HDP Sözcüsü Ebru Günay, partisinin Diyarbakır İl Örgütü'nde Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş.'ye (DEDAŞ) ilişkin hazırlanan raporu açıkladı.
Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak'ta yaşanan elektrik kesintileri ve kesintilerin yarattığı sorunlara ilişkin hazırlanan daha sonra basın mensuplarıyla paylaşıldı.
Raporda DEDAŞ’ın 2013’te TEDAŞ’ın bölgesel özelleştirilmesiyle bölgeye elektrik dağıtımı yaptığı kaydedilerek, ekonomik sıkıntılar yaşayan bölge halkı için son yıllarda başlı başına bir sorun haline geldiği kaydedildi.
Yaşanlardan "Bölge halkına dayatılan insanlık dışı tutum" diye bahsedilen raporda "Hükümet olaya müdahil olmalı ve çiftçilerin, esnafın, yurttaşların DEDAŞ'la yaşadığı kronik hale gelen bu sorun bir an önce son bulmalıdır" denildi.
TIKLAYIN - "DEDAŞ Sadece Faturalarını Ödemeyen Vatandaşın Değil Tüm Köyün Elektriğini Kesti"
TIKLAYIN - "DEDAŞ çiftçiyi yıldırdı"
Raporda bölge halkının DEDAŞ’a ilişkin şikayetleri şöyle sıralandı:
- Yüksek gelen elektrik faturaları
- Uzun süreli elektrik kesintileri
- Altyapı sorunları
- Çiftçilere yatırılan hibelere el konulması
DEDAŞ elektrikleri neden kesiyor?
Raporda elektrik kesintilerinin nedeni olarak faturalara fahiş fiyatta yapılan zamlar gösterildi. Aynı zamanda bakım onarım çalışmalarının eksikliğinden kaynaklı oluşan kayıp miktarı da yurttaşın faturasına yansıtıldığı aktarıldı.
Raporda görüşlerine yer verilen Diyarbakır Ziraat Odası İl Koordinasyon Kurulu Başkanı Cevat Delil, çiftçilere gelen faturaların yüzde 130 zamlı olduğunu söyledi.
Diyarbakır Sulama Birliğinin açıkladığı verilere göre ise 2019 ve 2020 içinde çiftçinin kullandığı elektriğe yüzde 63 zam yapıldığı bilgisi raporda yer aldı.
Diyarbakır’da çiftçilerin dönüm başına ortalama 300 TL elektrik parası ödediği ifade edildi.
2019’da DEDAŞ’ın Urfa’da 12 bin 600 tarımsal sulama abonesinin toplam 1 milyar 750 milyon lira elektrik borcu olduğunu açıklamasının ardından DEDAŞ’ın mağdur ettiği insan sayısının hızla arttığı kaydedildi ve şöyle denildi:
“Türkiye’de Covid-19 salgını sebebi ile ekonomik tedbirler alınmasına, bu kapsamda icraların durdurulmasına, borç ve kredilerin ertelenmesine rağmen DEDAŞ’ın Urfa’da elektrik borçlarını gerekçe göstererek çiftçilerin banka hesaplarına uyguladığı bloke işlemleri bunların dışında kaldı.
“DEDAŞ tarafından elektrik borcu gerekçe gösterilerek bloke işlemi uygulandığı için Urfa çiftçisinin büyük bir kısmı mazot ve gübre desteklerinden yararlanamadı.”
"Çiftçiler yüksek meblağdaki faturaları ödeyemiyor"
Elektrik sayaçlarının 2019’da direklerin üzerine bağlanmasının ardından fahiş fiyatlarla karşılaştığı aktarılan raporda çiftçilerin görüşlerine de yer verildi.
Sur’a bağlı Bağıvar Köyü’nden Halid Boran şunları söyledi:
“Bize elektrik hırsızlığı yaptığımızı söylüyorlar. Madem hırsızlık yapıyoruz sabit ücret yapsınlar. Hakkımız neyse ödeyeceğiz. Onlar saatlerimizi direklerin tepesine kurarak hırsızlık yapıyorlar. Millet çok mağdur durumda. Direklerin üzerine taşınan saatlerimize okuttuklarında sormadan 500-600 TL fatura çıkarıyorlar. Hırsızlık budur.”
Görüşülen çiftçiler ayrıca kendilerine kim tarafından yazıldığı belli olmayan üzerinde Ziraat Bankasına ait IBAN numarasının ve elle yazılmış borç bilgisinin olduğu abone numarasının yazılmadığı bir kağıt verdiklerini de dile getirdi.
Kaçak elektrik iddiaları
DEDAŞ’ın yaptığı hemen her basın açıklamasında abonelerin kaçak elektrik kullandıklarını iddia ettiği belirtilen raporda bu iddialar yalanlandı.
Raporda şöyle denildi:
"DEDAŞ yaptığı son açıklamaların birinde hizmet verdikleri 6 kentte kayıp-kaçak oranının yüzde 86 olduğunu bildirdi.
"Açıklamaya tepki gösteren Diyarbakır Ticaret ve Sanayii Odası yüzde 86’lık oranın abartılı olduğunu, gerçeği yansıtmadığını ve DEDAŞ’ın yaptığının haksız kazanca ve sebepsiz zenginleşmeye girdiğini ifade etti.
“Bu tepki üzerine DEDAŞ yeni bir açıklama yaparak kurumun hizmet verdiği Şırnak, Urfa, Mardin, Siirt, Batman ve Diyarbakır’da kayıp-kaçak elektrik kullanım oranının yüzde 54,9 olduğunu söyledi.”
"Abone olmayanlara da fatura"
DEDAŞ’ın kendisine abone olmayan yurttaşlardan da elektrik faturası tahsil etmeye çalıştığı belirtilen raporda iki örneğe de yer verildi:
“Urfa’nın Viranşehir ilçesinde çiftçilik yapan Abdülhalim Vural bu uygulamanın mağdurlarından. Vural için DEDAŞ tarafından 27 bin 415 lira borç çıkarılmış olup, 2016’da Mardin İcra Dairesi’nde ve 2020’de Diyarbakır 9’uncu İcra Dairesinde dava açılarak, icra takibi başlatılmıştır. Oysa Vural DEDAŞ abonesi değildir, açtığı herhangi bir kuyu da yoktur.
“Urfa’da yaşayan çiftçi Hacı Yılmaz da aynı mağduriyetten muzdariptir. Tarlasına yakın bir kanaldan cazibe suyunu kullanan yurttaşın kuyusu ve dinamosu olmamasına ve sulama için elektrik tüketmemesine rağmen DEDAŞ tarafından arandığını ve kendisine 29 bin TL borç çıkarıldığını bildirmiştir.”
"DEDAŞ hibelere el koyuyor"
Raporda DEDAŞ’ın, yaz başında çiftçilere yatırılan hibelere el koyarak tarımsal üretimin durma noktasına gelmesine neden olduğu da ifade edildi.
Çiftçilerin kazançlarına ve banka hesaplarına bloke koyma yetkisinin 6 Eylül 2018 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan KHK ile uygulandığı ve çiftçilerin mağdur edildiği ifade edildi. Raporda şöyle denildi:
Tarımsal üretimi teşvik etmek ve üretimi arttırmak amacıyla bakanlık tarafından verilen sulama destekleri çiftçilerin banka hesabına yattığı gibi DEDAŞ tarafından çekilmektedir. DEDAŞ bunu mevcut elektrik borcuna mahsuben yapmaktadır ancak bu durum çiftçinin daha baştan üretim yapamamasına neden olmaktadır.
"DEDAŞ altyapıya yeterli yatırımı yapmıyor"
Bölgede halen 90’lı yıllardan kalma trafo ve hatların olduğu belirtilen raporda bu durumun kayıp oranının zirve yapmasına neden olduğu ifade edildi.
Bu durumun kimi zaman insan hayatını da tehlikeye attığı ifade edilerek “Elektrik hatlarında özellikle yazın sıcaktan sarkan tellerin sarkması çevreye korku salmaktadır. Altyapının eksik olması ve bakım onarım çalışmalarının yeterince iyi olmamasından kaynaklı oluşan yüksek voltaj özellikle evlerde beyaz eşyalara zarar vermekte, kimi zaman dükkanlar yanabilmektedir” denildi.
Yaşananlar şöyle örneklendirildi:
- 9 Temmuz 2020’de Diyarbakır Bağlar’da yüksek voltaj kaynaklı çıkan yangın sonrası 3 esnafın işyeri yandı.
- 17 Ağustos 2019’da Diyarbakır Bağlar’daki İskanevleri Aile Sağlığı Merkezi’nde elektrik kesintisi sonrası uzun saatler çalışmak zorunda kalan jeneratör alev aldı, sağlık ocağı tahrip oldu.
- 13 Aralık 2019’da Sur’a bağlı Yeşildere mahallesine 10 gün boyunca elektrik verilmedi.
- Mardin Derik’te, DEDAŞ’ın tüm şikayetlere rağmen 3 yıldır bakımını yapmadığı elektrik tellerine basan Abit Boz hayatını kaybetti.
Çözüm için atılması gereken adımlar
Elektrik kesintilerinin devamının bölgedeki tüm canlıların hayatını olumsuz yönde etkilemeye devam edeceği ve ciddi ekonomik zararların doğmasına neden alacağı ifade edilen raporda “Yurttaşların DEDAŞ’la yaşadığı kronik hale gelen bu sorun bir an önce son bulmalıdır” denildi ve şu çözüm önerileri sıralandı:
- Çiftçinin hakettiği destek, borçlarınamahsuben elektrik şirketlerine aktarılmamalı, hesaplar üzerindeki blokeler kaldırılmalıdır.
- Çiftçilerimizin DEDAŞ’a olan mevcut borçları ya kamu borcu olarak devletçe karşılanmalı ya da büyük oranda karşılandıktan sonra kalan miktar ödenebilir makul düzeyde taksitlendirilmelidir.
- Bağımsız kurumlardan oluşan bir uzman heyet, DEDAŞ’ı denetledikten sonra süreci raporlaştırmalı ve bu raporu kamuoyuyla paylaşmalıdır.
- Çiftçiler indirimli elektrik tarifesinden faydalandırılmalıdır.
- Elektrik faturaları aylık değil, dönemsel tahsil edilmelidir.
- Tarımda kullanılan elektrik faturalarında uygulanmakta olan Enerji Fonu Payı, TRT payı, KDV bedeli, dağıtım bedeli ve belediye payı kaldırılmalıdır.
- Elektrik kesintilerinden veya standart dışı (Yüksek, düşük voltaj vb) elektrik sunumlarından kaynaklı çiftçilerin yaşadığı zararın tazmin edilmesi gerekmektedir.
- Bölge’de yenilenmesi gereken trafo, hat ve elektrik direklerinden kaynaklı ciddi oranda kayıp kaçak miktarı söz konusudur. Bu da faturalara yansımaktadır. DEDAŞ, bunun en aza indirgenmesi için özelleştirme protokolünde sözünü verdiği bakım, onarım ve yenileme çalışmalarına daha fazla kaynak ayırmalıdır.
(HA)
