanyası sürdürmüştü.
Çok etkili olan küçük fark
Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Alparslan Türkeş ve Necmettin Erbakan’ın siyasi yasakları 87 Referandumu’ndan “evet” çıkınca kalktı.
Yüksek Seçim Kurulu, halk oylaması sonuçlarını 12 Eylül 1987'de açıkladı. Halk oylamasına 24 milyon 436 bin 821 seçmen katıldı. Katılım oranı 93.6 idi.
Geçerli 23 milyon 347 bin 856 oydan 11 milyon 711 bin 461'i 'evet' (%50.16), 11 milyon 636 bin 395'i 'hayır' (%49.84) çıktı. Böylece, Geçici 4. madde yürürlükten kalktı.
Bu referandumda “Evet” oyları ile “Hayır” oyları arasındaki fark sadece 75 bin 066 oy oldu.
Özal erken seçim kararı aldı
Siyasi yasaklı liderler partilerini dışarıdan destekliyordu. Özal referandumda kaybedince hemen erken seçim kararı aldı. Demirel, Ecevit, Türkeş ve Erbakan gibi güçlü liderler siyasete tam anlamıyla dönemeden yapılan seçimlerde ANAP iktidarını ikinci döneme taşımayı böylece başardı.
Erken seçim 29 Kasım'da 1987’de yapıldı.
ANAP’ın bu seçimlerde oy oranı düştü; ancak iktidarını sürdürdü. 1983'te 399 sandalyeli Meclis'te 211 sandalyesi vardı; 1987'de Meclis'in 450 sandalyesinin 292'sini aldı.
ANAP yüzde 36,2 ile 300, SHP yüzde 24,9 ile 94, DYP yüzde 19,2 ile 56 milletvekili çıkardı.
Ancak 87 Referandum yenilgisi Türkiye siyasi tarihinde ANAP’ın düşüşünün başlangıcı olarak gösterilir. ANAP 3 Kasım 2002 genel seçimlerinde yüzde 5,11'lik oy oranıyla baraj altına düştü, Meclis'e giremedi. (HK)
TÜRKİYE'NİN REFERANDUMLAR TARİHİ
1987 Referandumu: Özal 75 Bin Oyla Kaybetti
1987: Allah Referandumunuzu Versin
