Bugün, Türkiye tarihindeki en büyük işçi direnişlerinden 15-16 Haziran Direnişi’nin 54. yıldönümü.
Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı (TÜSTAV), araştırmacı, yazar ve sendika uzmanı Zafer Aydın’ın aynı adlı kitabından uyarlanan ve Cihangir Köse ile Nesrin Uçar’ın hazırladığı “İşçilerin Haziranı 15-16 Haziran 1970” belgeselini bugün erişime açtı.
ZAFER AYDIN'LA SÖYLEŞİ
Faydalı bir virüsün yayılması: 15-16 Haziran Direnişi
Aydın’ın senaryosunu yazdığı, Ayşe Lebriz Berkem’in seslendirdiği, Erdal Güney’in müziklerini yaptığı belgesele Mustafa Bilgin çizimleriyle, Fahrettin Engin Erdoğan da canlandırma sahnelerinin çekim ve kurgusuyla katıldı.
Belgesel, dönemin tanıkları, belgeleri eşliğinde eyleme yol açan düzenlemenin (274 sayılı Sendikalar Kanunu’nda bazı maddelerin değiştirilmesi hakkında kanun) gündeme getirilmesinin arka planını, yasa karşısında işçilerin, sendikaların geliştirdiği refleksi, örgütlenmelerini, giriştikleri mücadeleyi ve yarattığı etkileri aktarıyor.
15-16 Haziran Direnişi
1970'de İstanbul merkezli başlayan ve yayılan isyan, Türkiye tarihindeki en büyük işçi eylemlerinden biri. İzmit'ten İstanbul'a 70 bin işçinin katıldığı direnişin bu sene 54. yılı.
1970'te, çalışma yaşamını ve temel sendikalar mevzuatını düzenleyen 274 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası ile 275 sayılı Sendikalar Yasası'nda değişiklik yapan tasarı, Adalet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi'nin işbirliğiyle önce Millet Meclisi, ardından Senato'dan geçti.
Yapılan değişiklik, işçilerin sendika seçme özgürlüğünü önemli ölçüde kısıtlayıp, sendika değiştirmeyi güçleştiriyordu. Yasa taslağı 11 Haziran 1970'te Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın onayıyla yürürlüğe girdi.
DİSK ve bağlı sendikalar yeni yasaya tepki gösterdiler. Dönemin DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler, kanun teklifine şöyle karşı çıktı: "İşçiler üye olmadıkları halde, haraç şeklinde TÜRK-İş'e aidat ödemek zorunda bırakılacaktır. Memleketimizde faşist sendikacılığı getirmenin temelleri atılmaktadır."
Türkiye İşçi Partisi ise söz konusu yasa değişikliklerini Anayasa Mahkemesi'ne götüreceğini açıkladı ve iptal davası açtı.
15 Haziran Pazartesi sabahı mesai başlangıç saatinde İstanbul, Kocaeli, Ankara, İzmir kentlerinde işçiler, DİSK'e bağlı işyerlerinden çıkarak önce kısa yürüyüşlerle sonra ise diğer fabrika işçileriyle birleşerek uzun yürüyüşler düzenledi. Bakanlar Kurulu 60 günlük bir sıkıyönetim ilân etti.
16 Haziran Salı ise işçiler Kocaeli-Gebze, Kartal, Levent, Şişli, Bakırköy-Topkapı-Gaziosmanpaşa, Eyüp-Silahtar bölgelerindeki fabrikalardan çıkarak Taksim'e doğru yürüyüşe geçti.
Tankların üzerlerinden aştılar, polis ve askerle çatıştılar, yaralandılar, öldüler.
Direnişle ilgili bazı gazetelerde şu ifadeler yer aldı: "İstanbul yeniden fethedildi." (TY)
