Airbnb işletmecileri yeni yasal düzenleme hakkında ne düşünüyor?

İngiltereli Tom* İstanbul’un Avrupa yakasının gözde turistik semti Beyoğlu’nda Airbnb ile konut kiralama işi yapıyor.

Türkiyeli Ahmet* ise üniversite öğrencisiyken evinin boş odasını kiralayarak başladığı bu işi, şehrin diğer yakasının popüler destinasyonu Kadıköy’de ve bugün daha büyük ölçekte yapıyor.

Her ikisi de geçtiğimiz hafta Resmi Gazete’de yayımlanan ve 1 Ocak’ta yürürlüğe girecek olan yeni “Airbnb yasası”ndan şikayetçi.

Airbnb yasası Resmî Gazete’de

2 Kasım 2023

“Konutların Turizm Amaçlı Kiralanmasına Dair Kanun” isimli bu yeni yasanın “otel lobisinin etkisiyle” ve “oteller daha fazla para kazansın” diye çıkartıldığını ama genel anlamda turizm gelirlerini ve ekonomiyi, özellikle de bu işi küçük ölçeklerde yapanları olumsuz etkileyeceğini savunuyorlar.

Görüşlerini sunarken isimlerinin gizli tutulmasını isteyen her iki Airbnb işletmecisine göre yeni yasal düzenleme, otellere alternatif olarak konutlarda konaklama hizmeti sunan insanlara bu işi yasal olarak yapma imkanını sunmadığı gibi bu kesimi “yeraltına itecek” ve hiçbir sorunu da çözmeyecek.

Yasada oda kiralama yok

Kadıköy’de Airbnb işletmeciliği yapan Ahmet kendi evindeki boş bir veya iki odayı kiraya veren insanların -örneğin öğrenciler ya da yeni mezun, iş hayatına yeni atılmış kişiler- bu iş modelinin içerisinde yer alan önemli bir grup olduğuna dikkat çekiyor. Bu kesimin çoğu kez tek başlarına bir evin kirasını ya da masraflarını çıkaramayan insanlardan oluştuğunu belirten Ahmet, yasada bu şekilde oda kiraya veren insanların hiçbir şekilde düşünülmediğine, oda kiralamayla alakalı hiçbir maddenin olmadığına dikkat çekiyor.

“Bu insanlar ne yapacaklar?” diye soran Ahmet, “Bu kesim yüz günden az süreyle kiralama yapıyorsa bu yasa kapsamına girmek zorunda. Ama yasada ayrı oda kiralamayla ilgili hiçbir detay yok. Dolayısıyla bu kesimin nasıl yol alacakları meçhul” diyor.

Tüm bina sakinlerinin onayı

Yeni yasal düzenleme, turizm amaçlı konaklama izni alınması için tüm bina sakinlerinin onayını şart koşuyor. Ahmet'e göre Türkiye’de hiçbir binada tüm sakinlerden onay alamazsınız. "Ben binadaki tanımadığım, belki de aramın iyi olmadığı birisinin onayını almak zorundayım, bu imkansız,” diyor.

"Otel lobisi"

Airbnb işi yapan biri İngiltereli, diğeri Türkiyeli iki işletmeci de yeni yasa ile amaçlananın “otellerin gelirlerini artırmak” olduğu kanısında.

Yasanın otel işletmecilerinin etkisiyle çıkartıldığını savunan Ahmet'e göre, “Bunu zaten açık açık kendileri de söylediler. Turizmle alakalı odaların açıklamaları var. ‘Biz istemiyoruz, bunlar tamamen engellensin istiyoruz’ diyorlar.” Bu durumun ise düşük bütçeli insanların tatil yapmasının önüne geçmek anlamına geleceğini savunuyor.

Dört yıldır Türkiye'de olan ve iki yıldır bu işi yapan Tom ise bu yasal düzenlemenin çıkmasından “büyük ölçüde” Airbnb’nin sorumlu olduğunu düşünüyor. Yaz sezonunun başında İstanbul’daki birçok Airbnb mülkünün yüzde 20-30 dolulukta işletiliyor olduğuna dikkat çekiyor ve “Airbnb İstanbul'da aktif olmalarına izin verdiği mülk sayısını sınırlamış olsaydı -belki şehir genelinde ortalama doluluk yüzde 50-60'ın altına düştüğünde yeni ilanları kapatarak- o zaman otel lobisinin ve yasama organlarının öfkesini çekmemiş olabilirlerdi,” diyor.

Kiralardaki fahiş artış bir sebep mi?

Gerek İstanbul’da gerekse tüm Türkiye’de konut kiraları son yıllarda büyük ölçüde yükseldi. Peki bu düzenlemenin getirilmesinin bir nedeni konut kiralarının çok artmış olması mı?

Ahmet bunun düzenlemenin ancak "bahanesi olabileceğini" belirterek, “Bu sektörün içindeyim, kesinlikle bu yasanın etkisiyle kiralık konut sayısı artmayacak, bunu söyleyebilirim” diyor.

12 yıldır Airbnb işi yaptığını belirten Ahmet'e göre Airbnb son 7-8 yıldır öne çıktı ama bu iş yıllardır yapılıyor. Kiralardaki fahiş artış ise son 2-3 yıldır var ve sebebi enflasyon, ekonomik koşullar.

"Birçok ülke legalleştiriyor"

Genç işletmeci kendisinin de aslında yıllardır bu alanda bir yasal düzenlemeyi beklediğini, bu işi gayri resmi değil resmi olarak, vergisini vererek yapmak istediğini anlatıyor. Ancak özellikle her üç merkez mahallesi koruma altında ilan edilmiş Kadıköy'de, başvuruları sonucunda, gerek tadilat izni almanın, gerekse otel ruhsatı almanın imkansız olduğunu  deneyimlediğini aktarıyor.

Airbnb iş modeline ilişkin yasal düzenlemelerin birçok ülkede "zorluk çıkartmadan düzenlediğini" savunan Ahmet, şöyle diyor:

"Örneğin Dubai’de de bu iş izin alarak yapılıyor; birçok ülkede de aynı şekilde. Çoğunlukla ülkeler bunu legalleştiriyorlar. Bir otel ne vergi veriyorsa, örneğin şu anda yüzde 8 artı yüzde 4 toplam yüzde 12 KDV. Bu insanlar da bu şekilde vergilerini veriyorlar. Basit de bir şirket kuruyorlar, devlet tarafından çok detaylı taleplerle karşılaşmadan bu işi yapabiliyorlar." 

“Oteller %10 kazanacak, Türkiye%20 kaybedecek”

4 yıldır Türkiye'de olan ve 2 yıldır İstanbul Beyoğlu’nda Airbnb işletmeciliği yapan İngiltereli Tom ise yeni yasal düzenlemenin küçük bütçelerle bu işi yapanları daha çok etkileyeceğini düşünüyor.

Getirilen sıkı düzenlemenin “evlerinde bir oda kiralama amacı güden küçük işletmecileri veya tek mülk sahiplerini, Türkiye'deki mevcut ekonomik durumla başa çıkmakta zorlanan birçok kişi için önemli bir ek gelir kaynağı olan bu faaliyeti sürdürmekte zorlayacağını” söylüyor.

Tom'a göre büyük işletmeciler ve mülk yönetim şirketleri, yeni düzenlemeden kaynaklanan ek maliyetleri absorbe etme veya devam etmelerine izin verecek yolları/boşlukları bulma konusunda daha avantajlı olacaklar.

Ayrıca Airbnb’nin ev sahiplerine yedek bir oda kiralayarak ek gelir elde etme fırsatı sunmak ve tatilcilerin evlerinde gibi hissetmelerini sağlamak amacıyla kurulmuş bir iş modeli olduğunu hatırlatıyor Tom; "Aslında Airbnb'nin ilk amaçladığı türde konaklamaları sunan ev sahipleri bu yasadan en fazla etkilenecek olanlar."

Kadıköy’deki işletmeci Ahmet ise bu Airbnb müşterilerinin hiçbirinin "zengin insanlar olmadığını" belirtiyor.

"Bu yasayla getirilen ise turistler buralarda kalamasın, otele gitsin, iyi para versinler, otelciler kazansın, oda kiralama diye bir şey olmasın; ama herkes biliyor ki olacak. Türkiye’de gençlerin tamamına yakını paylaşılan evlerde kalıyor. Bundan dolayı hiçbir şekilde çözüm olmayacak bir yasal düzenleme ile karşı karşıyayız" diyen Ahmet'e göre, turistler düşük bütçeli konaklama seçeneği kalmadığı zaman Türkiye'ye gelmemeyi tercih edecekler.

“Yani oteller yüzde 10 daha fazla para kazanacak ama Türkiye belki yüzde 20 para kaybedecek. Amaç aslında bu.”

Not: Telefonla ulaştığımız ve yukarıdaki raporu hazırlatmış olan İBB İmar ve Şehircilik Dairesi yetkilileri, "Airbnb yasası" hazırlığında kendilerinden görüş alınmadığını belirtti. Yasaya yönelik eleştirilere ilişkin ulaşmaya çalıştığımız Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkililerine ise ulaşamadık. 

*Görüşlerine başvurduğumuz kişiler isimlerinin saklı kalmasını istedikleri için adları değiştirilmiştir.

(PE/VC)