Belgesel sinema alanında yapılan bütün teorik tartışmaların eninde sonunda kilitlendiği nokta gerçek ve gerçeklik kavramları oluyor. Öyle ki belgesel sinemanın alt türleri bile “gerçek”le olan ilişki derecesi aracılığıyla tanımlanmakta. Aslında sinemanın bütün türleri, gerçeklikle mesafesi üzerinden değerlendirilebilir. Kurmaca (fiction) ve kurmaca olmayan (non-fiction) biçimindeki nitelemenin kurmaca filmler ve belgeselleri birbirinden ayırmak için kullanıldığı göz önünde tutulduğunda, gerçek ve sinema arasındaki kritik ilişki daha iyi anlaşılıyor.
Irak’ta görev yapan bir grup ABD askerinin, görevleri sırasında yaşadıklarını anlatan "Örtülü Gerçek", grup içinde yer alan bir kaç askerin bir Iraklı ailenin evine yaptığı baskın sırasında tüm aile fertlerini öldürdükten sonra evin kızına tecavüz etmeleri ve ardından cansız bedenini ateşe vermelerinin öncesi ve sonrasında gelişen olayları işliyor. Film, 2003'ten beri süren Irak işgali sırasında meydana gelen ve ABD askerlerinin en ciddi suçlamalarla karşı karşıya kalmasına neden olan gerçek bir olaydan esinleniyor.
Palma'nın belgesel anlatımlı kurmacası
Büyük bütçeli ve geniş kadrolu Hollywood yapımlarıyla tanınan Brian De Palma’nın son filmi Örtülü Gerçek (Redacted), belgeselin anlatım dili ve tekniğini kullanarak gerçekleştirilmiş ancak özünde kurmaca olan bir film.
İzleyici, filme ilişkin bu bilginin farkında olarak izlediğinde bile rahatlıkla belgesel olduğu yanılsamasına kapılabiliyor. Çünkü belgesele özgü çekim teknikleri ve anlatıma yaslanan Örtülü Gerçek, kurmaca filmlerin elde edemeyeceği kadar kuvvetli bir gerçeklik duygusu yaratmayı başarıyor.
Koalisyon güçlerine iliştirilmiş bir muhabir ve kameramanın görüntüleriyle aktarılan ev baskını, Fransızca konuşan "üst ses"in anlatımıyla ilerleyen Irak işgali üzerine bir belgesel, askerlerin kaldığı üsteki güvenlik kameralarının saptadığı görüntüler ve son olarak askerlik dönüşü sinema okuluna giriş sınavında sunacağı film için el kamerasıyla malzeme toplayan bir ABD'li erin çektiği görüntüler...
Farklı kaynaklardan gelen görüntülerden derlenip kurgulanmış hissi veren filmin tüm çekimleri, Ürdün’deki platolarda gerçekleştirilmiş. Ne film ekibi Irak’a gitmiş ne de Irak’tan gelen bir görüntü kullanılmış. Filmdeki bütün görüntüler, bir senaryo dahilinde üretilmiş ve profesyonel oyuncular tarafından canlandırılmış.
Duvardaki sinek
Belgesel Sinema teorisinde önemli bir yeri olan Duvardaki Sinek (Fly on the Wall) kavramı, De Palma’nın Örtülü Gerçek’inin temel çıkış noktasını oluşturuyor. Gerçeğe en fazla yaklaşabilme kaygısıyla ortaya atılan bu kavram, izleyiciye sunulan görüntünün olabilecek en müdahalesiz ve objektif biçimle üretilmesini hedefler.
Örneğin film içinde yapılan bir röportajda soruları soran kişinin görüntüde yer almaması ve soruların dışarıdan gelen bir ses tarafından yöneltilmesi ya da çekimi gerçekleştiren ekibin kendi varlığını hissettirmeyecek ölçüde fark edilmez ve silik olması gibi kurallar bu tekniğin en temel özelliklerindendir.
Belgesel yapımcısının, öznesini en az manipüle ederek, izleyicisini en katışıksız gerçek ile baş başa bırakma çabası olarak özetlenebilen bu tekniğe, De Palma’nın Örtülü Gerçek’inde rastlamak, aslına bakarsanız ciddi bir paradoks teşkil ediyor.
Çünkü objektif gerçeklik adına tercih edilmesi gereken bir tekniğin, önceden tasarlanmış bir mesajı iletmek amacıyla kullanılması meselenin özüne ters düşüyor.
De Palma kusursuz biçimde işleyen ve mesajını eksiksiz biçimde veren bir film ortaya çıkarmış. İzleyicinin kafasında herhangi bir soru işareti bırakmayacak biçimde kurgulanan filmin, yaşanmış bir olayı yeniden canlandırmasından ötürü, duygu sömürüsüyle samimiyet arasındaki ince çizgide seyrettiğini söylemek yerinde olur. Bu iki kutuptan hangisine daha yakın durduğuysa ancak izleyenlerin verebileceği bir karar.
De Palma: Savaş Günahları'nın devamı
“Örtülü Gerçek” tümüyle tanınmamış oyunculardan oluşan bir kadroya sahip. HDNET adlı yapım şirketinin yetkililerinin Brian De Palma’ya beş milyon dolarlık bütçe ve dijital kamerayla çekilecek bir film yapmayı önermesi üzerine ortaya çıkan projenin senaryosu De Palma’nın Irak işgaliyle ilgili okuduğu haberlerden etkilenmesi sonucu kaleme alınmış. De Palma, filminin 1989 yılında çektiği ve Vietnam’da Amerikan askerlerinin işlediği savaş suçlarını anlattığı Savaş Günahları'nın (Casualties of War) bir devamı niteliğinde olduğunu söylüyor.
Muhafazakarların tepkisi gecikmedi
Filmin ABD gösterimi sonrasında beklenen infial büyük ölçüde gerçekleşmiş durumda. Fox News televizyonunda muhafazakar içerikli bir haber programı yapan Bill O'Reilly, hem filmi hem de filmin sponsoru olan Dallas Mavericks basketbol takımının sahibi Marc Cuban’ı yaylım ateşine tutuyor.
Bu filmin Irak’ta savaşan askerlere yapılacak en büyük ihanet anlamına geldiğini iddia eden O’Reilly, Amerikalılardan filmin oynadığı sinemaların önünde “Askerlerimizi Destekleyin” yazılı pankartlar açmalarını istedi. (ÖŞ/TK)
Örtülü Gerçek (Redacted)
Yönetmen: Brian De Palma
Yapım yılı: 2007
