* Fotoğraf: Pixabay
İnsanın canı çok şeye sıkılabilir. Yaşlılar da canımızı sıkabilirler. Ancak hepimiz yaşlanacağız ve başkalarının canını sıkacağız. Fakat canımızı sıktıkları gerekçesiyle, sözde yaşlılara hizmet adı altında yeni dışlama modellerine geçilirse, o zaman bu noktada durup düşünmeliyiz. Japonya’da bir süpermarketin uygulamaya koyduğu “yavaş kasa” adlı “hizmet”, işte böyle üzerinde düşünülmesi gereken bir yaşlıları dışlama modelidir.
Başka hiçbir endüstri ülkesi düşük doğum oranları nedeniyle Japonya'dan daha hızlı yaşlanmıyor. Japonya nüfusunun dörtte birinden fazlası 65 yaşın üzerinde. Japonlar, sağlıklı beslenir ve iyi bir sağlık sistemine sahip. Birçok Japon, uzun süre çalışmanın iyi olduğunu düşünür. Bunu Konfüçyüs geleneğine dayandırır.
Japonya’da bir süpermarket “kullanımda yavaş ödeme” yazan afişleriyle müşterilere ödeme işleminin biraz daha yavaş olabileceğini bildiriyor. İlk bakışta iyi bir uygulama olarak görünüyor. Ancak kime göre iyi veya uygun?
Yaşlı insanlar, kasada biraz daha fazla zamana ihtiyaç duydukları için genç müşterilerin bazıları bundan rahatsız oluyor. Özellikle kuyrukların arkalarındaki müşterilerin “alışveriş eğlencesini” kaybetmemeleri süpermarketin asıl kaygısı. Bu yüzden yaşlılar ve engelliler için faaliyet gösteren bir sivil toplum örgütünün önerisine uyarak “yavaş kasa” fikrini hayata geçirdi. Artık diğer müşterilerin stres hissetmelerine gerek yok, çünkü diğer kasada ödeme yapabilirler. Bu süpermarket her ayın ikinci ve dördüncü çarşamba gününü, saat 13:00 ile 15:00 arasında “yavaş kasa” olarak kullanacağını bildirdi.
Alışverişte yaşlıları rahatlatmak için bu süpermarketin uygulamaya koyduğu bu “çok özel” fikir, Kyushu adasında Fukuoka Eyaletinde uygulanıyor. Öncelikli olarak yaşlı ve engelli insanlara belirli bir zamanda özel bir hizmet olarak veriliyor. Ancak bu uygulama ile yaşlılara “seni bu günlerde süpermarketimizde bekliyoruz, diğer günler lütfen evinde kal” demenin bir başka yolu.
Özellikle Almanya Japonya’nın yaşlılara yönelik her türlü uygulamasını çok över ve bu konu hakkında kitaplar yazılmıştır. Nitekim “yavaş kasa” uygulamasında da bu tutum devam etti. Gerontolojik çalışmalarını yerine gördüğüm Japonya’da böyle bir uygulamaya geçilmesi, bana göre Japonya’ya hiç yakışmadı. Çünkü bu aslında yaşlıları dışlanmanın bir yeni yöntemi.
Yavaş kasa uygulamasının yaşlılar tarafından kabul edilip edilmeyeceği belli değil. Benim tahminime göre bu uygulama Japonya’da tutmayacak. Çünkü yaşlıları ve engellileri sadece belirli günlerde alışverişe yönlendirmeye çalışıyor. Ardındaki bu uygulamanın niyeti yaşlı ve engelli insanlardan ziyade, diğer müşterilere “hizmet” etmek ve onları “stresini” dağıtarak, daha fazla ve daha şevk ile alışveriş yapmalarını sağlamak.
Japonlar istediği kadar yaşlısına saygılı olsun, nihayetinde onlar içinde “vakit nakittir” ve bu düşünceye odaklı bir kapitalist toplumun üyesidirler. (İT/AS)
