İşsizlikle mücadele kapsamında geçtiğimiz günlerde "geçici işçi çalıştırma"yı meşrulaştıran 5920 sayılı yasa meclisten geçti.
Şu an için top cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün elinde. DİSK ve TÜRK-İŞ Abdullah Gül'ün bu yasayı veto etmesi konusunda ısrarcılar.
Bu da gergin günlerin geçtiği Türkiye'de hükümet-cumhurbaşkanlığı ve sendikalar arasında başka bir krizin çıkmasına sebebiyet verebilir.
5920 "Geçici İşçi Çalıştırma" yasası nedir?
- Bu yasayla birlikte Özel İstihdam Büroları oluşturulacak. İşçiler buralarda iş bekleyecekler ve patronlar da 'geçici işçi'lerini bu bürolardan isteyecek. Bu bürolar da elindeki işçileri 'kendi rızaları olmasa dahi' şirketlere kiralayabilecek.
- Bu işçilerin hiçbir sorumluluğu şirketlere ait olmayacak. Özel İstihdam Büroları işçilerin sorunlarıyla ilgilenecek.
- İşçilerin haklarını Özel İstihdam Büroları belirleyecek ve bu belirleme hakkı bu büroların elinde kalacak.
- Özel İstihdam Büroları kiraladıkları 'geçici işçi'lerden kiralama başına komisyon alacaklar.
Özel istihdam büroları
Bu büroların açılma izni Türk İş Kurumu tarafından verilecek. Yine işçilerin bu bürolarla yapacağı sözleşmelerin maddeleri Türk İş Kurumu tarafından belirlenecek. 5920'nin işçilerin aleyhine düzenlenen bir kanun olduğu kesin, ancak bu özel istihdam bürolarının işçilere ne gibi haklar tanıyacağı, sarı sendikal bir oluşum gibi mi olacağı, yoksa işçiye daha önem veren bir oluşum mu olacağı henüz belli değil.
Tarihsel süreçte işçi kiralanması ve kölelik
Bu yasanın tarihsel sürecine baktığımızda işçilerin kiralanması Sanayi Devrimi'ne dayanıyor. Krallık sisteminden kapitalizme geçişten sonra sömürgeciliğin artmasıyla beraber yükselişe geçen kapitalist düzen sanayisinin işçi ihtiyacı arttı ve işçi haklarını gözetmeksizin işçilerin ticaretini ve köleliğini hayata soktu.
İşçi hayatını hiçe sayan işçi ticareti 20. yüzyılın başında yabancı ülkelerde etkinliğini artırdı, fakat 1948 yılında İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin yayımlanmasından sonra işçi hakları konusunda yapılan reformlar sayesinde Avrupa'da büyük oranda silindi.
Ülkemizde ise hiçbir işçi ve sendikal hakkı olmayan işçiler çok eskilerden beri satılıyor, kiralanıyor, karın tokluğuna köle şeklinde çalıştırılıyor.
Günümüzde de durum pek farklı değil. bu temayla çekilen eski birçok Yeşilçam filminde anlatıldığı gibi, günümüzde işçiler hala iş bulma umuduyla amele pazarlarında bekliyorlar ve işçiye ihtiyacı olan bazı patronlar bu işçileri kiralık köleler gibi alıp istedikleri işte istedikleri ücrete çalıştırıyorlar.
Kısacası krallıklardaki kölelik, kapitalizmdeki işçi köleliğine döndü ve bu yasayla günümüzde meşrulaştı.
5920'nin götürüleri nelerdir?
Yukarıda da anlaşıldığı üzere işsizlik sorununa çözüm olarak getirildiği iddia edilen 5920 sayılı yasanın aslında ironik bir şekilde çok büyük bir işçi sorununa sebep olduğu apaçık ortada. Bu yüzden 'getiriler' yerine 'götürüler' demek yerinde olur.
Bu yasayla beraber her şeyden önce kölelik düzeninin yasal bir şekilde geri döndüğü söylenebilir.
Bundan sonra gelen bu kölelik düzeniyle beraber kiralanacak olan "geçici işçiler" -bırakın işçi haklarını ve sendikal hakları- insan haklarından yoksun bir şekilde hayatlarına devam edecek. Bir insan gibi değil, bir mal, bir eşya gibi patronlara kullandırılacaklar. Ayrıca işçi sayısına dâhil edilmediklerinden tamamıyla patronların ekmeğine yağ sürülecek.
İşçilerin Özel İstihdam Büroları'yla yaptıkları sözleşmeler ile kendilerinin kiralanabilirliği yani köleliği resmi hale gelecek ve sendikaların fonksiyonları ortadan kalkacak, toplu iş sözleşmeleri, grev hakkı, kıdem tazminatı gibi kavramlar silinecek ve işçilerin örgütlenmesi engellenecek. Böylece işçilerin haklarına büyük bir darbe indirilecektir.
Günümüzde vasıflı eleman kullanıp fazladan maaş ödemek istemeyen şirketler vasıfsız elemanı daha ağır şartlar altında düşük ücretlere ve sigortasız bir şekilde çalıştırıyorlar. Ekonomik kriz sebebiyle işçilerin zor durumda olduğunu bilen bazı patronlar da işçilere sigorta ve maaş garantisi vermeden çalıştırıyorlar. Böylece ucuz ve neredeyse bedava işgücü elde etmiş oluyorlar. Yeni gelen yasa ise kiralanan 'geçici işçiler'i sözünü ettiğim düşük ücret ve kötü muameleyi meşrulaştıran bir yasa olmuştur.
Günümüzde yine kadrolu ve sözleşmeli eleman tartışmaları sürerken böyle bir yasanın çıkarılması kadrolu işçileri zor duruma sokacaktır. Çünkü kendilerinin alternatifi olan kiralık "geçici işçiler" daha ucuz işçiliği olan ve patronun sorumluluğunda olmayan işçiler olarak çalışacaklar ve böylece kadrolu çalışan işçilerin üzerindeki baskıyı artıracaktır.
Yasada belirtilen "kiralık işçiler mevcut çalışanların 1/4'ü oranında olabilir" ibaresi ise hem kadrolu işçiler hem de kiralanan "geçici işçiler" arasında karşılıklı baskıcılaşmaya ve ikilileşmeye sebep olabilir.
Zaten yukarıda belirttiğim gibi şirketlerin "vasıflı eleman yerine vasıfsız eleman tercihi" sebebiyle kalifiye işçilerin çoğu eziliyor.
Bu sefer de kiralık işçiler ve vasıfsız işçiler tercih sebebi olacağından daha ağır bir şekilde kalifiye işçiler işsiz kalmayla karşı karşıya kalacaktır. Her ne kadar bunların sıkıntısı şirketlerde yaşanacak olsa da ucuz işgücü patronlara daha cezp edici gelecektir.
Bütün bunlar hükümetin işsizlik konusunda işçi haklarını düşünmeden yaratıcı(!) çözümler getirdiğini bize gösteriyor. Günümüzde zaten işçilerin sahip olmadığı haklar, tamamıyla işçilerden alınıyor ve işçilerin köleleştirilmesi yasalaştırılıyor. İnsan haklarına karşı olan bir uygulama resmileşiyor! (CS/EZÖ)
