Orman yangınlarında moto kuryeler: Organize, hızlı, yardımcı ama eğitimsiz

Kurye Hakları Derneği, geçtiğimiz yıl İzmir’in Yamanlar ve Menderes bölgelerinde çıkan orman yangınlarına müdahale sürecinde motosikletli kuryelerin üstlendiği rollere dair kapsamlı bir saha araştırması raporu yayımladı.

“İzmir Orman Yangınlarında Gönüllü Kuryelerin Deneyimleri” başlığını taşıyan rapor, afet anında gönüllü olarak sahaya inen moto kuryelerin, lojistik destekten malzeme taşımaya kadar uzanan geniş bir yelpazede üstlendikleri görevleri detaylarıyla ortaya koyuyor.

Raporda yer alan bulgulara göre moto kuryeler, afet bölgelerine ilk müdahale eden gruplar arasında yer alıyor. Mesleğin esnekliği ve hızlı hareket kabiliyetini kullanan kuryeler, yangının ilk saatlerinden itibaren bölgeye organize olarak intikal edebiliyor.

İzmir’deki yangınlar sırasında bölgesel WhatsApp grupları üzerinden haberleşen kuryeler, yangın bölgesindeki durum hakkında anlık bilgi paylaşımında bulunarak ihtiyaçların koordineli bir şekilde giderilmesine katkı sağladı.

Kurye Hakları Derneği bu noktada raporda “Kuryelerin aktif yurttaşlık olarak adlandırılabilecek pratikleri, iletişim ağlarının genişliği, mobilizasyon yetenekleri ve motosikletin kriz alanlarına erişimi kolaylaştıran işlevi, krizlere hızlı müdahaleyi de olanaklı hale getirmektedir” yorumunu yaptı.

Bireysel değil organize

Görüşme yapılan kuryelerin tamamı, yangın bölgesine grup halinde gittiklerini ifade etti. Ayrıca çoğunluğu ilk kez bir afete müdahale deneyimi yaşadıklarını anlattı.

Raporda bu durum, kuryelerin afetlere tek başlarına müdahale edecek bilgilerinin olmamasından kaynaklı kendilerini ve kimseyi riske atmamak istemeleri olarak değerlendirildi. Aynı zamanda örgütlü bir şekilde afete müdahale etmenin daha etkili olacağına dair ortak düşünceyi yansıtıyor.

Kamu görevlileriyle ilişkiler

Kuryelerin kamu görevlileri ile ilişkileri birbirinden farklı deneyimler içeriyor. Rapora kuryelerin, kamu görevlileriyle zaman zaman yaşadığı iletişim sorunlarına rağmen, iş birliği ve dayanışma örnekleriyle olayların altından kalktığını gösteriyor. Kuryeler, en çok itfaiye ile çalıştıklarını söylüyor.

Rapor ayrıca kuryelerin yangına müdahale sürecinde itfaiyeye verdikleri destekler oldukça kapsamlı. Yiyecek-içecekten yanık kremine, hortum taşımaktan hortum başlığını tutmaya, yorulan itfaiyecileri taşımaya dek oldukça geniş bir çerçevede destek verdiğini gösteriyor:

“Polislerle hep bir tartışma içerisindeydik. Bizim yangın alanına girmemizi istemedi. İtfaiyeler var, yoruluyor, yerlerine biz geçiyoruz. Polis geliyor, çıkın buradan diyor.”

“Menderes’te itfaiyecilere kendi imkanlarımızla yemek yaptırıp götürdük. Ama polisler geçmemize izin vermediler ve götürdüğümüz yemekleri kendilerine teslim etmemizi söylediler. Biz de verdik onlara. Aradan 1 saat geçti. 30-40 motor yangın bölgesine gittik. İtfaiyecilere yemek geldi mi diye sorduğumuzda ulaştırılmadığını öğrendik. Çok şaşırdık ve üzüldük.”

“İlk başta yukarıya çıkmamızı müsaade edilmedi. Ama daha sonra baktılar ki yani etkili oluyoruz, faydamız oluyor, ondan sonra zaten serbest bıraktılar. Hatta bizi gördüklerinde trafiği durdurup bize yol açtılar. Sahadaki kişilerle koordinasyonumuzu sağladılar.”

Lojistik destek, malzeme taşımacılığı ve ilk yardım

Rapor, motor kuryelerin afet müdahalesinde üstlendikleri lojistik destek görevlerinin yanı sıra, ihtiyaç duyulan gıda, su ve tıbbi malzeme taşımacılığı gibi işlevleri de detaylandırıyor.

Kuryeler, yangın bölgesinde, itfaiye ekiplerinin ihtiyaç duyduğu erzakları ve sağlık ekipmanlarını ulaştırarak, yangının söndürülmesinde dolaylı yoldan katkılar sağladı. Bazı kuryeler, “Kendi cebimizden harcadığımız para ile su, ayran, yiyecek ve sağlık malzemelerini bölgeye taşıdık,” diyerek çabalarının büyüklüğünü gösterdi.

Ancak rapor, kuryelerin bu girişimlerin sürdürülebilir olmadığına vurguluyor. Kuryelerin hiçbir resmi eğitim almadığı, ekipman eksikliği çekerken yaşadıkları sağlık risklerinin ve psikolojik travmaların uzun vadeli etkilerinin söz konusu olduğu belirtiliyor.

Politik ve koordinatif öneriler

Araştırma raporu, motor kuryelerin afet müdahalesindeki potansiyelini artırmak ve gelecekte benzer durumlarda daha güvenli, organize bir müdahale sağlanabilmesi adına politika önerilerine de yer veriyor.

Kamu otoritelerine yönelik öneriler arasında, afet müdahale süreçlerine kuryelerin entegre edilmesi, yerel yönetimlerle koordinasyonun sağlanması ve alana giriş/çıkışların kayıt altına alınacağı merkezi sistemlerin kurulması bulunuyor.

Ayrıca rapor, kuryelere temel afet, ilk yardım ve kriz yönetimi eğitimlerinin verilmesi gerektiğini söylüyor.

Platform şirketlerinin, afet sürecinde görev yapan kuryelere, ekonomik kayıpları telafi edecek destekler sağlaması, ayrıca “acil durum protokolü” oluşturması da öneriler arasında yer alıyor.

Moto kurye örgütlenmelerinin de, kamu kurumları ile iş birliği içinde afet planlarını geliştirmesi, eğitim çalışmalarını organize etmesi ve toplumsal dayanışmanın güçlendirilmesi adına önemli adımlar atılması gerektiği bildiriliyor.

Kuryelerin İzmir yangınlarıyla ilgili deneyimlerine ve rapora buradan ulaşabilirsiniz

(HA)