Fırat Üniversitesi Beşeri ve İktisadi Coğrafya Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Harun Tunçel'in "Türkiye'de İsmi Değiştirilen Köyler" çalışmasına göre, 1940'taki İçişleri Bakanlığı genelgesinden bu yana adı değiştirile köylerin sayısı 12 bin 211. Tunçel, bunun 100 köyden 35'i demek olduğunu söylüyor. Adı değiştirilen yerleşmelerin toplam sayısıysa yaklaşık 28 bin.
Üniversitenin Sosyal Bilimler Dergisi'nde 2000'de yayınlanan makalesinde, Tunçel, köylerin yeni adlarının halk tarafından tümüyle benimsenmediğini, özellikle orta yaştakilerle yaşlıların hâlâ eski adları kullanmayı yeğlediğini yazıyor.
Türk: Zaten Kürtler Türkçe isimleri kullanmıyor
Radikal gazetesi yayın yönetmeni İsmet Berkan, Başbakan Erdoğan'ın Kürt sorunuyla ilgili atılabilecek "sembolik" adımlar arasında, yerlere Kürtçe ad verilebilmesini saydığını yazmıştı. İçişleri Bakanı Beşir Atalay da, gazetecilerin sorusu üzerine, "yerel talepler olursa" köylere Kürtçe isim verilebileceğini söyledi; "Şu anda gündemimizde yok, ama yerel talepler olursa olur, niye olmasın" dedi.
DTP Eşbaşkanı Ahmet Türk'se bu konuda Kürtçe'nin özgürce kullanılabilmesine dikkat çekti ve "İsimleri değiştireceksiniz ama dilini yasaklarsanız ne anlamı olur. Zaten verilen yeni Türkçe isimleri hiçbir Kürt kullanmıyor. Kendi içinde aynı isimleri kullanıyor" diye konuştu.
Tunçel'in çalışmasına göre, Trabzon ve Rize'de değiştirilen 495 köy adının 20'si Türkçe, geri kalanı Rumca (Yunanca), Ermenice, Lazca ve Gürcüce'ydi. Doğu ve Güneydoğu'da değiştirilen adlar da çoğunlukla Ermenice, Kürtçe veya Arapça'ydı.
12 Eylül yönetimi 1982'de, içinde "kızıl", "çan" "kilise" olan köy adlarını değiştirdi. Bir de, Türkçe olsa da uygun görülmeyen ve değiştirilen adlar var: Aptaldam, Aşıran, Atkafası, Cadı, Çakal, Çürük, Deliler, Domuzağı, Dönek, Haraççı, Hırsızpınar, Hıyar, Kaltaklı, Kansız, Karabelalı, Keçi, Kıllı, Komik, Kötüköy, Kuduzlar, Sinir, Şeytanabat, Zurna.
1915'te Enver Paşa talimatnamesi
Fakat yer adlarının Türkçeleştirilmesi daha eskiye dayanıyor. Tarihçi Ayşe Hür, fikrin Osmanlı'nın son döneminde, 1910'da ortaya çıktığını, 5 Ocak 1915'te Enver Paşa'nın askeri kıtalara gönderilen talimatnamede "savaş zamanının sunduğu olumlu imkandan yararlanılarak" Osmanlı topraklarında Ermenice, Rumca ve Bulgarca dillerden olan il, ilçe, köy, dağ ve nehir adlarının "Türkçe'ye tahvili"nin istendiğini anlatıyor.
İllere göre adları değiştirilen köyler
Tunçel'in çalışmasına göre, adları değiştirilen köylerin illere dağılımı şöyle:
Adana (169), Adıyaman (224), Afyonkarahisar (88), Ağrı (374), Amasya (99), Ankara (193), Antalya (168), Artvin (101), Aydın (69), Balıkesir (110), Bilecik (32), Bingöl (247), Bitlis (236), Bolu (182), Burdur (49), Bursa (136), Çanakkale (53), Çankırı (76), Çorum (103), Denizli (53), Diyarbakır (555), Edirne (20), Elazığ (383), Erzincan (366), Erzurum (653), Eskişehir (70), Gaziantep (279), Giresun (167), Gümüşhane (343), Hakkâri (128), Hatay (117), Isparta (46), İçel (112), İstanbul (21), İzmir (68), Kars (398), Kastamonu (295), Kayseri (86), Kırklareli (35), Kırşehir (39), Kocaeli (26), Konya (236), Kütahya (93), Malatya (217), Manisa (83), Kahramanmaraş (105), Muğla (70), Muş (297), Nevşehir (24), Niğde (48), Ordu (134), Rize (105), Sakarya (117), Samsun (185), Siirt (392), Sinop (59), Sivas (406), Tekirdağ (19), Tokat (245), Trabzon (390), Tunceli (273), Şanlıurfa (389), Uşak (47), Van (415), Yozgat (90), Zonguldak (156). (TK)
Harun Tunçel'in "Türkiye'de İsmi Değiştirilen Köyler" makalesini okumak için tıklayın. (PDF belgesi, 470K)
