Rize'de Cumhuriyet Meydanı'nın yenilenmesi projesi kapsamında valilik önündeki Mustafa Kemal Atatürk heykelinin yerine çay bardağı heykeli getirileceği tartışması sürüyor.
Medyada yer alan Çay bardağı heykeli olan plan
Çay bardağı heykelinin olduğu plan çizimlerinin inşaat alanına asılmasıyla başlayan tartışma önce "Atatürk mü, çay mı?" referandumuna dönüştü. En son olarak Rize Belediye Başkanı Reşat Kasap da refarandum açıklamasını "iftira" diyerek yalanladı. Mustafa Kemal Atatürk'ün heykeli de Rize Belediyesi'nin internet sitesindeki Cumhuriyet Meydanı çizimlerinde yerini aldı.
Oysa Atatürk ile çayı karşı karşıya getirmeye ne gerek vardı.
Mustafa Kemal Atatürk, her ne kadar kahve düşkünlüğü ile bilinse de - ki kendisi sabah kahvaltısında ayran, çay içmekle beraber günde 10-15 fincan orta kahve içermiş- aslında hem Türkiye'de çay içimini, hem de Rize'nin çay üretimini destekleyen biri.
Öyle ki, Çaykur'un internet sitesinden öğrendiğimize göre zaten oldukça geç Anadolu topraklarına ulaşmış olan çay (ilk çalışma 1888'de Ticaret Nazırı Esbaki İsmail Paşa'ya ait) önce Bursa'da üretilmeye çalışılsa da sonuç vermemiş.
Daha sonra ikinci teşebbüs, Cumhuriyet'in ilk icraatlarından sayılabilecek şekilde 1924'te yapılmış. Çıkarılan 407 sayılı ''Rize ili Borçka Kazası'nda Fındık-Portakal-Limon-Mandalina ve Çay Yetiştirilmesine Dair Kanun" ile çay üretimi çalışmalarının başına Ziraat Umum Müfettişi Zihni Derin getirilip Rize vilayeti ile Borçka kazasında çay fidanı yetiştirilmesine başlandı, lakin "ilgisizlik" nedeniyle tutunamadı.
Çayın hem Türkiye sofralarında yer bulması hem de çiftçi tarafından sevilmesi 1937 itibariyle yeniden başlayan çay üretiyle mümkün oldu. Hatta 1940'da 3788 Sayılı Çay Kanunu çıkarıldı. 30 bin dekarlık alan çay üretimine ayrıldı, çiftçiye beş yıl süreyle fazsiz kredi verildi.
Görüldüğü üzere 1940'a kadar iki kanun çıkaran Mustafa Kemal Atatürk'ün Rize'de çay üretimine destek verdiğini söyleyebiliriz. Keza 1985'te 45 fabrika kapasitesine ulaşan çay üretimi ancak Çay Kanunu ile çay tarımı, üretimi, işletmesi ve satışı serbest bırakılana kadar İktisadi Devlet Kuruluşu olarak Çay Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından yapıldı.
Rize Belediyesi internet sitesindeki plan
Tekiner: Atatürk heykeli kaldırma fikri bir sorun
Atatürk heykeli ile çay bardağı heykeli karşıtlığının cevabını ise belki Uğur Şahin'in biamag için hazırladığı "Heykeli Devlet Sanmak" başlıklı Aylin Tekiner röportajında bulabiliriz.
"Atatürk Heykelleri" kitabının da yazarı olan Tekiner, röportajda AKP iktidarıyla birlikte resmi ideoloji tartışmasının da başladığını, Atatürk heykellerinin eskisi kadar yapılmadığına dikkat çekiyor.
"Bir kere Atatürk heykelini kaldırma fikri yenisini koymayacaksanız büyük bir sorundur" diyen Tekiner bazen bu işin gizlice yapıldığını belirterek şunları aktarıyor:
"Kitaba çalışırken Afyon Emirdağ'daki kaldırılan anıtta böyle bir şeyle karşılaştım. Hakikaten kamusal alanda durması mümkün olmayan, alçı olması nedeniyle kırılıp dökülmüş bir heykelle ilgili ne yapacaklarını bilemiyorlar ve sonrasında trajikomik bir şey yaşanıyor. Karar veriyorlar, diyorlar ki biz bunu gizli bir şekilde kaldıralım ve gömelim."
Ve ekliyor:
"Bir heykelin, yeniden yapılması ve meydanın düzenlenmesi fikri ancak yenisi konulacaksa mümkün olabilir."
Rize'de bugün referandum fikri, Belediye Başkanı Kasap'ın açıklaması üzerine rafa kalkmış görünüyor. Keza Rize Belediyesi'nin sitesinde de proje planlarında Mustafa Kemal Atatürk heykelini görmek mümkün.
Ancak sonucun nasıl olacağı, proje tamamlandıktan sonra belli olacak.
Ne olmuştu?
Rize Belediyesi, Cumhuriyet Meydanı’nın yeniden düzenlenmesi projesi kapsamında Atatürk heykelinin valilik önündeki tören alanına taşınacağını duyurmuştu.
Cumhuriyet Meydanı’na yerleştirilen tabelada yer alan proje çiziminde, Atatürk anıtının yerine çay bardağı figürü yerleştirilmesi ise anıtın kaldırılacağı tartışmalarına neden olmuştu.
Referandum önerisine ADD'den tepki
Bunun üzerine Belediye Başkanı Kasap’ın “Atatürk heykeli kaldırılmıyor, inşaat süresince valilik tören alanına taşınacak. Cumhuriyet Meydanı’nın inşaatı tamamlandıktan sonra, Atatürk heykelinin sabit olarak nereye yerleştirileceği halk oylamasıyla belirlenecektir” sözleri medyada yer almış, heykelin akıbetine referandumla çözüm bulma önerisi tepkiyle karşılanmıştı.
Rize Atatürkçü Düşünce Derneği Rize Şube Başkanı Ömer Toprak “Cumhuriyetin ortak değerleri ve niteliklerinin referanduma götürülmesi kabul edilir ve anlaşılır bir şey değil. Cumhuriyeti mi, Atatürk’ü mü oylayacaklar? Bu neyin oylamasıdır? “ sözleriyle tepki göstermişti.
Kasap ise proje kapsamında "Atatürk mü? Çay bardağı mı" referandumu yapılacağı yönündeki iddiaların "iftira" olduğunu ifade etti.
Kasap "Bu yalan ve iftira haberlerin sonucu olarak halkımız arasında tartışma ve ayrımcılık duygusunu oluşturarak Atatürk'e, Rize'ye ve Rize Belediyesine, ayrıca da şahsıma yapılmış bir hakaret olarak kabul ediyorum. Bu olay üzerinden rant sağlamaya çalışan ve kamuoyunu rahatsız ederek huzursuzluk oluşturan asılsız iftiralarda bulunan kişi veya kişiler hakkında hukuki süreci başlatıyorum" açıklaması yaptı.
Kasap proje ile ilgili ayrıntılı bilgilerin Belediye'nin internet sitesinde yer aldığını ifade etti. (EA)
