Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği,''Türkiye Çöpünü Dönüştürüyor!'' projesi kapsamında düzenlediği anket sonucunda, Türkiye'nin çöp haritasını çıkarttı.
Proje, bakanlıkların, belediyelerin ve diğer kamu kuruluşlarının ortak çalışmalarını gözeterek büyük ölçekli kompost üretimi hakkında bilgi ve deneyim aktarmayı hedefliyor.
Buğday Derneği, Türkiye'de organik çöplerin (biyo-atık) ayrıştırılarak toplanması ve "siyah altın" tabir edilen kompost elde edilmesi için projeler yürütüyor.
Bitkisel ve hayvansal atıkların nemli-oksijenli ortamda bozunarak organik gübreye dönüşmesi olayına kompostlaşma denir. Kompost yapmak, çöp sorununa çözüm sunarken, bir yandan da ürettiği son derece verimli gübre sayesinde en verimsiz toprağı bile canlandırıyor.
Belediyelerin yüzde 11'i kompostlaştırıyor
Anketi 61 belediye ve 3 katı atık birliği doldurdu. Toplam belediye sayısı 1397. Ankete katılan belediyelerin yüzde 34'ü hala çöpleri vahşi depolama sisteminde işletiyor.
Ankete göre; ayrı toplanan veya tesislerde ayrılarak geri dönüşüm tesislerine gönderilen inorganik atıkların oranı yüzde 20'yi geçmiyor. Yani yüzde 80’i organik atıklar.
Ancak buna rağmen bu organik atıklardan kompostlaştırma ise belediyelerin yalnızca yüzde 11'inde ve çöpün düşük bir kısmını komposta dönüştüren pilot projelerle uygulanıyor.
Atıkların yüzde 5-10'u dönüşüyor
Anketi dolduran belediyelerin yüzde 80’i geri dönüştürülebilir (ambalaj, vb.) atıkları ayrı topladığını ve lisanslı geri dönüşüm tesislerine gönderdiğini belirtiyor.
Ortalama olarak, tüm katı atıkların sadece yüzde 5-10'u geri dönüştürülüyor.
Evlerden çıkan organik miktarı yüzde 50-60
Rapor aynı zamanda, Türkiye'de, çoğunluğun geleneksel hayat biçimlerini, şehirleşme ve modern tüketim alışkanlıkları nedeniyle büyük bir hızla kaybetmekte olsa da evde yemek yapma alışkanlıklarının hâlâ devam ettiğini ve paketlenmiş ürünlere talebin daha az olduğunun da göstergesi.
Evlerden çıkan katı atıklardaki organik madde miktarı yüzde 50-60. Buğday Derneği, kompostun kaynağında yani evlerde yapılması gerektiğini vurguluyor. Şehirde yaşayan bir kişi günde yaklaşık 1,5 kg çöp çıkarıyor.
Yüzde 60'ının katı atık eylem planı yok
Ankete göre, belediyenin yüzde 59,4'ünün bir katı atık eylem planı yok.
Hem 5491 sayılı Çevre Kanunu'nda hem de 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu'nda ilgili maddeler, 'Büyükşehir Belediyeleri ve Belediyeler'in evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak ve işletmekle yükümlü' olduklarının belirtilmesine rağmen, belediyelerin bu kanunlara uymuyor.
Proje kapsamında belediyelere yönelik bir kompost rehberi hazırlanacak.
Eğitim, fonlama şart
Anket sonuçları kompostun yaygınlaşmamasının sebebleri olarak; belediyelerin sorumluluk alanları ve yükümlülüklerinin dağılımındaki karışıklık, mali engeller, siyasi nedenler, tecrübe, bilgi, uzman eksikliği ve işletilmeyen tesislerin kötü şöhreti gösteriyor.
Çözüm olarak da farkındalık geliştirmek, fonlama, eğitim/kapasite geliştirme, ağ oluşturmak/yasal düzenlemeler sunuluyor. (NV)
* Proje, Buğday Derneği’nin öncülüğünde, Sürdürülebilir Kaynak Yönetimi ve Geri Dönüşüm için Kentler ve Bölgeler Birliği (ACR+) ortaklığında yürütülüyor.
