10 Aralık Çalışan Gazeteciler Günü'nde birçok gazeteci kendi meslek yasasının getirdiği avantajlardan yararlanamıyor, çünkü birçok yayın kuruluşu gazetecileri İş Yasası'na göre çalıştırıyor.
Birçok gazetecinin medya sermayesine karşı açtığı davayı kazanmasını sağlayan Avukat Rana Yılmaz ve Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Başkanı Ercan İpekçi, gazeteci kağıt üzerinde neye göre çalıştırılırsa çalıştırılsın, haklarını kendi meslek yasasına göre arayabileceğini ve kazanabileceğini söylüyor.
Bu duruma en çok gazetecilerin işten çıkarılması sırasında rastlanıyor. İşverenler, kıdem tazminatı, izin süreleri, fazla mesai ve ödenmeyen ücretlerle ilgili hesaplamaları İş Yasası'na göre yapınca, gazeteciler hakları olandan daha azını alıyor. Üstelik birçok gazeteci bu haklarının farkında değil.
Gazetecinin yasadan gelen avantajları
Oysa,–gazetecileri kedi aralarında "212" diye bildiği- 5953 sayılı "Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun"un gazetecilere getirdiği avantajlar var. Yasa, Türkiye'de yayınlanan gazete ve süreli yayınlarla, haber ve fotoğraf ajanslarında her türlü fikir ve sanat işlerinde çalışanların gazeteci olduğunu söylüyor. Radyo ve televizyonların haber birimlerinde çalışanlar da bu kapsamda.
Peşin maaş: Gazeteciler çalışacakları ayın maaşını peşin alıyorlar.
Ödenmeyen ücrete günlük faiz: Ödenmeyen ücretler ve fazla mesai ücretleri için günlük yüzde 5 faiz alma hakları var.
Yıllık izin: Ücretli yıllık izinleri daha fazla. Kıdemi 10 yıldan az olanlar 4 hafta (30 gün), fazla olanların 6 hafta (45 gün) izin hakkı var.
Kıdem tazminatında tavan yok: İş Yasası'na göre çalışanların kıdem tazminatlarında tavan var. Bu –şu an 2 bin TL civarında olan- en yüksek müsteşar maaşı. İşçinin maaşı bundan yüksek de olsa, kıdem tazminatı tavana göre hesaplanıyor. Gazetecilerin tazminat hesabında tavan yok. Gazetecilerin kıdem hesabı için "en az 5 yıl" şartı var. Ama İpekçi, toplu sözleşmeyle bunu 1 yıla indirebildiklerini de söylüyor.
Fazla mesai: Yeni iş yasasında işverenler "esnek çalıştırma" koşulunu uygulayıp işçileri bir günde 10 saat bile çalıştırabiliyor. Ancak gazeteciler için bu koşul geçerli değil. Günde 8 saati geçen her çalışma fazla mesaiye giriyor.
"Dava açın"
Yılmaz, krizde yoğunlaşan işten çıkarmalarda bu hakların daha fazla gündeme geldiğine işaret ediyor ve "Yasa açık. Ayrıca yargı kararları da var. Gazeteci dava açtığı zaman, önce gazeteci olduğu tespit edilir, sonra 212'den kaynaklanan alacağı hesaplanır ve bunu fark olarak alır" diyor.
"Tek başınıza değil, toplu mücadele edin, sendikalı olun"
İpekçi de, gazetecilerin işten çıkarma durumunda, ibranameye haklarının saklı kaldığına ilişkin şerh düşmelerini ve sonra hukuki mücadeleye başlamalarını öneriyor. Ama İş Yasası'na göre çalıştırılan gazetecilere "en kolay mücadele"yi öneriyor: "Tek başına mücadele eden gazeteci birçok tehditle karşılaşabiliyor. Hukuki süreç uzun ve sorunlu olabilir. En kolay yolu, sendikaya üye olmak ve mücadeleyi sendikanın yürütmesi; yani topluca mücadele etmek." (TK)
