İnsan Hakları Derneği'ne (İHD) bağlı bir heyet, Doğu ve Güneydoğu illerinden Fındık hasatı için 20 günlüğüne Karadeniz’e gelen Kürt kökenli mevsimlik işçilerin Ordu Valiliği'nce şehre sokulmadığı iddialarını ve işçilerin çalışma koşullarını incelemek üzere Ordu, Giresun ve Sakarya’ya gitti.
Dönüşünde bir rapor yayınlayan İHD, tehlikeli koşullar altında yolculuk etmek zorunda kalan mevsimlik işçilerin çalışmak için gittikleri bölgelerde yerel yetkililerin baskısına uğradıklarını bildirdi.
Zorlu koşulların bununla da sınırlı olmadığını bildiren İHD, raporunda "Çalışacakları yerlere ulaşanlarsa, çalıştıkları süre boyunca çadırlarda, dere kenarında, elektriksiz, tuvaletsiz, içme suyundan yoksun, sağlıksız bir ortamda, sağlıksız beslenerek yaşamak zorunda kalıyorlar" diyerek sağlıksız yaşam koşullarına vurgu yapıyor.
20-27 ytl arası yevmiyenin bir kısmı da "dayı"ya gidiyor
İHD’nin yaptığı incelemeye göre, tahmini sayıları 6-8 bin olan mevsimlik fındık işçilerinin çoğu Şanlıurfa, Adıyaman, Mardin, Siirt, Diyarbakır ve Batman gibi illerden geliyor. Yerli işçiler 35-40 YTL arası yevmiye alırken, dışardan gelen işçiler sabah 7’den akşam 6’ya kadar çalışıp 20-27 YTL arası yevmiye alıyorlar. Dayı başı denilen elçilere verdikleri komisyonla yevmiyeleri daha da azalıyor.
Yola çıkmalarıyla hayatları tehlikede
Mevsimlik işçilerin sıkıntıları çalışacakları şehre ulaşmak için bindikleri üstü açık kamyon, kamyonet kasalarında, tren yada kapasitelerinin çok üstünde bindirilmiş minibüslerde başlıyor. Özellikle gittikleri Ordu ilinde, ilin yetkililerince girişleri engellendi, kimlik fotokopileri alınarak Genel Bilgi Toplama (GBT) kontrolünden geçirildi.
Çalışacakları yerlere ulaşanlarsa, çalıştıkları süre boyunca çadırlarda, dere kenarında, elektriksiz, tuvaletsiz, içme suyundan yoksun, sağlıksız bir ortamda, sağlıksız beslenerek yaşamak zorunda kalıyorlar. “
"Çocuğumuzu okula bile gönderemiyoruz”
Şanlıurfa’dan Ordu’ya her yıl fındık toplamaya geldiğini söyleyen Hüseyin İpkin'in 7 çocuğu var. Hamile eşinin bir bahçeden çalıştığını söyleyen İpkin, "Çalışmakta zorlanıyor ama mecburuz. Günlük ücreti 22 ile 25 YTL, çocuklara ise bunun yarısını veriyorlar. Para kazanıp biraz olsun geçinmek uğruna çocuklarımızı doğru dürüst okula bile gönderemiyoruz. Buradan sonra Yozgat’a pancar toplamaya gideceğiz, evimize dönmemiz Ekim ayının ortasını buluyor o zaman çocuklar ancak okula gidiyor. Bu uygulama ile toplu halde yaşamamızın engellendiğini düşünüyorum.”
“Elektrik yok, su yok, tuvalet yok, perişanız”
Şemse Baykara evli ve 6 çocuk annesi Şanlıurfa’dan geliyor. “Kaldığımız yer çok kötü elektrik yok, su yok, tuvalet yok, perişanız, bize yardım edecekleri yerde bizi buradan kovmaya çalışıyorlar. Evden 5 kişi çalışıyorlar, 27 YTL yevmiye alıyorlar, yalnız biraz da dayı başına veriyorlar. Dün gelinimin ayağı burkuldu, ilaç yoktu hastaneye de götüremedik ayağı sarılı şimdi yürüyemiyor. Geceleri çocuklarım çok korkuyor burada, kimseyle iletişim kuramıyoruz. Ben gitmek istiyorum buradan, ama gidecek paramız yok, çünkü buraya gelirken bütün paramızı yola verdik ve harcadık.”
“Bize burada suçlu gibi davranıyorlar”
Diyarbakır’dan Sakarya’ya gelen 7 çocuk babası Fevzi, Ordu’da da aynı koşullarda çalıştığını belirtti. “Gelir gelmez muhtar bizim bütün kimliklerimizi topladı. Bize burada suçlu gibi davranıyorlar. Geçen yılda Ordu'ya gitmiştim, orda da bize aynı davranmışlardı. Biz 12 saat çalışıp 18 YTL alırken buralı insanlar 8 saat çalışıp 25 YTL alıyorlar bu Allah'a reva mı? Bundan sonra kendi topraklarımda ölürüm açlıktan ama buralara gelmem.”
Mevsimlik işçilerle ilgili İHD'den bazı öneriler
- Mevsimlik işçiler sosyal güvenceye kavuşturulmalı,
- Mevsimlik işçilerin yoğun olarak çalıştığı bölgelerde devlet tarafından sosyal meskenler tesis edilmeli.
- Yerel yöneticilerin mevsimlik işçilere yönelik ayrımcı tavırlarını terk etmeli.
- Mevsimlik işçileri, “dayı başı, elçi” gibi aracılar yerine yasalar önünde tanınacak, haklarını arayabilecekleri yasal düzenlemeler yapılmalı.
- Çocuklar eğitim haklarından kesinlikle mahrum bırakılmamalı, buna yönelik derhal tedbirler alınmalı.
- Kadınlara yönelik pozitif ayrımcılık yapılmalı, emeklerinin karşılığı eksiksiz karşılanmalı. (NV/EÖ)
