Dünya yakın tarihine kompakt bir şeklide bakmaya çalışmak gerçekten baş döndürücü. Yazı dizimizin üçüncü gününde 1960'lar'dan 1990'ların başına kadar geliyoruz.
Berlin Duvarı inşa edildi
1961 yazının sonlarına doğru öğretmen, mühendis ve doktor gibi vasıflı işçilerin Batı'ya kaybı Doğu Almanya'da kriz seviyelerine ulaştı.
12 Ağustos'ta 2 bin 400 Doğu Alman, bir günde rekor sayılarla Batı Berlin'e geçti.
Ertesi gün, Sovyet Başbakanı Nikita Kruşçev'in onayıyla Doğu Almanya, Berlin'i 27 mil uzatacak ve önümüzdeki 28 yıl boyunca aileleri ve arkadaşları ayıracak bir duvar inşa etmeye başladı.
Tarihe utanç duvarı olarak da geçen duvar, başkan John Kennedy ve Ronald Reagan tarafından bölünmüş bir şehre ilham vermek için kullanılan Soğuk Savaş'ın kalıcı bir sembolü olarak tarihe kazındı.
Kennedy halkı selamlarken
Başkan John F. Kennedy yeniden seçilmek için hazırlanırken, 22 Kasım 1963 Eylül'ünde başlayan çok eyaletli bir seçim turuna çıkmıştı.
Eşiyle birlikte üstü açık bir arabadan halkı selamlıyordu.
Konvoyu Dallas'taki Dealey Plaza'dan geçerken Lee Harvey Oswald tarafından öğleden sonra 12:30 sularında bir keskin nişancı kurşunuyla öldürüldü.
Suikastin sorumlusu olarak yakalanan 24 yaşındaki Dallaslı Lee Harvey Oswald, iki gün sonra bir gece kulübünün sahibi olan Jack Ruby tarafından Dallas polis müdürlüğünün önünde öldürüldü.
İlk atış ile son atış arasında yaklaşık 5,6 saniye bulunduğu tespit edildi. Ancak olayı araştıran FBI ajanlarının hiçbirisi nişan almaksızın bile benzer şekilde ateş etme başarısını gösteremedi.
Kullanılan silahın en son olarak 1945 yılında üretilmiş olan ve mermilerin tek tek hazneye sürüldüğü kollu mekanizma ile çalışan bir silah olması kafalarda bugün de yanıtlanmayan soru işaretleri bıraktı.
Altı gün savaşı
Komşularıyla artan gerilimin ortasında İsrail, 5 Haziran 1967'de Mısır'ın hava kuvvetlerinin çoğunu yok eden önleyici bir saldırı başlattı. Suriye, Ürdün ve Irak da İsrail'e saldırdı.
Savaş devam ederken İsrail, Gazze Şeridi'ni ve Sina Yarımadasını Mısır'dan aldı, Ürdün'den ise Doğu Kudüs'ü ve Batı Şeria'yı aldı ve şiddetli çatışmalarda Suriye'den Golan Tepeleri'ni ele geçiriyor. 10 Haziran'da ateşkes yürürlüğe girdi.
Martin Luther King'in hayali
Martin Luther King, ABD'de siyahların özgürlük mücadelesinde sembol olmuş "Benim bir hayalim var" konuşmasını 28 Ağustos 1963'te Lincoln Anıtı'nda yaptı.
Bir hayalim var. Gün gelecek, dört küçük çocuğum, derilerinin rengine göre değil, karakterlerine göre değerlendirildikleri bir ülkede yaşayacaklar.
Dr. Martin Luther King, 4 Nisan 1968'de isyanları ateşleyen bir ölümle dünyadan ayrıldı.
Protesto planlarını masaya yatırmak için King, o gün Jesse Jackson'ın da olduğu siyahi siyasetçilerle buluşmuştu.
Saat 17:30'da bölge vaizi Samuel Kyles, Martin Luther King'i birinci kattaki odasında ziyaret etti. İkili otelden aşağıda toplanan kalabalığa baktı.
.
Martin Luther King odasına doğru yönelirken silah sesi duyuldu. King olay yerinde hayatını kaybetti.
Yıl: 1968...
1968 Mayıs ve Haziran'da, Fransa'da konaklama De Gaulle iktidarına karşı Nanterre Üniversitesi'nde (fr:Université Paris-Nanterre) öğrenciler için hedeflenme, geniş kapsamlı ve genel kesimin yeniden planlanacak olanın önünü açılır.
1968 hareketinin tüm uluslararası pek çok saygınlığının sorgulanması "özerklik", "yaratıcılık" ve "bireye özendirmek" gibi yeni değerleri vurguladı. Öğrencilerin hareketi dünyanın pek çok yerindeki yaşıtlarıyla büyüdü.
Olayların ardından, özellikle 1970-1975 hakkında, teorik tartışmaya açıldı. Bu bağlamda cinsel özgürlük ve feminizm geliştirmek.
Bazı olaylara göre komünizasyon inançları azaldı ve solcu çevrelerde kötümserlik öne çıkmaya başladı.
Ay'a ilk adım
Başkan Kennedy'nin 1970'ten önceki insanlı bir Ay'a iniş hedefi, suikastinden altı yıl sonra gerçekleşti.
Neil Armstrong, Buzz Aldrin ve Michael Collins, Kennedy Uzay Merkezi'nden yerel saatle sabah 9:32'de Satürn V roketiyle havalandı.
Üç günlük yolculuktan sonra, Armstrong ve Aldrin, Collins modülü pilot etmek için ay yörüngesinde kalırken Eagle modülünü ay yüzeyine indirdi.
Üç astronot, dünyaya döndüklerinde olası bir uzay virüsünü taşıyabilecekleri gerekçesiyle 21 gün karantinada kaldı.
Pentagon Belgeleri ve gazetecilik
ABD Savunma Bakanlığı'nın ülkenin Vietnam savaşına katılımıyla ilgili bir araştırması olan Pentagon Belgeleri, önce 8 Şubat 1971'de The New York Times'ta, ardından diğer gazetelerde yayınlandı.
Belgeler, ABD yönetiminin yanlış adımlarını ve birkaç yönetimin Amerikan halkını Vietnam'daki savaş konusunda nasıl yanlış yönlendirdiğini ortaya koyuyordu.
Ayrıca Kamboçya ve Laos'ta genişletilmiş bir saldırıyı, özellikle de bugün tarihin en ağır bombardımanı olarak kabul edilen Laos'taki gizli bombalamayı ortaya koydu.
New York Times'ın belgeleri yayınlamaya başlamasından sonra Başkan Richard Nixon Adalet Bakanı hemen gazeteye bir telgraf çekerek, ''milli güvenliği tehlikeye düşüren bu yayını derhal durdurmalarını'' emretti.
Bununla yetinmeyen Nixon yönetimi, mahkemeye haberin devamının yayınlanmasının durdurulması için başvurdu. Amerikan tarihinde ilk kez federal hükümet, mahkemeye bir gazetenin haberinin daha yayınlanmadan tedbiren durdurulması için başvuruyordu.
İlk derece mahkemesi, devlet yönetiminden gelen bu 'milli güvenlik' iddialı başvuru üzerine, New York Times'ın bu haberi yayınını tedbiren durdurma kararı verdi. Ama New York Times da pes etmedi. Yayın durdurma kararını üst mahkemeye taşıdı.
Üst mahkemenin ilk derece mahkemenin kararını bozmasına ise hükümet itiraz edince konu Yüksek Mahkeme'ye intikal etti.
O günlerde, New York Times'a, rakibi olan bir gazeteden, sürecin gidişatını değiştirecek çok kritik bir destek geldi.
Washington Post gazetesi de Daniel Ellsberg'e ulaşarak edindiği belgeleri, gazetenin avukatlarının 'bunu yayınlamanız gazetenin sonu olabilir' uyarısına rağmen yayınlamaya karar verdi.
Bu sırada ABD'nin bir çok küçük gazetesi de bu iki önde gelen gazeteye destek vererek savaşın belgeleri yayınlamaya başladı.
Nixon istifa etti
Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Richard Nixon, Watergate skandalı ve yönetiminin bir kongre soruşturmasına direnme girişiminden kaynaklanan suçlama davaları nedeniyle istifasını açıkladı.
Nixon, ABD tarihinde istifa eden tek başkan oldu.
Saygon şelaleleri
Son Amerikan birliklerinin Vietnam'ı terk etmesinden iki yıl sonra, 30 Nisan 1975'te Kuzey Vietnam'dan gelen komünist birlikler Saygon'u ele geçirdi ve bu Güneydoğu Asya ulusunun pirinç tarlalarında ve ormanlarında yaklaşık yirmi yıldır süren amansız savaşı sona erdirdi.
PC'lerin yükselişi
Kişisel ev bilgisayarları 1970'lerde ortaya çıkmaya başladı, ancak en eski sürümlerin çoğu, televizyon setlerine takılan hesap makinelerine benziyordu.
Bununla birlikte, 1977'de masaüstü ev bilgisayarı, beraberindeki ekli veya ayrı bir bilgisayar ekranı ve bir manyetik bant veya disket depolama aygıtı ile daha modern sürümlerine benzemeye başladı.
İran İslam Devrimi
Kötüleşen ekonomik koşullar, hükümetle artan hoşnutsuzluk ve sürgündeki dini lider Ayetullah Ruhollah Humeyni'ye geniş destek, Muhammed Rıza Şah Pehlevi'nin saltanatını sona erdirdi.
Şah ve ailesi Ocak 1979'da İran'dan kaçtı. 11 Şubat'ta monarşi feshedildi ve 1 Nisan'da Humeyni İran'ı İslam cumhuriyeti ilan etti.
Ülkenin din insanlarının ve onların takipçilerinin desteğiyle, İran toplumunu muhafazakar Şii dini ilkelerine dayalı olarak yeniden inşa etmeye başladı.
Reagan ve muhafazakarlık çağı
ABD'nin ekonomik olarak kötü durumda olması ve İran'daki rehine krizinin Jimmy Carter'ın başkanlığını engellemesiyle birlikte, Ronald Reagan, 4 Kasım 1980'de ezici bir farkla 40. başkan seçildi.
Reagan'ın seçilmesi, muhafazakar liderlik çağını başlatarak Amerikan siyasetinin gidişatını değiştirecekti.
İnternet doğuyor
Bugün bildiğimiz şekliyle internetin dünyanın dört bir yanına dağılmış sunucularda barındırılan görünüşte sonsuz bir web sitesi koleksiyonunun gelişmesi için hala on yıl vardı.
Ancak 1983'ün başında, akademisyenler ve araştırmacılar için küçük bir ağ olan Gelişmiş Araştırma Projeleri Ajansı Ağı (ARPANET) World Wide Web'in standart TCP/IP protokolüne geçti.
Protokol, mevcut adres alanının genişletilmesine izin verdiği ve ağı merkezsizleştirdiği ve böylece erişilebilirliği genişlettiği için internetin teknik temeli oldu.
Bhopal'da kimyasal felaket
2 Aralık'ta 1984'te Bhopal'da yaşanan kimyasal felaket hala tarihin en kötü endüstriyel felaketi olarak kabul ediliyor.
Bir Union Carbide Corp. tesisinde pestisit yapımında kullanılan endüstriyel bir gaz olan yaklaşık 30 ton metil izosiyanat salındı.
Hindistan hükümetinin tahminlerine göre, yakınlardaki gecekondu kasabalarının yaklaşık 600 bin yoksul sakini, yaklaşık 15 bin insan ve sayısız çiftlik hayvanını öldüren oldukça zehirli bir bileşiğe maruz kaldı.
Felaket bir nesil doğum kusurlarına yol açtı..
Reagan, Gorbaçov buluşması
Sovyetler Birliği'ne yönelik sık sık kavgacı eleştirilerine rağmen, Başkan Ronald Reagan mevkidaşı Sovyet Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov ile yaklaşık on yıl sonra iki Soğuk Savaş düşmanının liderleri arasındaki ilk toplantıda Cenevre'de görüşmeyi kabul etti.
Kasım 1985'teki toplantı çok az içerik sağlasa da, her ikisi de iki nükleer süper güç arasındaki nükleer silahlanma yarışını azaltmaya kararlı görünen iki lider arasında daha yakın bir ilişki başlatır.
Kara Pazartesi
19 Ekim 1987'ye Kara Pazartesi deniyor çünkü o gün Dow Jones Endüstriyel Ortalaması 508 puan veya %22'den fazla düştü.
Düşüş, 1929'daki çöküşten daha kötüydü.
Düşüşün nedenleri arasında uzmanlar tarafından Basra Körfezi'ndeki artan gerilimler, yüksek faiz oranlarına ilişkin endişeler ve boğa piyasasının sona ereceği inancının yer aldığı düşünülüyor.
O zamanlar nispeten yeni olan bilgisayarlı ticaret, ticaret emirlerini ve bu da piyasa düşüşünü hızlandırdı.
Çöküşün bir sonucu olarak, borsalar, hisse senetleri çok hızlı düştüğünde ticareti durdurmayı amaçlayan sözde devre kesicileri devreye soktu.
Çernobil................
26 Nisan 1986'da Sovyetler Birliği'ne bağlı Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Pripyat şehri yakınlarındaki Çernobil Nükleer Santrali'nin 4 numaralı reaktöründe bir nükleer kaza gerçekleşti.
Kaza, Uluslararası Nükleer Olay Ölçeği'ne göre bugüne kadar meydana gelmiş en büyük nükleer kazalardan biri.
Çernobil felaketi, Uluslararası Nükleer Olay Ölçeğinde en yüksek sınıflandırma oranı olan 7 ile ölçeklendirildi. Bu sınıfta ölçeklendirilen yalnızca iki nükleer felaket bulunuyor.
Bunlardan birisi Çernobil felaketi, diğeri ise 2011 yılında meydana gelen Fukuşima I Nükleer Santrali kazaları.
Kaza sonrası 600 bin'den fazla işçi nükleer faciaya müdahalede bulundu ve birçoğu radyasyona maruz kalarak hayatını kaybetti.
Meydana gelen kaza esnasında çelişkili rakamlarla 4 bin-93 bin ölüm oldu.
Schandmauer düştü
Duvar, 9 Kasım 1989'da düştü. Schandmauer... (Utanç Duvarı) politik kaosları ardında bırakmaya çalışarak yıkıldı.
Almanya için ise Doğu Berlin-Batı Berlin tanımlaması, kültürel, yerel ve psikolojik ayrılık duvarı tam olarak yıkılamadı.
*YARIN: 90'LAR VE 2000'LER...
DÜNYAYI DEĞİŞTİREN OLAYLAR -1- Büyük Buhran, Lenin'in yerine Stalin
DÜNYAYI DEĞİŞTİREN OLAYLAR -2- Hitler'e kafa tutan koşu, savaş, DNA...
(PT)
.jpg)
.jpg)
