6 Şubat 2023'te meydana gelen Maraş merkezli depremler, milyonlarca insanın hayatını derinden etkiledi.
Afet bölgelerinde kadınların ve genç kızların temel ihtiyaçları arasında yer alan regl hijyenine yönelik sorunlar ise sıklıkla göz ardı edildi.
Konuşmamız Gerek Derneği, bu sürecin başından itibaren regl hijyenine dair farkındalık yaratmak ve ihtiyaçları karşılamak için sahada aktif bir rol üstlendi.
Regl hakkı üzerine mücadele eden Konuşmamız Gerek Derneği’nden Medya ve İletişim Uzmanı Cansel Zey, “Regl hijyeninin çoğu kurumun öncelikleri arasında yer almaması ve mahremiyet eksikliği büyük zorluklar olarak öne çıktı” diyor.
"Yerel derneklerle işbirliği yaptık"
Depremin hemen ardından regl bakımı ve hijyen ihtiyaçlarına yönelik nasıl bir ihtiyaç analizi gerçekleştirdiniz?
6 Şubat depremlerinin ardından sahaya hızla giderek kadınlar, genç kızlar ve regl olan herkesin hijyen ihtiyaçlarını belirlemeye çalıştık.
Öznelerin deneyimlerini dinlemeyi ve ihtiyaç analizi yaparken onlara danışmayı önemsedik. Ayrıca yerel dernekler, kadın örgütleri ve saha çalışanlarıyla yaptığımız görüşmeler sonucunda, regl hijyeninin afet sonrası göz ardı edilen bir konu olduğunu gördük. Temiz suya erişim, mahremiyet eksikliği ve hijyen ürünlerine ulaşamama gibi sorunlar kadınlar ve genç kızlar için büyük sıkıntılar yaratıyordu.
Afet bölgesinde regl bakım kitlerinin dağıtımını nasıl organize ettiniz ve bu süreçte hangi zorluklarla karşılaştınız?
Regl bakım kitlerinin içeriğini sahadaki geri bildirimlere göre oluşturduk. Farklı boyutlarda ped, farklı bedenlerde iç çamaşırı, ıslak mendil, kolonya, sabun ve atık yönetimi için gerekli malzemeleri ekledik. Mümkün olduğunca tek seferlik değil birkaç regl döngüsünü geçirmeye yardımcı olacak miktarda ürünü bölgeye ulaştırmayı önemsedik. İlk aylarda yolların kapalı olması ve güvenli dağıtım alanları oluşturmanın zorluğu gibi lojistik problemler yaşadık. Ancak yerel kadın dernekleriyle iş birliği yaparak kitleri doğrudan ihtiyaç sahiplerine ulaştırdık.
Yerel kadın dernekleri ve diğer sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliğiniz nasıl şekillendi?
Depremin ilk günlerinden itibaren yereldeki kadın dernekleri ve sivil toplum kuruluşlarıyla güçlü bir dayanışma ve aksiyon ağı kurduk.
Afet sonrası akut dönemde hızlıca harekete geçmek için bu kuruluşlarla ortak çalışarak koordineli bir şekilde ihtiyaç analizi yaptık. Sivil toplumun dayanışma ruhunun, iş birliklerini ve eyleme geçmeyi kolaylaştırdığını gözlemledik. Bu süreçte, regl hijyenine dair ihtiyaçları belirleyerek müdahalelerimizi buna göre şekillendirdik.
Afet sonrası regl hijyeni konusunda farkındalık yaratmak için ne tür eğitimler veya atölye çalışmaları düzenlediniz?
Bölgede regl farkındalığını artırmak için regl paylaşım çemberleri düzenledik. Kadınlar ve genç kızlarla bir araya gelerek deneyim paylaşabilecekleri güvenli alanlar yarattık.
Bunun yanı sıra, sivil toplum kuruluşlarına regl eğitici eğitimleri verdik ve böylece kendi bölgelerinde daha fazla kişiye ulaşmalarını sağladık ve bilgiyi yaygınlaştırdık. Bu çalışmalar, afet sonrası regl hijyeninin önemini vurgularken, aynı zamanda bu konuda konuşmanın önündeki engelleri kaldırmaya ve regl tabusunu azaltmaya yardımcı oldu.
"Regl tabusu çok sert şekilde karşımıza çıktı"
Saha çalışmalarınız sırasında kadınların ve genç kızların regl hijyeni konusunda en çok karşılaştığı sorunlar nelerdi?
Afet bölgesine gönderilen destek kolilerinde regl ürünleri ve hijyenik malzemeler ya hiç yoktu ya da çok azdı. Bu sebeple ped, tampon ve benzeri regl ürünlerine, farklı bedenlerde iç çamaşırına, su, sabun, dezenfektan, kolonya, peçete gibi ihtiyaçlara erişmek zordu.
Ayrıca, geçici barınma alanlarında çözülemeyen tuvalet problemi ve küçük alanlarda çok sayıda kişinin konaklamak zorunda olması mahremiyet ve hijyen sorunlarına yol açıyordu. Saha çalışmalarımızda sıkça aldığımız bir geribildirim ise erkek saha çalışanlarıyla regle dair ihtiyaçları paylaşamamaktı. Regl tabusu çok sert şekilde karşımıza çıktı. Bu sebeple saha çalışanlarının, ürün ve hizmet dağıtıcıların regl tabusu ve yoksulluğu hakkında bilgi sahibi olmasını çok önemsiyoruz.
Afet sonrası regl hijyeni rehberi hazırlama süreciniz nasıl gelişti ve bu rehberin sahadaki etkileri neler oldu?
Sahadaki deneyimlerimiz ve aldığımız geri bildirimler doğrultusunda Afet Sonrası Regl Hijyeni Rehberi’ni hazırladık. Rayka Kumru Danışmanlık ile iş birliği yaparak hazırladığımız bu rehberde 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerindeki gözlem ve tecrübelerimize dayalı hazırlık önerileri, beklenen Marmara depremine ve olası afetlere hazırlık önerileri ve pratik bilgiler yer alıyor.
Rehberi ve içerikleri herkes ücretsiz olarak indirebilir, baskı alabilir ve çoğaltabilir. Rehberi hazırlarken motivasyonumuz afet ve kriz durumlarında regl ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulması ve önleyici politikalar üretilmesiydi, bunun için rehberden herkesin faydalanmasını umuyoruz.
Regl yoksulluğu ve tabusuyla mücadele kapsamında afet bölgelerinde ne tür uzun vadeli projeler planlıyorsunuz?
Afet bölgelerinde uzun vadeli çözümler üretmek için regl hijyeni eğitimlerini yaygınlaştırmayı, mümkün olduğunca çok sayıda saha çalışanına regl eğitici eğitimi vermeyi, yerel kuruluşlarla iş birliğini sürdürmeyi ve hem geçici hem kalıcı barınma alanlarında regl dostu uygulamalar geliştirmeyi hedefliyoruz.
Ayrıca, regl hijyeninin bir hak olduğunu vurgulamak ve bu konuda politika yapıcılarla iş birliği yapmak için savunuculuk çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Hem sahada olmayı hem de dijital savunuculuğu önemsiyor, bunun için çalışıyoruz.
Afet bölgelerinde regl hijyeni ve bakımı konusunda karşılaştığınız en büyük zorluklar nelerdi ve bunları nasıl aştınız?
En büyük zorluklardan biri regl hijyeninin afet sonrasında çoğu kurumun ve karar alıcının öncelikleri arasında yer almamasıydı. Su ve hijyen hizmetleri göreceli olarak sağlansa da regl hijyeni genellikle göz ardı ediliyordu. Bunun önüne geçmek için sivil toplum ve kamu kurumlarıyla iş birliği yaparak regl hijyeninin temel bir ihtiyaç olarak görülmesi için farkındalık çalışmaları yaptık.
Bir diğer zorluk ise regl ürünleri ve hijyenik ürünlerin dağıtımının tek seferlikle sınırlı kalmasıydı. Stres, korku ve endişe gibi sebeplerle vücut çoğu zaman savunmaya geçer ve beklenenden erken, sık veya yoğun regl olmak doğaldır. Bir paket ped ile durumu çözmek mümkün değildir. Bu sebeple biz kitlerimizi mümkün olduğunca birkaç aylık ihtiyaçları gözeterek hazırladık ve iletişimde olduğumuz kişi ve kurumlara da bu şekilde kit hazırlamalarını tavsiye ettik.
Depremden etkilenen bölgelerde regl hijyeni konusunda farkındalığı artırmak için ne tür kampanyalar veya projeler yürüttünüz?
Bölgede regl hijyeni hakkında farkındalığı artırmak için eğitimler, bilgilendirme kampanyaları ve sosyal medya paylaşımları yaptık. Ayrıca, UNICEF Türkiye ile iş birliği yaparak su, hijyen ve sanitasyon alanında çalışanlara menstrüel hijyen seminerleri verdik.
Böylece bu kuruluşların sahada regl hijyenine daha fazla önem vermesini sağladık. Afet odaklı çalışmalarımıza hala devam ediyor, sosyal medyada dijital savunuculuğa, çevrimiçi ve yüz yüze eğitimler vermeye, atölyeler yürütmeye, regl paylaşım çemberleri düzenlemeye, rapor ve kılavuz çalışmalarımıza ve depremden etkilenen bölgelere hijyen kiti ulaştırmaya devam ediyoruz. Sorularınız için çok teşekkür ederiz.
6 Şubat depremlerinde yitirdiklerimizi saygıyla anıyor, dayanışmanın gücüne inandığımızı dile getirmek istiyoruz. Regl odaklı çalışmalarımıza ve savunuculuğa devam edeceğiz. Her zaman söylediğimiz gibi sevgiyle ve konuşarak!
(EMK)
