Têkildarî kurdên li Rûsyayê heta niha çend pirtûk hatine nivîsînê. Yek ji wan jî bêgûman ya Dr. Îsmet Konak a bi navê ‘Kurdên Sosyalîst’ e. Tê zanîn ku berhema Kurdên Sosyalîst wek berhema yekem a akademik e ku li ser Kurdistana Sor a li Sovyeta Rûsyayê hatiye nivîsîn. Îsmet Konakê ku bi gelemperî xebatên xwe li ser dîroka Sovyetê (Kizil Devrîm) û li ser kurdên li Rûsyayê dike; çend roj berê bi navê ‘Jiyan û Helbestên Ferîk Polatbekov’ (Ferîk Polatbekov Hayatı ve Şîîrleri) derkete pêşberî xwînerên xwe.
Dîroknas Îsmet Konak têkildarî helbestvan Ferîk Polatbekov bi bianet-kurdiyê re axivî û diyar kir ku kesayeta Polatbekov a şoreşger û helwesta wî ya berxwedêr a li hemberî Çartiyê û her wiha nasnameya wî ya kurd-êzdîtiyê her tim bala wî kişandiye.
Lêkolîna ji sala 2010an heta 2024an
Di axaftina xwe de dîroknas Îsmet Konak bal kişand ser pêvajoya amadekirina pirtûka bi navê Ferîk Polatbekovê ku navê wî yên din Fyodor Litkîn e. Konak demek dirêj dikeve pey çavkaniyên li ser Ferîk Polatbekov û ev lêgerîna wî ji sala 2010 destpê dike heta sala 2020an jî didome û di sala 2024’an de bi vê berhemê bi encam dibe.
‘Helbestên Ferîk pir bala min kişand’
Dîroknas Îsmet Konak li ser vê rêwitiya xwe û wiha got: “Serpêhatî û helbestên Ferîk Polatbekov hertim bala min dikişand. Piştî ku di sala 2010-an de li Moskovayê min mastera xwe qedand, êdî tenê yek ji armanca min ew bû ku ez hin ji wan helbestên wî ji nav toza arşîvan derînim. Kesayeta Polatbekov a şoreşger û helwesta wî ya berxwedêr a li hemberî Çartiyê û her wiha nasnameya wî ya kurd-êzdîtiyê her tim bala min dikişand. Bi taybetî ez li hêviya wê rojê bûm ku bikaribim xwe bigihînim helbestên wî yên li ser şoreşa 1917 a Rûsyayê. Di vê çarçoveyê de ez di sala 2020 de çûm paytexta Ermenîstan, Êrîvanê. Li Zanîngeha Êrîvanê berhema Valentîn Vladimiroviç Riyabikov a bi navê ‘Fyodor Litkîn (1897-1918)’ min bi dest xist. Rîyabîkovê ku yek ji hevalên Polatbekov e, agahiyên ku ji xwîşka Ferîk, Nûrê Polatbekov, hevjîna wî Olga Butîna û zimanzanê kurd Heciyê Cindî girtî; di sala 1950î de di pirtûkekê de berhev dike. Êdî ev pirtûk bû pisûleya min. Di van 3 salên din de êdî min dest bi tercûmeya helbestên wî kir. Bi vî awayî di pirtûkê de min helbestên wî hem bi rûsî hem jî bi tirkî nivîsîn.”
‘Ferîk helbestvanekî şoreşger e’
Dr Îsmet Konak destnişan kir ku ji ber sekn û berxwedêriya Ferîkê Polatbekovê ku her tim ji bo nirxên civakê li ber xwe daye nivîsiye û axaftina xwe wiha domand: “Di rêzikeke xwe de Bertold Brecht dibêje ku ‘em bi hemû hêza xwe li dijî kesên ku êşê diwelidînin, ev dike ku jiyan bi watedartir bê jiyîn’. Ger hunermendek, wênasaz, nivîskar, helbestvan an jî siyasetmedarek be ez bixwe di vê parzûnê de derbas dikim. Yanî ew kesên ku çav û guhê xwe ji civakê re girtî dê ne mimkûn be ez li ser lêkolînekê bikim. Polatbekov jî helbestvanekî şoreşger ê ku 21 sal emrê xwe bi ‘felsefeya praksîs’î derbas kiriye. Bi baweriya min ger me ew di mahzenên Post Sovyetê de ji bîr kiriba, dê niheqiyeke mezin lê bûba.”
‘Di helbestên wî de temaya azadiyê heye’
Tê texmînkirin ku Ferîk Polatbekov nêzikî 200 helbest nivîsîne û bi taybetî jî ji Lermantov û Puşkîn îlham girtiye. Dîroknas Îsmet Konak jî bi van hestan behsa naveroka helbestên Ferîk dike: “Min tenê helbestên wî yên li ser şoreşê werger kirin. Lirîzma wî di asteke pir jor de ye. Helbestvanekî ku şoreş di her hucreyeke xwe de hîs kiriye. Bi piranî di helbestên wî de temaya azadiyê heye. Ji xwendin û pirtûkan pir hez kiriye. Bi taybetî di demsala havînê de ji Sîbîryayê çûye gundê bi navê Harabe Dîgor yê serbi navçeya Dîgora Qersê û li wir dema çûye tev li dawetan bûye jî di bin çengê wî de her tim pirtûkeke hebûye. Yanî ji bo min Ferîk hêjayî lêkolînê bû diviya bû her kes wî nas bike.”
(WT/AY)
