9/11, Google, Tanrı parçacığı, pandemi

Dünya yakın tarihinin 1900'lerden başladığımız her şeye etki eden olaylarını özetlediğimiz yazı dizisinin son gününde 1990'lardan bugüne geliyoruz.

Samanyolu galaksisinde Güneş'e yakın üçüncü gezegen olan Dünya, üzerinde daha da hızlı dönen gelişmeleri yaşamaya devam ediyor.

ABD'nin Ortadoğu işgali

Birleşik Devletler, Suudi Arabistan'ı ve onun petrol varlıklarını Çöl Kalkanı Operasyonu'nda "korumak" için 1991'de Irak'a askerlerini gönderdi.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Nisan 1991'de kabul edilen kararla ateşkes netleşti.

Bu kararı takip eden kararlar 12 yıl sonra başlayacak başka bir savaşa neden oldu.

Körfez Savaşı; Dünya'da televizyonlarda canlı izlenen ikinci savaş oldu.

Soğuk Savaş bitti

Sovyetler Birliği'nin 26 Aralık 1991'de dağılmasından sadece haftalar sonra, ABD Başkanı George H.W. Bush ve Rusyalı mevkidaşı Boris Yeltsin, İkinci Dünya Savaşı'nın bitiminden kısa bir süre sonra başlayan Soğuk Savaş'ın sona erdiğini resmen ilan etmek için Camp David'de bir araya geldi.

Toplantı, her iki ülkenin de birbirlerine nükleer füzeleri hedef almayı bırakacaklarını açıklamasından günler sonra gerçekleşti. Rusya, Ermenistan'dan Özbekistan'a kadar 11 eski komünist uydu cumhuriyetini bağımsız ilan etti.

Avrupa Birliği gerçek oluyor

Maastricht Antlaşması olarak da bilinen Avrupa Birliği Antlaşması, diğer tavizlerin yanı sıra İngiltere ve Danimarka'nın ortak euro para biriminden çıkmalarına izin veren bir dizi zorlu siyasi çekişmeden sonra Kasım 1993'te yürürlüğe giriyor.

Anlaşma, üye ülkeler arasındaki sınır kontrollerini kaldırmanın yolunu açıyor ve yeni üyeleri birliğe katılmaya davet ediyor.

Amazon.com doğdu

İlk başta çevrimiçi bir kitapçı olma hedefiyle Jeff Bezos ve bir avuç yatırımcı, tam e-ticaret patlamak üzereyken Amazon.com'u başlattı.

2020'de, kitaplardan her şeye evrildikten sonra Netflix ve Instagram gibi şirketlere bulut hizmetleri satan bir işletmeyi büyüttükten sonra Bezos, dünyanın en zengin insanı olacaktı.

Dolly dünyaya geldi

Koyun Dolly, ile  İskoçya'daki Roslin Enstitüsü'ndeki bilim insanları, yalnızca bir memeliyi başarılı bir şekilde klonlamakla kalmayıp, aynı zamanda bunu embriyonik bir hücre yerine yetişkin bir hücre kullanarak yapan ilk kişi olduklarında biyomühendisliğin yıllıklarına girdi.

29 embriyo oluşturan 277 sözde hücre füzyonundan sonra ekipler, bir meme hücresini, geldiği koyunun neredeyse eksiksiz bir biyolojik karbon kopyasına dönüştürmeyi başardı.

Yapay zeka şampiyonu yendi

1997'de Yapay zeka ve makine öğrenimi, 60 yılı aşkın süredir ciddi çalışma alanları (ve yutturmaca) olmuştu.

Silikon mantığının en önemli zaferlerinden biri, IBM'in Deep Blue'sunun bir dünya satranç şampiyonunu yenen ilk makine olmasıyla geldi. Buzdolabı büyüklüğündeki bilgisayar, ünlü satranç şampiyonu Garry Kasparov'u iki kez yendi ve altı maçlık bir maçta üç kez berabere kaldı.

Google çağı başlıyor

Sun Microsystems'in kurucu ortağı Andy Bechtolsheim ve Amazon'un kurucusu Jeff Bezos'un başlangıç sermayesiyle Stanford Üniversitesi Ph.D. öğrenciler Larry Page ve Sergey Brin, Google arama motorunu başlattı.

Uluslararası Uzay İstasyonu açıldı

ABD'den Komutanlar Bill Shepherd ve Rusya'dan Yuri Gidzenko, Rus uçuş mühendisi Sergei Krikalev ile birlikte, araştırma merkezinin ilk bileşeninin Dünya yörüngesine yerleştirilmesinden iki yıl sonra, 2000 yılında Uluslararası Uzay İstasyonunun ilk geçici sakinleri oldular.

9/11

Japonların 1941'de Pearl Harbor'ı bombalamasından bu yana ABD topraklarına yapılan en kötü saldırıda, 19 hava korsanı, yolcu yüklü üç ticari uçağı 9 Eylül 2001'de Manhattan'ın aşağısındaki Dünya Ticaret Merkezi kulelerine ve Virginia, Arlington'daki Pentagon'a çarptı.

Dördüncü bir uçak, United Airlines 93, yolcular ve mürettebatın Washington DC'ye giden uçağın kontrolünü yeniden ele geçirmeye çalıştıktan sonra, Pennsylvania, Somerset County'de düştü.

Üç saat içinde New York'un en yüksek binaları moloz haline geldi ve Amerikan silahlı kuvvetlerinin sinir merkezi olan Pentagon yanıyor ve kısmen çöküyordu.

Orwell'in 1984'üne gönderme yapmak artık biraz klişe olacak ama yeni yasalara teknoloji de eklenince o gün bizi ileride belkide milat değişimi olarak tarih çizelgesine geçecek yeni bir döneme soktu.

ABD'nin Irak işgali

Amerika Birleşik Devletleri 2003'te İngiliz ve diğer müttefik kuvvetlerin yardımıyla, Irak'ın sözde kitle imha silahlarını yok etmek amacıyla hızlı bir bombalama ile Irak'ı işgaline başlar; silahlar asla bulunmaz.

Koalisyon güçleri, Saddam Hüseyin'in Irak rejimini çabucak devirmeyi başarır, ancak daha sonra yıllarca isyancı güçlerle savaşmak zorunda kalır.

Facebook'un kurulması

23 yaşındaki Harvard Üniversitesi öğrencisi Mark Zuckerberg, 2004'te öğrencileri ve fakülteyi profilleyen ve yeni gelen üniversite birinci sınıf öğrencilerine verilen oryantasyon materyallerinden adını alan yerel bir sosyal ağ sitesi olan "Facebook"u yarattı.

On altı yıl sonra Facebook, 843,6 milyar dolarlık bir dijital reklam devi haline geldi ve birçok insanın hayatında o kadar ayrılmaz bir hale geldi ki, yabancı güçlerin ve propagandacıların ABD siyasi sistemini etkilemesine yardımcı olduğu için eleştirildi.
2005: Katrina New Orleans'ı Yıktı

Saddam Hüseyin'in idamı

ABD askerlerinin onu yakalamasından üç yıl sonra, Saddam Hüseyin, özellikle 1982'de 148 Şii'nin öldürülmesinin emrini verdiği için insanlığa karşı suçlardan mahkum edildikten sonra asıldı.

ABD'de ilk Afro Amerikan başkan

365 seçmen oyu ve halk oylarının %53'ünü toplayarak Arizona'dan Cumhuriyetçi Senatör John McCain'i mağlup ettikten sonra, Barack Obama, Amerika Birleşik Devletleri'nin ilk Afro Amerikan başkanı olarak yemin etti.

Arap ayaklanmaları başladı

2010 yılında başlayan, Arap dünyasında yaşanan bir dizi hükümet karşıtı protesto, ayaklanma ve silahlı isyanlar "Arap baharı" olarak da isimlendiriliyor.

Protestolar, mitingler, gösteriler ve iç çatışmalar yaşanmıştır. Halklar, özgürlük mücadelesi adı altında birçok Arap ülkesinin yönetimlerini resmen devirmiştir.

Tunus, Mısır, Libya, Suriye, Bahreyn, Cezayir, Ürdün ve Yemen'de büyük çapta; Moritanya, Suudi Arabistan, Umman, Irak, Lübnan ve Fas'ta küçük çapta olmak üzere tüm Arap dünyasında başgösteren mitingler, protestolar, halk ayaklanmaları ve silahlı çatışmalar yaşandı.

İslami demokrasi talepleri artmıştır. Birçok uzman benzersiz halk hareketini, Arap dünyasında yaşanan en büyük değişim olarak yorumluyor.

TIKLAYIN - "Kadavraya dönmüş liderler zinciriydi"

Bin Ladin öldürüldü

2011 yılında, 40 dakikalık yoğun bir gece çatışmasında, 25 ABD Donanması SEAL'i, Pakistan'ın Abbottabad kentindeki bir bileşikte, 11 Eylül saldırılarının beyni olarak kabul edilen El Kaide lideri Usame bin Ladin'i yakalar ve öldürür.

Bin Ladin'in cesedi saatler içinde DNA kullanılarak teşhis edildi ve ardından denize atıldı.

"Tanrı Parçacığı" keşfedildi

CERN'in Büyük Hadron Çarpıştırıcı Tesisi'nde Fransa-İsviçre sınırının yaklaşık 600 metre altında, uluslararası bir bilim insanları ekibi, "Tanrı Parçacığı" olarak bilinen, yaygın olarak bulunması zor Higgs bozonu olduğuna inanılan yeni bir parçacık keşfetti.

Higgs bozonu on yıllardır parçacık fiziği teorisinin önemli bir unsuruydu, ancak 2012 yılına kadar varlığını destekleyecek hiçbir fiziksel kanıt yoktu.

Snowden konuşmaya başlıyor

ABD Ulusal Güvenlik Ajansı'nda çalışan Booz Allen Hamilton'daki işinden gizlice ayrıldıktan sonra, bilgisayar güvenliği danışmanı Edward Snowden, Hong Kong'da gazeteciler Glenn Greenwald ve Laura Poitras ile gizlice buluşur.

Çok sayıda ABD ve Avrupa hükümeti gözetim operasyonuyla ilgili konuşur.

Bazıları tarafından cesur bir muhbir ve mahremiyet savunucusu ve diğerleri tarafından bir hain olarak selamlanan Amerikalı, şimdi Moskova'da sürgünde yaşıyor.

Kırım'ın ilhakı

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna'daki siyasi huzursuzluğu bahane ederek Kırım Yarımadası'nın ilhakını başlattı.

Eylem, dünya liderlerinden kınama çağrıları ve Moskova'ya karşı bir dizi ekonomik yaptırımı teşvik etti.

Karadeniz'deki stratejik açıdan önemli ve ağırlıklı olarak Rusça konuşulan bu bölge, Rusya'nın batı sınırı boyunca NATO'nun genişlemesini kontrol etmeye yönelik stratejik bir hamle olarak niteleniyor.

Hong Kong protestoları

Büyük Britanya'dan Çin'e devredilmesinin bir şartı olarak özel idari bölge statüsü verilen Hong Kong'un küçük ekonomik güç merkezinin sakinleri, Mart ayında önerilen iade yasasını protesto ettiler.

Bu, Çin'in Hong Kong'un özerkliğini aşındırmaya çalıştığı endişeleri üzerine yıl boyunca Hong Kong'da başka kitlesel gösterilere yol açtı.

Trump taraftarları Kongre'yi bastı

6 Ocak 2021'de ABD Başkanı Donald Trump'ın destekçileri, 2020 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinin sonuçlarını protesto etmek ve Trump'ın Başkan Yardımcısı Mike Pence ve Kongre'nin başkan seçilen Joe Biden'in zaferini reddetme talebini desteklemek için Washington, DC'de toplandı.

Konuşmalar bitmeden önce bir grup protestocu Kongre'ye yürüdü ve binaya baskın düzenledi. Protestocular o sırada oturumda olan Kongre binasına girmek için güvenliği aştı.

TIKLAYIN - Trump taraftarları: Başbuğ ve güruh ilişkisi

Her şeyi değiştiren pandemi

2019 Aralık'ının son günü Wuhan'dan bildirilen "grip benzeri gizemli virüs" dünya basınında ilk haber olduğunda günlük yaşamdan iş hayatına dünyayı yeni bir çağa geçermişçesine etkileyen modern dönemin en büyük pandemisine yol açacağının farkında değildik.

Dünya'da varlıklı ya da yoksul tüm ülkeleri etkileyen ve sağlık sistemlerini iflas etme noktasına getiren koronavirüs ya da Covid-19 salgınında hayatını kaybedenlerin sayısı 1 Kasım 2021 itibarıyla 5 milyonu aştı.

TIKLAYIN - 2020'yi distopya yapan kelime: KORONAVİRÜS

Dünya hızla ısınıyor

On yıl önce bilim insanları, küresel ısınmayı 19. yüzyılın ortalarındaki seviyelerin 2C üzerinde sınırlamanın geleceği korumak için yeterli olacağına inanıyorlardı.

Bu hedef, küresel ısıtmayı toplu olarak 2C'nin çok altında - ve mümkünse 1.5C'de sınırlama sözü veren yaklaşık 200 ülke tarafından kabul edilen 2015 Paris anlaşmasında yer alıyor. Mevcut durumda ise dünya en iyi ihtimalle 3 derecelik  ısınmaya doğru gidiyor.

Daha önceki modeller, Dünya'yı değiştiren iklim değişikliğinin 2100'den önce olası olmadığını tahmin ediyordu.

Ancak BM taslak raporu, 1,5 derecenin üzerinde bile uzun süreli ısınmanın "ilerici derecede ciddi, yüzyıllarca süren ve bazı durumlarda geri döndürülemez sonuçlar" üretebileceğini söylüyor.

Yazın Türkiye dahil pek çok ülkede görülen orman yangınları, kutuplarda giderek daha da hızlanan erime, deniz seviyelirinin yükselmesiyle artık günlük hayatta da hissedilmeye başlanan iklm krizi için liderler son olarak geçen hafta COP26 zirvesinde toplanıd.

Ancak çoğu uzmana göre dünyayı kurtaracak somutlukta kararlara liderler henüz hazır değildi.

DÜNYAYI DEĞİŞTİREN OLAYLAR -1- Büyük Buhran, Lenin'in yerine Stalin

DÜNYAYI DEĞİŞTİREN OLAYLAR -2- Hitler'e kafa tutan koşu, savaş, DNA...

DÜNYAYI DEĞİŞTİREN OLAYLAR -3- Suikastler, çiçek çocuklar, nükleer...

(PT)