OHAL'in 700. günü 20 Haziran 2018 tarihinde dolmuş olacak. Türkiye'nin gündemi ise her zamanki gibi "can yakıcı veya can alıcı."
Seçimlere çok kısa bir süre kalmışken siyasi partiler birçok konuda kamuoyunu ikna etme çalışmalarına yoğunlaşmış durumda. AKP dışındaki tüm partiler iktidara geldiklerinde topluma yönelik sunacakları hizmetlere dair bir programı sunma telaşındalar.
AKP'nin ise hem OHAL dönemi hem de öncesi politikaları ve pratiği yaşandı. Merak eden yurttaşlar 2015 seçimlerinden sonra AKP'nin sunduğu vaatleri (http://reformlar.gov.tr/ui/pdf/2016-hukumet-eylem-plani.pdf) adresinden inceleyip hangilerine öncelik verip yerine getirdiğine, hangileri yerine getirmediğine bakabilir.
700 gündür ülkeyi OHAL ile yöneten AKP, seçimlerden sonra OHAL'i kaldırmayı vaat ediyor. Peki ihraçlar ile iş güvencesini ortadan kaldıran AKP, OHAL'i neden kaldırsın? Kaldıracaksa neden şimdiye kadar kaldırmadı?
AKP, bürokrasiyi "kendi tabanına" dönüştürmek için hem KHK aracından hem de OHAL'den vazgeçebilecek midir? Seçimlerle AKP'nin yeniden iktidar olması 3,5 milyon kamu emekçisinin iş güvencesini riske atmak anlamına mı gelecektir?
Bu sorular AKP'nin 64 ve 65. Hükümet programlarında "Çalışma hayatına güvenceli esneklik sağlayacak düzenlemelerin kamu alanında da yapılacağı"1 ifadesi nedeniyle sorulması gereken sorulardır.
Memurların iş güvencesi yok oldu
100 haftadır ülkeyi OHAL ile yöneten AKP'nin, son 2 haftadır OHAL'i kaldıracağına dair beyanları basına yansımaktadır. Ancak AKP Genel Başkanı Erdoğan, "ihtiyaç halinde" OHAL'i tekrar getirebileceklerini de ifade etmiştir.2
Her ne kadar terörle mücadele gerekçesi sunulsa da OHAL döneminde çıkan 31 KHK'nin çok daha geniş kapsamlı olduğu bilinmektedir. OHAL dönemi uygulamalarının siyasi ve ekonomik3 birçok sonucu olmuştur. Ancak en çok tartışılan uygulama OHAL KHK'leri kapsamındaki ihraçlar olmuştur.
Memurların iş güvencesini yok eden ve mevcut memurlar üzerinde de bir baskıya neden olan "KHK ile ihraç edilme kaygısı" OHAL devam ettiği sürece hissedilecektir.
KHK'lerle iş güvencesinin kaldırılmış olması ve 120 bini aşkın kişinin açıkça hukuksuz bir şekilde işten atılması bu kaygının yersiz olmadığını göstermektedir.
Bu kaygının etkisiyle 2016 ve 2017 yıllarında binlerce kamu emekçisi ya sendikalarından istifa etmiş, ya emekli olmuş ya da "makul" sendikalara üye yapılmıştır.
OHAL baskısı altında birçok haksızlığa karşı ne hak arama kanalları açıktır ne de şeffaf bir uygulama mevcuttur. Tüm kamu emekçilerinin özlük haklarında geriye gidiş hızlanmıştır.
On binlerce kamu emekçisi halen açıkta
Kamu emekçileri 2010 yılından bu yana reel zam alamamaktadır (Enflasyon farkı almak, reel zam almamaktır). Örneğin 2018 yılının ilk dönemi için verilen zam (% 4) mayıs ayı gelmeden enflasyon oranın altında kalmıştır.
Binlerce kamu emekçisi objektif olmayan kriterlerle ya terfileri durdurulmuş, ya açığa alınmış ya da başarısız görülerek hak ettiği yere atanmamıştır. Onbinlerce kamu emekçisi halen açıktadır.
AKP'nin sadece OHAL KHK'leri ile hukuksuz bir şekilde işten attığı kişilerle ilgili tablo aşağıdadır. AKP 110 bin 717 kişiyi "sadece KHK" ile ihraç etmiştir.
Bu sayı dışında disiplin kurulları ile, kayyum kararı ile veya en son kadrosu verilmeyen taşeron işçileri örneğindeki gibi durumlarla kaç kişinin işsiz bırakıldığı tam olarak bilinmemektedir.
KHK'eyle ihraç edilen kişilerin yarısından fazlası darbeden 100 gün sonra işten atılmıştır. Hatta en son atılanlar darbeden 546 gün sonra ihraç edilmiştir. İşten atılanlar ortalama 487 gündür bu hukuksuzluk ile yaşamaktadırlar.
Hala darbe gerekçesiyle ihraç edilmenin artık olmayacağına dair herhangi bir güvence yoktur. AKP hükümeti 15 Temmuz Darbe Girişimi gerekçesiyle başlattığı OHAL'i ve bu OHAL kapsamındaki iş ve işlemleri sistematik bir şekilde sürdürmektedir.
Tablodan görüleceği üzere yüz bini aşkın kamu emekçisi AKP'nin OHAL KHK'leriyle işlerinden atılmıştır.
Bu kapsamdaki 14 KHK'ye karşı herhangi bir mahkeme yolu, AKP Hükümeti tarafından yine KHK ile kapatılmıştır. Tüm ihraçlar, sadece, kendisi de bir KHK ile kurulan OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonuna başvuru yapabilmişlerdir.
İlk ihraçlardan bir yıldan fazla süre geçtikten sonra 14 Eylül 2017 tarihinde "inceleme" yapmaya başlayan komisyon da sadece 660 kabul kararı alabilmiştir.4
14 bin 350 ret kararı alan komisyonun kararına karşı yine sadece Ankara'da 2 idare mahkemesine gidilebilmektedir.
Bugüne kadar sadece 3 bini aşkın kişi komisyon kararı veya KHK ile işine dönebilmiştir. Yani hızlı, adil ve etkili bir idari yargı veya itiraz yolu olduğu savunulamaz.
Halbuki hukuk devletinin temeli idarenin tüm işlemlerine karşı yargı yolunun ne kadar etkili olduğudur. İhraç dönemlerinde günlük 300-400 kişiyi işten atıp ihraç eden AKP Hükümeti, geri dönüşlerde günlük ortalama 3-4 kişiyi işine döndürmektedir.
AKP ve MHP dışındaki partilerden işe dönme vaadi
Kamu emekçileri açısından 24 Haziran seçimlerinin anlamı "hem ihraç edilen yüzbinler hem de ihraç edilmeyip işte kalan milyonlar" açısından çok kritiktir.
AKP ve MHP dışında seçime giren tüm partiler, OHAL'i iptal edip ihraç edilen kamu emekçilerini işlerine döndüreceğini vaat etmektedir.
Özellikle HDP, CHP ve Saadet Partisi'nden, ihraç edilen birçok emekçinin aday olduğu da kamuoyunun bilgisindedir.
İhraç edilenlerin vekil olabilmesi ama "müebbed ihraç" olması başlı başına bir garipliktir. Çünkü terörle "iltisaklı" olma iddiasının temelsizliği ve hukuksuzluğu muhtemelen 20'yi aşkın ihraç vekilin meclise taşınmasıyla daha da garip bir tablo sunmuş olacaktır.
Bugünlerde moda olan bir değerlendirmeyle şunu ifade edelim. "Bu seçim ihraç edenlerle, ihraç edilenler arasında olacaktır." AKP iktidarının devamı; OHAL'in, OHAL Komisyonunun ve ihraçların devamı olacaktır.
81 ilden ihraç edilen "seçmen yüzbinlerin" ailelerinin ve akrabalarının buradaki tercihi de yabana atılmamalıdır. 24 Haziran akşamı haksız ve hukuksuz işten atılan ihraçların geleceğini de belirleyecektir. (SO/PT)
1 http://reformlar.gov.tr/bakim?aspxerrorpath=/ui/pdf/2016-hukumet-eylem-plani.pdf).aspx
2 https://www.yenisafak.com/secim/cumhurbaskani-erdogan-konusuyor-3358356
3 https://m.bianet.org/bianet/siyaset/193366-ohal-uzatildikca-ulke-ekonomisi-nasil-etkilendi
