Sabancı Üniversitesi Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Ersin Kalaycıoğlu ve Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr.Ali Çarkoğlu, Uluslararası Sosyal Saha Çalışmaları Programı (International Social Survey Program-ISSP) kapsamında, “Türkiye’de ve Dünyada Vatandaşlık” başlıklı bir rapor hazırladılar.
2004’te ISPP ağına üye 43 ülkede gerçekleştirilen araştırmanın bulguları 2015 Türkiye araştırmasıyla karşılaştırıldı. Türkiye ölçeğinde 58 ilde 1509 denek ile yüz yüze görüşmeler yapıldı.
Genel olarak vatandaşlığı tanımlayan, vergi verme, yasalara saygı, farklılıklara hoşgörü, seçimlere destek, dayanışma v.b. hususlardaki, tutum, eğilim ve algılara ilişkin sorular soruldu.
Türkiye güvende en sonda
Araştırmada en dikkat çeken sonuçlardan biri Türkiyelilerin yüzde 75’i (dünya ortalamasında birinci) insanların kendilerinden yararlanmaya çalıştığını düşündüğünü, yüzde 86’sı (dünya ortalamasında ikinci) da insanları güvenilir bulmadığını söyledi.
Bununla bağlantılı olarak Türkiye’nin sadece yüzde 5’i bir gönüllü kuruluşa üye, yüzde 6’sı bir spor, kültür kulübüne üye, yüzde 6’sı sendikalı, yüzde 12’si siyasi parti üyesi. Bu oranlarda da yine sıralamada sonuncu.
Prof. Dr. Ali Çarkoğlu, Türkiyelilerin sokaktaki insana güvenmediğini sadece kan, toprak, din vb. üzerinden tanıdıklarına güvendiğini ancak tam da bu sebeple demokrasinin gelişimini sağlayacak her türlü toplumsal örgütlenmenin mümkün olamadığını söyledi.
“Türkiye’de aile, komşu vb. kapalı gruplara güven yüksek ama tanımadığı insanlara güvenmiyor. Sadece kendine benzer kişilere güveniyor. Bu güven olmadığı için de her türlü ortaklık, gönüllülük, dernekleşme, siyasete katılım olmuyor. Barack Obama’nın seçilmesi birbirini tanımayan insanların örgütlülüğü sayesinde oldu. Bu da Türkiye demokrasisinin başarılı olamamasının nedenlerinden biri. Bunu iktisadi hayatta da görüyoruz. Ancak kendi toprağından insanlarla iş yapıyorsun. Oysa bir İsveçli sadece para üzerinden bir pazarlığa girer.”
Cevaplarda herkes "iyi vatandaş"
Prof.Dr. Ersin Kalaycıoğlu da örgütlülüğü suç olarak gören devlet geleneğinin de bunda büyük bir etkisi olduğunu söylüyor.
Araştırmada genel olarak Türkiye'de saptanılan iyi vatandaşlık olgusu, vatandaşın kendi gözünde ve ifadesiyle:
* yüzde 96 (dünya ortalamasında birinci) her seçimlere katılmaya büyük özen gösteren,
* yüzde 96 (dünya ortalamasında birinci) vergi kaçırmamaya vurgu yapan,
* yüzde 94, yasal mevzuata uygun yaşamayı ön planda tutan,
* yüzde 85, etik değerlere ve farklılıklara hoşgörü ile yaklaşan,
* yüzde 85, maddi bakımdan kendisinden daha kötü olanlara yardım edilmesini önemseyen bir içerikte.
Kurumsal yapı da kültürü belirliyor
Ancak Prof.Dr. Ersin Kalaycıoğlu, “Türkiye’de normlar muazzam ama davranış tamamen zıt. Büyük bölüm, iyi vatandaşın vergi vermesi gerektiğini biliyor ama vermiyor. Bunun maliyetini ödemek istemiyor” diyor.
Prof. Dr.Ali Çarkoğlu, bunun sadece kültürle alakalı olmadığını kurumsal yapının da bu kültürü oluşturduğuna dikkat çekiyor.
“Vatandaş vergi vermiyor, çünkü devletin verginin peşine düşmeyeceğini, ya da mutlaka bir af getireceğini biliyor. Ama ABD’li vergi vermek istemese bile bunu ödemenin zorunlu olacağını ve af gelmeyeceğini biliyor. Kurumsal yapı değişirse ancak o zaman bu kültür değişir.”
Yarısı demokrasiyi yetersiz buluyor
Araştırmada siyasi katılım anlamında toplu dilekçe vermek (yüzde 14), toplantı ve gösteriye katılmak (yüzde 10) gibi protesto içerikli katılma eğilimi fevkalade düşük. Görüş ve fikirlerini ifade etmek için bir politikacı ya da kamu görevlisiyle temasta Türkiye yüzde 5, yine sosyal ve siyasi faaliyet için para bağışlamakta da yüzde 6 ile en son sırada yer alıyor.
Türkiye’de demokrasinin durumuna dair algıda ortadan bölünme var. Yüzde 50 demokrasiyi yeterli buluyor. 10 sene önce de yüzde 50’si yeterli buluyordu. Geleceğe dair ise umutsuzluk hakim, sadece yüzde 39’u 10 yıl sonra demokrasinin iyi işleyeceğini düşünüyor
Türkiye'nin gündemindeki bir diğer konu olan referandum için ise Türkiye’nin yüzde 53’ü (dünya ortalaması yüzde 69) referandumun siyasi kararlarda iyi bir yol olduğunu söylüyor. (NV)
Raporun tamamı için tıklayın.
