Türkiye önümüzdeki yıl Frankfurt Kitap Fuarı’nın onur konuğu olacak. 2006 yılının sonunda Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü’nü almış olduğu da düşünülürse, dünya birdenbire Türk Edebiyatı’na ilgi göstermeye başlamış gibi görünüyor. Acaba biz de kendi edebiyatımızı daha fazla önemsemeye başlayacak mıyız? Belki de Türkiye’de yayımlanan kitaplar içinde çeviriler artık bu kadar fazla yer tutmayacak ve İngilizce çevirilerden fırsat bulup kendi yazdıklarımızı okuyacağız. Türk Sineması, sinema salonlarındaki Hollywood hakimiyetine rağmen kendine bir çıkış yolu buluyor gibi görünürken, edebiyatımız da kendine bir çıkış yolu bulacak belki.
Türk Edebiyatı’na yönelik gerçekten büyük bir merak oluştuğunu düşünenler de var, bunun büyük bir yanılsama olduğunu iddia edenler de. Ben böyle bir ilginin başladığı ve giderek artacağı umuduyla, çok sayıdaki çeviri kitaptan kafamızı kaldırıp bu yıl yayımlanan telif eserlere bir göz atmak istiyorum.
Kaçırılmaması gerekenler
Bu yılın en çok konu edilen romanı, İhsan Oktay Anar’ın Suskunlar adlı son romanı oldu. Ayrıca Mine Söğüt’ün romanı Şahbaz’ın Harikulade Yılı, 1979 ve Nazlı Eray’ın Farklı Rüyalar Sokağı kaçırılmaması gereken kitaplardı.
Murathan Mungan’ın 2007’de beş kitabı yayımlandı; üç yıldır yazdığı ilk şiir kitabı olan Dağ, yirmi yıl önce başlayan kırk hikayelik Kırk Oda yolculuğunun bir parçası olan Yedi Kapılı Kırk Oda, sinema yazılarını derlediği Kullanılmış Biletler ve Kağıt Taş Kumaş adlı bir oyunun yanı sıra, editörlüğünü yaptığı, on iki yazarın seçtiği öyküler ve yazdığı denemelerden oluşan Büyümenin Türkçe Tarihi.
Çok yazarlı kitaplar
Birçok yayınevi, çok yazarlı kitaplar çıkardı; Nazlı Eray, Aslı Erdoğan, Kürşat Başar ve Latife Tekin’in de arasında olduğu on iki yazarın kaleminden İstanbul’u anlatan Yazarların İstanbul’u ve 90 yazarın öykülerini bir araya toplayan Can Öykü Antolojisi gibi.
Öykü
Adnan Binyazar’ın koordinatörlüğünde yeni bir “Halk Hikayeleri” dizisi yayına başladı. Kerem ile Aslı, Elif ile Mahmut ve Aşık Garip ile Şah Senem, bu dizide yer alan hikayelerden bazıları. Refik Durbaş, Adnan Özyalçıner, Feridun Andaç gibi yazarların kaleme aldığı öyküler, anlatım üslupları ve Cem Kızıltuğ’un çizimleriyle, hikayeleri geçmişten koparmadan, renkli ve dinamik bir şekilde yeniden yaratıyor.
Minimalist öyküler yazan ve yazma eylemini her zaman cesur denemelerle uçlara çeken Ferit Edgü’nün Nijinski Öyküleri adlı kitabı yine farklı bir yazma denemesiydi. Edgü, ünlü bale sanatçısı Vaslav Nijinski’nin anılarından bazı detayları alıp kendi verdiği isimlerle çerçeveleyerek bir kitap oluşturmuş.
Zafiyet Kuramı
Ersan Üldes de yazmanın sınırlarını zorlayan yazarlardan. Üldes, üçüncü romanı olan Zafiyet Kuramı’nda yeni bir anlatım dili geliştirmiş. Roman yazarlığı, çevirmenlik ve kişisel zaafları konu alan Zafiyet Kuramı, özgün üslubu, kendine özgü mizah anlayışı ve şaşırtıcı kurgusuyla güçlü bir roman.
Yaşar Kemal'in "Pis Hikaye"si
2007 yılında yayın hayatına başlayan genç bir yayınevi olan Notos Kitap, Yaşar Kemal’in ilk hikayesini tekrar yayımladı. Yaşar Kemal’in 63 yıl önce yazdığı Pis Hikaye, satın alınan genç bir kadının trajedisi anlatan, namus kavramı üzerine düşündüren, insanın canını acıtan çok güçlü bir hikaye.
İlk romanlar
Bu yıl yayımlanan ilk romanlar arasında Özge Baykan’ın Konuşmayan Adam’ı, Türker Armaner’in Tahta Saplı Bıçak’ı, Berrin Karakaş’ın Hayalhane’si ve Everest İlk Roman Ödülü’nü kazanan Mohammed Munis’in Uzak Hayat adlı romanı vardı.
Atay ve Ali
Oğuz Atay’ın ölümünün 30. yılı nedeniyle Handan İnci, Oğuz Atay'a Armağan: Türk Edebiyatının “Oyun/Bozan”ı adlı bir kitap hazırladı. Ayrıca Sabahattin Ali’nin bütün romanları, doğumunun 100. yılında tek bir cilt halinde yayımlandı.
Mevlana
Çeviri eserler bu yazının konusu dışında kalsa da, Farsça yazmış olmasına karşın Türk Edebiyatı’nın bir parçası saydığımız Mevlana’dan bu yıl bahsetmemek mümkün değil. UNESCO 2007’yi “Dünya Mevlana Yılı” ilan ettiği için, kitapevlerinin rafları Mevlana’nın yazdıkları ve Mevlana üzerine yazılanlarla doluydu.
Metin And
2007’de oldukça uluslararası bir havada geçen Tüyap Kitap Fuarı’nın onur konuğu, Metin And’dı. Yazarın Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası adlı kitabı, yeni minyatürler eklenerek yeniden basıldı.
Ödüller
Yazarların yurt dışında ödül alması ve çok sayıda etkinliğe katılıyor olması, edebiyatımızın yurt dışında tanınmasında etkili oluyor kuşkusuz. Ataol Behramoğlu, İlber Ortaylı ve Hakan Aksay, Puşkin Ödülü’ne layık görüldü. Balkan ülkeleri edebiyatçıları arasında düzenlenen Balkanika ödülü’nü bu yıl Gökdelen adlı romanıyla Tahsin Yücel aldı. Viyana’da Alte Schmiede adlı edebiyat kurumu, hem düzenlediği “Sonbahar’da Edebiyat” etkinliğini, hem de çıkardığı derginin 148. sayısını Türk Edebiyatı’na ayırdı. Ayrıca La Scala operası, Yaşar Kemal’in Teneke adlı romanından uyarlanan bir operayla perdesini açtı.
Yurtdışında yayımlananlar
2007 yılında Orhan Pamuk’un yanı sıra, yurtdışında yayımlanma fırsatı bulan başka yazarlar da oldu. Aslı Erdoğan’ın Kırmızı Pelerinli Kent’i, Zülfü Livaneli’nin Mutluluk’u gibi.
Ayrıca Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur’u ve Bilge Karasu’nun Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı adlı kitabı ABD’de yayıma hazırlanıyor. Her iki kitap da dünya çapında ödül kazanmış çevirmenler tarafından İngilizce’ye aktarılıyor; Şubat’ta yayımlanacak olan Huzur’un çevirmeni Erdağ Göknar; Bilge Karasu’nun kitabını ise Göçmüş Kediler Bahçesi çevirisiyle National Translation Award kazanmış olan Aron Aji çeviriyor.
Turkish Book Review
Türk Edebiyatı’nda bir yıl boyunca yayımlanan tüm önemli kitapları bu yazı içinde uzun uzun anlatmak mümkün değil. Bir yıldır Turkish Book Review dergisi için yürüttüğümüz çalışmada, Türkiye’de yayımlanan kitapları inceliyoruz; bu araştırma sırasında özellikle önemli bulduğumuz kitapları yukarıda andım. Türkiye’nin ilk İngilizce kitap tanıtım dergisi olan Turkish Book Review’un yayın hayatına başlaması, Türk Edebiyatı’nın dünyada sesini duyurmasına yönelik önemli bir yenilik olduğundan, son olarak kısaca bu dergiden de bahsetmek istiyorum. Dünyanın çeşitli ülkelerindeki yayıncılara, editörlere ve edebiyat dünyasının önemli isimlerine gönderilen bu dergi, Türkiye’de yeni yayımlanan telif kitapları tanıtmanın yanı sıra, Türk Edebiyatı’nı tarihsel bir perspektif içinde değerlendiriyor. Ayrıca edebiyatımızı besleyen çevre unsurlar da yansıtıyor. Edebiyat dışı kitapların tanıtıldığı yazılarda, Türkiye’nin kültürel, sanatsal ve tarihsel boyutu inceleniyor. Yazılar ve fotoğraflar birlikte bir projeyi oluşturuyor ve tanıtılan kitaplar, İstanbul’un çeşitli bölgelerinde, sokakta, parkta, kafede fotoğraflanıyor. Böylece bu kitaplarda geçen yerler, kitapların yazıldığı mekanlar da projenin bir parçasına dönüşüyor.
Bakanlığın birlik baskısı
Bu yıl Kültür Bakanlığı 47 yayınevinin Frankfurt Kitap Fuarı’na katılımına destek oldu. Bu yayınevleri belirlenirken ilginç bir ölçüt uygulanmıştı; destek için aranan şart, Türkiye Yayıncılar Birliği ya da Basın Yayın Birliği’ne üyelikti. Umarım yetkililer 2008 yılında yayınevlerini seçerken, bu tür birliklere üye olma gibi tartışmalı bir ölçütün ötesinde, yayınevlerinin Türk Edebiyatı’na olan katkısı gibi ölçütleri de göz önünde bulundururlar.
* Arzu Taşçıoğlu, Turkish Book Review Yayın Yönetmeni
