Kitapları Çocuğa Okumak Yeterli Değil

Fotoğraf: pixabay

Sosyal Duygusal Öğrenme (SDÖ) "çocukların ve yetişkinlerin duygularını yönetmek, olumlu hedefler koymak ve elde etmek, başkaları için duygudaşlık hissedebilmek ve göstermek, olumlu ilişkiler kurmak ve sorumlu kararlar almak için gerekli olan bilgi, tutum ve becerileri edinme ve etkili bir şekilde uygulama süreçleri" olarak tanımlanır. (Weissberg & Cascarino, 2013).

SDÖ'yü oluşturan 5 temel beceri var; öz farkındalık, öz yönetim, sosyal farkındalık, ilişki becerileri, sorumlu karar verme. Tüm bu becerilerin altında da birçok ilgili beceri var. Öz farkındalık becerisini; duygularını tanıma, isimlendirme, gerçekçi bir öz algıya sahip olma, güçlü yönlerini tanıma, özgüven ve öz-yeterlik sahibi olmak alt becerileri oluşturur.

Öz yönetim becerisinin altında ise dürtü kontrolü, stres yönetimi, öz disiplin, öz-motivasyon ve hedef belirleme alt becerileri yatar. Sosyal farkındalık becerisini ise farklı bakış açılarını bilme, tanıma, anlama; duygudaşlık (empati) kurabilme, farklılıklara saygı gösterme alt becerileri oluşturur. İlişki becerilerini oluşturan alt beceriler ise etkili iletişim becerileri, sosyal yakınlık, ilişki kurmak ve takım çalışmasıdır. Son olarak sorumlu karar verme becerisinin altında problemlerin tespiti ve çözümü, durum analizi, değerlendirme ve yansıtma yapabilme alt becerileri vardır.

Sosyal duygusal öğrenme becerileri doğduğumuz andan ileri yaşlara kadar bizimle birlikte olan, öğrenmeye ve geliştirmeye devam ettiğimiz becerilerdir. Sosyal duygusal öğrenme kavramındaki "öğrenme" vurgusunun önemi budur.

Ancak, diğer birçok sosyal ve bilişsel beceride olduğu gibi SDÖ becerilerinin gelişiminde de erken çocukluk döneminin önemi büyüktür. Erken çocukluk döneminde çocukların sosyal duygusal becerilerini yetişkin ve ebeveyn etkileşimi ile yapılandırılmış eğitim ortamları ve SDÖ programları ile desteklemek mümkün. SDÖ destekli erken çocukluk programlarının çocukların akademik, sosyal ve bilişsel kazanımlarına yaptığı sayısız olumlu etki var. Erken çocuklukta bu becerileri desteklemenin bir yolu da bunu çocuk kitapları aracılığıyla yapmak.

Sosyal Duygusal Öğrenme becerileri ile ilgili eğitimler ya da seminerlerden sonra katılımcılardan bu becerileri destekleyecek çocuk kitapları olup olmadığı sorusu geliyordu. Uzun zamandır kendim için bir kenara not ettiğim bu liste, 3-8 yaş arası çocuklarınız için uygun bir liste. İnceleyebildiğim kadarıyla bu kitaplar anlattıkları şahane hikayelerin yanı sıra temel SDÖ becerilerine ve onların alt becerilerine odaklanıyor.

Erken çocukluk dönemi için önerilebilecek bu kitapları çocukla birlikte etkileşimli bir şekilde okumak gerektiğini hatırlamakta fayda var. Bu beceriler ve içerdikleri değerler, erken çocukluk döneminde temeli atılan beceriler. Gelişmeleri için çocuğun gündelik hayatının, aile ve akranlarıyla olan etkileşimlerinin, içinde bulunduğu öğrenme ortamlarının da bu becerileri destekleyecek fırsatları sunması gerekiyor. Yani sadece kitapları çocuğa okumak yeterli değil. Ancak bu dönemde çocuk kitaplarının, çocukların hayal gücünün, sosyal becerilerinin ve düşünme becerileri gelişiminin ne kadar önemli bir kısmını kapladığını düşünürsek, okuduğunuz diğer kitapların yanına bunlardan bazılarını eklemenin de etkili olacağını söyleyebiliriz.

Kitapları okurken çocukların süreci ilerletmesine, diledikleri kadar tekrar okumalarına/dinlemelerine, karakterler ve olaylar üzerine sorular sormalarına ve bazı kavramlar konusunda birlikte düşünmeye ve konuşmaya özen göstermenizi dilerim. Aynı zamanda, bir hikâyede geçen birkaç beceriyi, günlük hayattaki olay ve kişilerle bağdaştırıp örnekler vermek, sohbette geçirmek, kitabı okumuyorken de oradaki olaylar hakkında sohbet etmek; beceri gelişiminin sürece yayılması için önemli.

Son olarak; tüm becerilerde olduğu gibi SDÖ becerilerinin gelişiminde de sosyal öğrenmenin rolünü hatırlatmak isterim; ebeveynler/bakım verenler, kardeşler, aile üyeleri ve akranların davranışları, düşünceleri ve onlarla girilen etkileşimler bu becerilerin gözlemlenmesi, denenmesi, üzerine düşünülmesi, değerlendirilmesi, değiştirilip geliştirilmesi için oldukça önemli sosyal fırsatlar. İyi okumalar.

(FE/AÖ)