* Karikatür: Bennett. ("Hala bir suçlama yöneltilmedi.")
Adil yargılanma hakkının düzenlendiği Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesindeki ilk cümle şudur: “Herkes medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıkların ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, makul bir süre içinde adil ve aleni olarak yargılanma hakkına sahiptir.”
Makul bir süre içinde yargılanmak, adil yargılanma hakkı demek.
Hak arama hürriyeti başlığı altında Anayasa’nın 36. maddesinin ilk cümlesi “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı ve davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”
Adil yargılanma hakkına sahip olmak demek, makul bir süre içinde yargılanmak demek…
Makul sürelerle ilgili adliye hikayelerinde süreler ve zamanlar….
Savcılığa şikâyet dilekçesi verdim… Ceza davası ne zaman açılır?
Tutuklama kararı verildi…Soruşturma sürüyor? Ne zaman biter?
Hakkımda ne zaman iddianame yazılır ve ne zaman ceza davam açılır acaba?
Acaba dava açsam ne zaman sonuçlanır? Bir yılda biter mi, uzar mı?
Yargıda hak aramaya teşebbüs edenlerin soruşturma, kovuşturma süreleri ve hür türlü davanın açıldıktan sonra karara bağlanmasına dair zamandan çektiklerini başka hiçbir şeyden çekmediler…
Adliye Saraylarından günlük, aylık, haftalık, aylık, yıllık; rutin ve alışılmış zamanlara dair konuşmalar ve sözler için geçmiş zaman ve gelecek zamanlardaki süreler….
Hakim yok, hakim izinli, davanıza başka mahkeme bakacak, davanız bu mahkemede değil, şu mahkemenin hakimi kendi davalarını bitirdikten sonra sizlerin davalarına bakacak, tezkere yanıtları gelmedi beklenecek, bilirkişi dosyayı henüz almadı, alacak, bilirkişi raporu gelmedi, gelecek, rapor geldi ama imzasız, imza için beklenecek, başka müsait duruşma günü yok, davalar çok, işler sıkışık, önümüzdeki yıla kalacak, karşı taraf mazeretine ne diyorsunuz, keşif için bu gün taraflara gün veremiyoruz, sonra veririz, duruşma saati geçti ama ne zaman sıra gelir bilinmez, öğleden önce olmaz, öğlen arası verilir mi bilinmez, mazeret bırakabilirsiniz, zaten başka hakim bakacak, karar tebliği için izin dönüşü bekleniyor, dosya onun dosyası, döndüğünde işlem yapılabilir, dosya istinafta henüz dönmedi, dönecek, döndüğünde karar örneği veririz, ne zaman dönecek belli olmaz, döndüğünde dönmüş olur, döndüğü zaman haber veririz, siz de takip edin, şimdi dosyada gizlilik kararı var, bakamazsınız, daha sonra ve hatta kaldırılınca sorarsınız, savcıyla görüşemezsiniz, telefonla katibe sorarsınız, soruşturma ne zaman sonuçlanır, bilinmez, soruşturma sonuçlandığı zaman sonuçlanır, o zaman sorabilirsiniz, iddianame yazıldığında öğrenirsiniz, iddianame ne zaman yazılır bilemeyiz, savcısı bilir, mahkemesi belli olunca mahkeme sizi çağırır, çağırdığında öğrenirsiniz, dava ne zaman biter, biz bilemeyiz, bittiğinde biter zaten, bizim mahkeme kaldırıldı, dosyaları şu mahkemelere dağıtıldı, o mahkemeler size yeni duruşma günü gönderecekler, gönderildiğinde gönderilir zaten, yeni duruşma gününüzü o zaman öğrenirsiniz, yeni mahkeme kuruldu, artık bu dosyalara o mahkeme bakacak, dosyanızın akıbetini ondan sorun, mahkeme yeni kurulduğu için hemen duruşma günü verilemiyor, verildiğinde verilir, UYAP bu gün çalışmıyor, teknik bir arıza var, giderildiğinde işlem yapılabilir, elektrik geldiğinde çalışır, şimdi bir şey yapılamaz, en iyisi siz yarın gelin, biz bir şey yapamayız, ön bürodan halledersiniz, halledemezseniz yarın sorarsınız, zamanını bilemem, zamanı gelince zamanı gelmiş olur zaten…
Gibi vesaire, vesaire, benzeri birçok cümle yargının zaman takviminde alışılmış rutinler…
2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’nun 28. maddesine göre; Yargıtay ve Danıştay daireleri ile genel kurullarınca yapılan kanun yolu/temyiz incelemeleri sonunda; istinaf kanun yolu incelemesinde görev alan hakim ve savcılar, ilk derece yargı yerlerinde duruşmaya, karara veya hükme katılan, karar veya hükmü veren ya da soruşturma aşamasında görev yapan hakimler ile soruşturma aşamasında görev alan, iddianameyi tanzim eden, duruşmaya katılan, mütalaa veren veya kanun yoluna başvuran Cumhuriyet savcıları hakkında “kanun yolu değerlendirme formu” düzenleniyor.
“Kanun yolu değerlendirme formu” hâkim ve savcılara “çok iyi, iyi, orta ve zayıf” şeklinde “not” vermek amacıyla için düzenleniyor. Örneğin bu formda; soruşturmanın niteliği, iddianame, karar veya hükmün hukuka uygunluğu ve isabet derecesi, soruşturma, kovuşturma veya yargılamanın hedef sürede tamamlanması gibi hususlar dikkate alınıyor.
Soruşturma, kovuşturma veya yargılamanın tamamlanması için aranacak olan hedef süreyi kim belirleyecektir? Adalet Bakanlığı belirleyecek…
Hakimler Ve Savcılar Kanunu 28. maddesinin son fıkrasına göre; “Soruşturma, kovuşturma veya yargılamanın tamamlanması için öngörülen hedef süreler Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun görüşü alınarak Adalet Bakanlığı tarafından belirlenir.”
Adalet Bakanlığı tarafından 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 28. maddesinin ikinci ve yedinci fıkralarına dayanılarak hazırlanan Soruşturma, Kovuşturma veya Yargılama Hedef Sürelerinin Belirlenmesi ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik, 23.06.2017 tarihli ve 30105 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı ve 1 Eylül 2017’de yürürlüğe girdi.
Bu yönetmeliğin amacı, soruşturma, kovuşturma veya yargılamaların tamamlanması için öngörülen hedef sürelerin belirlenmesi ve uygulanmasına dair usul ve esasların Adalet Bakanlığı tarafından düzenlemesidir.
Adli yargı ilk derece mahkemeleri ve Cumhuriyet başsavcılıkları ile idari yargı ilk derece mahkemelerinde uygulanacak olan hedef süreler Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on gün içinde Bakanlıkça bu Yönetmelik hükümlerine göre ilan edilecek…
Bölge adliye ve bölge idare mahkemeleri ile Cumhuriyet başsavcılıklarınca uygulanacak hedef süreler ise bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 01.09.2017 tarihinden itibaren iki yıl içinde belirlenecek ve duyurulacaktır.
“Hedef süreler” uygulamasında gösterilecek süreler; Adalet Bakanlığı tarafından internet sitesinde ilan edildiği tarihinden itibaren başlamış sayılacaktır.
Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı “Yargıda Zaman Yönetimi” hakkında Cumhuriyet Başsavcılıklarına 21.07.2017 tarihli duyuru yaptı.
Yönetmelikte yapılan düzenleme gereğince; “adli yargı ilk derece mahkemeleri ve Cumhuriyet başsavcılıkları ile idari yargı ilk derece mahkemelerinde uygulanacak olan hedef süreler Yönetmeliğin yürürlüğe gireceği 1 Eylül 2017 tarihten itibaren on gün içinde” Adalet Bakanlığınca ilan edilecektir Bölge adliye ve bölge idare mahkemeleri ile Cumhuriyet Başsavcılıklarınca uygulanacak hedef süreler ise bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıl içinde belirlenip, ilan edilerek duyurulacaktır. Ayrıca her bir soruşturma, kovuşturma ile yargılama türü için belirlenmiş olan hedef süreler UYAP' a işlenecektir. Yönetmeliğe göre hedef zaman süresinin “ilgililerin bilgilendirilmesi” gerekiyor…
Yargılamaya ilişkin ilgililere verilecek tevzi formlarında veya yapılacak bildirimlerde “Belirtilen sürede soruşturmanın/yargılamanın sonuçlandırılması hedeflenmekte olup, bu hedefin gerçekleştirilmesinde tarafların ve avukatların katkı ve desteği büyük önem arz etmektedir. Taraflardan kaynaklanan sebeplerle meydana gelen gecikmelerin hedef sürenin hesabında dikkate alınmadığı da göz önünde bulundurularak, bu hususlara hassasiyet göstermenizi rica ediyoruz.” açıklamasına yer verilecek. Görünce kimse şaşırmasın!
Adalet Bakanlığı Yönetmelikle çözüm aradığı soruşturma, kovuşturma ve davaların makul sürede bitirilmesi için hakkının sağlanması amacıyla yargıda “zaman yönetimi” ve zamana bağlı “hedef süreler” nasıl yönetilecek zaman içinde yaşayarak göreceğiz. (Fİ/ÇT)
