Endonezya'nın eski devlet başkanlarından Suharto 86 yaşında öldü. Yönetimi altındaki insan hakları ihlalleri ve yolsuzluk iddialarına rağmen hiçbir zaman yargı önüne çıkmayan Suharto, bugün yapılan devlet töreniyle gömüldü.
İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Endonezya hükümetinden, Suharto yönetimi
sırasında insan hakları ihlalleri gerçekleştiren diğer insanlarla ilgili soruşturma açmasını ve bu kişileri yargı önüne çıkarmasını istedi.
"Suharto, 30 yıldan fazla süre süren askeri diktatörlüğü boyunca sistematik insan hakları ihlalleri, medyaya sansür, örgütlenme özgürlüğü üzerinde sıkı kısıtlamalar, yaygın işkence, komünistlerin katledilmesi, Doğu Timor, Aceh ve Papua adalarında savaş suçlarından sorumlu."
Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Endonezya elçisi Cameron Hume'se Suharto'nun "inanılmaz ekonomik gelişmeler getiren tarihi bir figür" olduğunu fakat geride bıraktığı mirasın tartışmalı olduğunu söyledi.
Yolsuzluk
Örgütün Asya direktörü Brad Adams, "Adaletten kaçan ve hayatını lüks içinde sürdüren bir diktatör daha" dedi.
1998'de iktidardan düşen Suharto hakkında devleti 600 milyon dolar dolandırdığı iddiasıyla açılan soruşturmadan da 2006'da sağlığı kötüleştiği gerekçesiyle kurtuldu.
Suharto'nun ardından yapılan reformlarla önemli ilerleme kaydedildiğini vurgulayan Adams "Bununla birlikte onun karanlık mirasıyla hesaplaşmadan Endonezya daha fazla ilerleyemez" diye ekledi.
Bu durumun bir sonucu, artık doğrudan ve yaygın şekilde olmasa da ordunun hala etkin bir siyasi güç olması. Hükümetin hala ordu üzerinde tam denetimi yok. Bir diğer sonuç da, hala güvenlik güçlerinin ve askerlerin işledikleri ihlallerden dolayı sorumlu tutulmuyor olmaları.
Komünist katliamı
1965'te zamanın devlet başkanı Sukarno'ya yönelik başarısız darbenin ardından Suharto ordunun başına geçti. Halen darbeyle ilgili kesin bilgiler olmamasına rağmen o zaman hükümet Endonezya Komünist Partisi'ni sorumlu tuttu.
1965-67 arasında Suharto, komünist partiyi ortadan kaldıracak bir katliama girişti. 250 binle 1 milyon arasında insanın bu dönemde öldürüldüğü tahmin ediliyor. Sol eğilimli olduğu iddiasıyla on binlerce öğrenci ve öğretmen hapsedildi. Çoğu hiçbir zaman mahkemeye çıkarılmadı. Suharto 1967'de resmen devlet başkanı oldu.
Askeri dikta
İktidarı sırasında hükümet karşıtı her türlü eleştiriyi şiddetle bastıran Suharto'ya bağlı askerler Doğu Timor, Aceh ve Papua'da düzenlenen operasyonlarda yaygın ihlallerde bulundu.
1975'te Portekiz'den bağımsızlığını ilan eden Doğu Timor dokuz gün sonra Endozenya tarafından işgal edildi.
İnsan hakları ihlalleriyle ilgili sınırlı adalet girişimlerinden biri 2004'te, Tanjung Priok Katliamı'nda yer alan askerlerle ilgili açılan davayla geldi.
33 sivilin güvenlik güçlerince öldürüldüğü olayla ilgili davanın sonunda kimse ceza almadı. (EÜ/TK)
* Bu haberde BBC'den yararlandık.
