Raporun tem metni için tıklayın.
Türkiye'de düşüncelerini özgürce ifade etmek isteyenler, 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü'ne tamamen güvencesiz ve müdahalelere açık bir ortamda giriyor.
Güvenlik kurumlarının "ulusal güvenlik" anlayışlarının yargıya empoze edilmesiyle süregiden devlet ve iktidar pratiği ve hukuk anlayışı içinde basın ve ifade özgürlüğü, ağır kısıtlamalara uğruyor ve hükümet uygulamalarından da çok yönlü olarak zarar görüyor.
29 Mart Yerel Seçimlerin sertleştirdiği ortamda habercilerin çeşitli siyasi parti mensuplarının saldırısına uğraması da bu müdahalelerin cabasıydı.
Üç ayda 110 kişi "düşünce"sinden ötürü sanıktı
Bağımsız İletişim Ağı (BİA) Medya Gözlem Masası'nın Ocak-Şubat-Mart dönemini kapsayan 40 sayfalık BİA Medya Gözlem Raporu, 2009'un ilk üç ayında 60'ı gazeteci toplam 110 kişinin 70 dava kapsamında hapis veya tazminat istemiyle yargılandığını gösteriyor.
Medya Gözlem Raporu, 166'sı gazeteci toplam 295 kişinin durumunu,"saldırı ve tehdit", "gözaltı ve tutuklamalar", "basın ve ifade özgürlüğü davaları", "düzenleme ve hak aramalar", "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi", "Sansüre tepkiler" ve "RTÜK uygulamaları" başlıklarıyla gündeme getiriyor.
Devletin eleştirilmesini hapisle bastıran Ceza Yasası'nın (TCK) 301. maddesinden soruşturma ve kovuşturma yürütülmesinin Adalet Bakanlığı iznine bağlanması, bu yolla da yargının siyasi müdahalelerine açık hale getirilmesi, özgür düşünceye yönelik müdahaleyi daha da görünür kıldı. Ayrıca, küresel video paylaşım sitesi youtube.com'un erişimi, "Atatürk aleyhinde içerik barındırdığı" iddisıyla Türkiye'den tam bir yıldır yasak.
301. Madde: Bakanlık keyfiyeti ve yargıya müdahale
11'i gazeteci toplam 26 kişi yılın ilk üç ayını 301'den sanık olarak geçirirken mahkeme Bakanlığın "yargılansınlar" dediği Eskişehir'deki 10 aktivisti akladı; 301'in kaldırılması için mücadele veren yazar Temel Demirer halen yargılanıyor, Prof. Dr. Baskın Oran ve Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu'nun davaları karşı çıktıkları "bakanlık lutfu" ile düştü.
Abdurrahman Dilipak, Mustafa Kemal Çelik, Aytekin Dal, Mehmet Sadık Aksoy, Mehmet Reşat Yiğiz, Nedim Arslan, Mustafa Seven'in dosyaları Bakanlığa gönderilirken Ahmet Sami Belek ve Şahin Bayar'ın dosyaları Anayasa Mahkemesi'ne soruldu.
Diğer sanıklar Hakan Taştan, Turan Topal, Ersen Korkmaz, Necmettin Salaz.
Geçen yılın aynı döneminde 301'den sanık olanların sayısı 42 idi. Aradan geçen sürede bazı sanıklar mahkum oldu, bir kısmı beraat etti ve dosyaları Adalet Bakanlığı izin vermediğinden ortadan kaldırıldı.
Tuğluk'a ceza; Sarısözen ve Tahmaz'a yeni dava
11'i gazeteci toplam 16 sanığın karşılaştığı "Terör örgütü propagandası" suçlamasında Leyla Zana'nın 45 yıl hapsi istendi; Aysel Tuğluk'a 1 yıl 6 ay hapis, Ülkeye Bakış gazetesi sorumlu müdürü Bedri Adanır'a 3 yıl 2 ay hapis cezası verildi.
Kürt Sorunu'yla ilgili değerlendirmelerinden Günlük gazetesi yazarı Veysi Sarısözen ve gazete sahibi Zeynel Çiçekçi'ye; PKK liderleriyle yaptığı röportajdan aktivist Hakan Tahmaz'a ve Birgün gazetesi yöneticileri Bülent Yılmaz ve İbrahim Çeşmecioğlu'na da yeni dava açıldı.
Gökçer Tahincioğlu, Kemal Göktaş, Ragıp Zarakolu, Cevat Düşün, Leyla Zana, Osman Baydemir ve Nejdet Atalay'ın yargılanması sürüyor Yüksekova Haber'den Erkan Çapraz beraat etti.
Kitaplar ve gazetelerde Kürt Sorunu yasak!
Abdullah Öcalan'ın Aram Yayınları'nca yayımlanmak istenen "Kültür ve Sanat Devrimi" adlı kitabına, basım sürecinde iken matbaada el konuldu. Uluslararası Yazarlar Birliği (PEN) Türkiye Merkezi'nin eski başkanı Üstün Akmen hakkında Keşan Kaymakamlığı'nca hakaret davası açıldı. İrfan Karaca'nın Berçem Yayınları'nca çıkarılan "Ape Musa'nın Generalleri" kitabına açılan davada da 1 yıl 3 ay hapis cezası çıktı. Do Yayınları sahibi Hüseyin Gündüz'e, Sertaç Doğan’ın "Şırnak Yanıyor 1992" adlı kitabını yayınladığı için, "örgüt propagandası" gerekçesiyle 16 bin 660 TL ceza verildi.
Haftalık Özgür Yorum gazetesinin yayınını, 14-20 Mart 2009 tarihli sayısında yer alan tüm haberler gerekçe göstererek bir ay süreyle durduruldu. Haftalık Politika gazetesinin yayını, 14-20 Şubat 2009 tarihli sayıda çıkan yazı ve haberlerde "PKK örgütü propagandası" iddiasıyla 30 gün süreyle durduruldu. Mahkeme, 28 Şubat-6 Mart 2009 tarihli sayılardaki yazılardan Analiz gazetesine; haftalık Ayrıntı gazetesine de 24-30 Ocak 2009 tarihli haber ve yazılardan bir ay yayın durdurma cezası verdi.
Kalkan 216'dan mahkum; Nedim Gürsel yeni sanık
"Kin ve düşmanlığa tahrik" iddiasıyla 216. maddeden yargılanan 5 kişiden DTP'li Belediye başkanı Hüseyin Kalkan 1 yıl 6 ay hapse mahkum edildi.
Doğan Yayıncılık'tan çıkan Allah'ın Kızları Romanı'ndan yazar Nedim Gürsel ve Richard Dawkins'in "Tanrı Yanılgısı" kitabından daha önce beraat eden Yayıncı Erol Karaaslan "dini değerlere hakaret" iddiasıyla hapisle yargılanacaklar. 216'nın diğer sanıkları Oktay Candemir, Ercan Öksüz ve Hürşit Kaşıkkırmaz.
"Halkı askerlikten soğutmak"tan yargılanan 5 kişiden vicdani retçi Doğan Özkan iki ay hapis ve 440 TL para cezasına çarptırıldı; Mustafa Karayay beraat etti. Ragıp Zarakolu, Cevat Düşün, Yasin Yetişgen ve Birgül Özbarış hala sanık.
Düşünceye saldırıyı azmettiriciler yakalanmıyor; "ihmalleri" yargılamak da zor
Son 30 yılda işlenen Abdi İpekçi, Uğur Mumcu, Ahmet Taner Kışlalı ve Hrant Dink cinayetlerini "azmettirenler" henüz ortaya çıkarılamadılar Dink cinayetini uyarılara rağmen önleyemeyen jandarma ve Emniyet görevlileri ise "basit suç"tan henüz sanıklar.
2007 ve 2008 "1 Mayıs" eylemlerinde habercileri hedef alan güvenlik kuvvetleriyle ilgili hiçbir cezai işlem yapılmadı. Zarar görenlere bin TL tazminat reva görüldü.
Tutuklu gazetecilere DİHA'dan Gök eklendi
Gazetecilerin Kürdistan İşçi Partisi (PKK), Marksist Leninist Komünist Partisi (MLKP) ve Ergenekon gibi "silahlı örgütlerle ilişkili" gösterilerek tutuklanması da tepkileri artırıyor:
Cumhuriyet gazetesi Ankara temsilcisi Mustafa Balbay, 6 Mart'ta "Ergenekon üyeliği" suçlamasıyla tutuklandı. İzmir Demokrat Radyo yayın koordinatörü Nadiye Gürbüz, MLKP Örgütü'yle "mali ilişki" suçlamasıyla tutuklandı. Tutuklamaların gazetecilik faaliyetleriyle bağlantılı olup olmadığı suçlamalarda açıkça bildirilmiyor.
Dört muhabiri cezaevinde bulunan DİHA Ajansı'ndan Abdurrahman Gök de, "örgüt propagandası yapmak"tan cezaevine gönderildi. Devrimci Demokrasi dergisi sorumlu müdürü Erdal Güler aynı suçlamadan onanan cezaları nedeniyle 1,5 yıldır hapiste.
"Hakaret" suçlamasında 61 yıl hapis tehdidi
13'ü gazeteci 2'si karikatürist toplam 24 kişi, "hakaret" veya "iftira" suçlamasıyla 61 yıl hapis ve bir milyon 673 bin 480 TL tazminat veya adli para cezasıyla karşıya kaldı. Gazeteci Perihan Mağden, "Plan Yapma Plan" klibini eleştirdiği için 3 bin 480 TL cezaya mahkum edildi.
"Ampul Tayyip" sloganından bir yıl hapis
Bursa'da "Ampul Tayyip" sloganının atıldığı iki eylemden sorumlu tutulan üniversiteli Berna Özaslan, Eğitim-Sen'li Hasan Özaydın ve Betül Öztürk ile Halkevleri'nden Mehmet Emre Battal'ı 11'er ay 20'şer gün hapse mahkum edildi; O.B. Bursa Çocuk Mahkemesi'nde yargılanıyor. "İstanbul'da doğdu, ABD'li oldu, katil Bush'un oğlu Tayyip Erdoğan" sloganı nedeniyle Emek Gençliği'nden Şerafettin Gökdeniz, Sercan Bakır ve Ekin Can Kınık; bir fıkradan da Milas Önder gazetesi ve yazı işleri müdürü Melih Kaşkar hapisle yargılanıyor.
Kürtçe yasakları türlü türlü...
Medyaya, siyasetçilere ve tutuklulara "Kürtçe" yasağı yoğunlaştı: Manisa'da "Bin Umut" adayı Şah İsmail Özocak, 2007 seçimleri öncesi "bilmediği Kürtçe" ile propaganda yaptığı gerekçesiyle hapisten 3 bin TL para cezasına mahkum edildi.
Kürtçe "Bijî Yek Gulan" (Yaşasın 1 Mayıs) afişi ve el ilanlarından DTP'liler Murat Polat, Ufuk Sünger, Hüseyin Özdenk, Nurcan Kasun, Zeki Yıldırım ve İbrahim Halil Ateş, Siyasi Partiler Yasası'ndan 5'er ay hapse mahkum oldu; hüküm açıklanmadı.
AİHM haberleri artık iyi değil!
Geçmiş dönemlerde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde Türkiye aleyhine tazminat kararlarının azalmasına "iyi haber" olarak yer vermiştik. 2009'un ilk üç ayında AİHM'in aleyhte kararlarında artış başladı: AİHM, ifade özgürlüğünün ihlal edilmesi ve adil yargılama yapılmaması gerekçeleriyle açılan 2'si gazeteci 8 kişi ve Özgür Radyo'nun açtığı toplam 6 davada, toplam 58 bin 122 TL (28 bin 411 avro) tazminata hükmetti. Geçen yılın aynı döneminde tazminat 36 bin 150 TL (21 bin avro) idi.
Yeni Evrensel gazetesinden Bülent Falakaoğlu ve Fevzi Saygılı'nın başvurusunda "ifade özgürlüğü ihlali" bulmayan AİHM, İbrahim Güçlü, Sedat İmza, Ayhan Erdoğan, Mehmet Cevher İlhan, Serpil Ocak, Ayfer Çiçek, Nuri Günay ve Murat Kaya'a hak verdi.
Bu dönemde Alternatif ve Gelecek gazeteleri yetkilisi Cevat Düşün, "örgüt propagandası"ndan verilen cezaları, Orhan Miroğlu, "seçimde Kürtçe konuşmak"tan verilen cezayı, Abdurrahman Dilipak ise askeri yargıda başlayan ancak beş yıldır sonuçlanmaya davasını AİHM'e taşıdılar.
15 gazeteciye saldırı; altı kişiye tehdit
Gazetecilere saldırı vakaları geçen yılın aynı dönemine göre iki kat arttı. 15 gazeteci (Fırat Akyol, İbrahim Gündüz, Özden Erkuş, Ediz Alıç, Rengin Gültekin, Kadir Puslu, Meral Özdemir, Mahmut Bozarslan, Mehmet Emek, Diya Yarayan, Gamze Dondurmacı, Doğan Durak, Neşet Öner, Şükrü Öner, Orhan Kaplan) seçim ortamında veya toplumsal eylemleri izlerken çeşitli grupların saldırısına uğradı. Bu rakam geçen yılın aynı döneminde 7 idi.
Ankara Belediye Başkanı Melih Gökçek'in, Mehmet Ali Birand ve Uğur Dündar'a yönelik "Seçimden sonra, Mehmet Ali Birand ve Uğur Dündar'a bu Türkiye dar gelmezse, bana yazıklar olsun" sözleri ve Mersin de MHP'li bir başkanın Cemal Dolaşmaz'a yönelik tehdit içeren sözleri de mahkemeye yansıdı. Muğla'da yazar Latife Tekin'in üzerine yüründü; Medyaya açıklamalar yapan Eski Susurluk Komisyonu Başkanı Mehmet Elkatmış'ın bürosuna "Sesini kes" notu bırakıldı.
Güzel haberlerimiz de var!
İnternet üzerinden yayın yapan Nor Radyo, Nor Zartonk'un 17 Ocak'ta Tütün Deposu'ndan düzenlediği "Unutmak Kaybetmektir" etkinliğiyle yayına başladı. Her gün www.norradyo.com adresinden dinlenebilecek olan radyo her akşam saat 20.00'de yayına başlıyor ve saat 01.00'e kadar yayın sürüyor.
"Acının Dili Kadın" kitabından tutuklanan Yazar Murat Coşkun ile Uzun Yürüyüş dergisi sorumlusu Mehmet Ali Varış tahliye oldular.(EÖ)
Raporun tem metni için tıklayın.
