Manisa Soma’daki Eynez Karanlıkdere kömür ocağında 12 Mayıs 2014’te, saat 15:00 civarı bir yangının çıktığı ve içeride 200-300 işçinin mahsur kaldığı haberini 17:30 civarı öğrendik. Maden cinayetinin dördüncü gününde hükümetten, Soma Holding'ten ve Enyez Karanlıkdere Linyit Kömürü Ocağında yetkili Maden İş Sendika'sından yanıt bekleyen soruları sıralıyoruz.
Kaç işçi vardı, kaç işçi öldü, kaç işçi kurtuldu?
Enerji Bakanı Taner Yıldız (16 Mayıs): İçeride en fazla 18 işçi var. 284 (can) kayıp var. Toplamda 299-300-302 işçi kardeşimizi kaybetmiş olarak burayı kapatırız.
Soma Holding (16 Mayıs): İçerde maksimum 18 kişi var. 787 işçi yangın başladığında yer altındaydı. 367 kişi olay anında çıkarıldı. 122 kişi ambulanslarla yakın hastanelere sevk edildiler. 284 arkadaşımız vefat etti. 18 kişi madende.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan (14 Mayıs): İçeride 120 işçi kaldı. [ Bu açıklama yapıldığında, ölü sayısı da 238’di.]
Maden-İş Sendikası (15 Mayıs): Yetkililerin yaptığı açıklamaya göre madende 787 maden işçisi vardı, 274 işçi öldü, 150 işçi hala madende, 75 yaralı kurtarıldı. Soruyoruz 288 işçi nerede?
Yaralılar: Bakan Yıldız en son (15 Mayıs) yaralıları için ''80'', Türk Tabipler Birliği (TTB) ve Soma Holding en az ''122'' diyor.
[Açıklamalar birbini tutmadığına göre] Yanıt Bekleniyor: Ocakta kaç işçi vardı? Yaralılar kaç kişi? Kaç kişi çıktı ya da kurtarıldı? Ocakta halen kaç kişi var? Kayıt dışı işçiler var mıydı? Varsa verilen sayılara dahiller mi?
Denetleniyor mu, nasıl?
Milliyet (Cem Kılıç) yazısında: “6 bin kişilik madene 2 müfettiş yeter mi?”
Madenlerde müfettiş sayıları hangi kriterlerle belirleniyor?
Maden ne zaman ve nasıl denetlendi?
Madeni kaç müfettiş ne kadar zaman aralığında denetledi?
Müfettişler madenin içine girdi mi?
Denetlendiğine ve Başbakan Erdoğan’ın söylediğine göre olumlu sonuç çıktığına dair rapor nerede?
Hizmet içi Eğitim yapılıyor mu?
Ocakta işe başlamadan önce işçiler eğitim alıyor mu?
Madende hizmet içi eğitim yapılıyor mu? Yapılıyorsa, hangi aralıklarda yapılıyor?
Eğitim yapılıyorsa kapsamı nedir? Yapılıyorsa eğitimleri kimler veriyor?
İşçiler bir yangın anında neler yapacaklarına dair eğitim aldı mı?
Maden için bir acil eylem planı var mıydı?
Acil bir durumda işçiler nasıl tahliye edileceklerini biliyorlar mıydı?
Madende taşeron var mı?
İşçiler madende en az 12 taşeronun olduğunu söylüyor.
Soma Holding (16 Mayıs): Taşeron uygulaması yok.
Bakanlar (üç günde): Olabilir de, olmayabilir de. Şirkete sorun.
Suç duyurusu: Dün şirket yöneticileri ve bakanlar hakkında yapılan suç duyurusunda da şu değerlendirme yapıldı:
“Rödovans uygulaması ile de kamu kurumları kendi vermeleri gereken hizmetleri deneyim ve uzmanlık bakımından yetersiz firmalara yaptırmakta, böylelikle çok sayıda ölümlü iş kazasına yol açılmaktadır.”
Madenin TKİ ile ilişkisi nasıl?
Maden ocağında taşeron uygulaması var mı?
Rödovans uygulaması nasıl işliyor?
Maden rödovans sistemiyle devletten mi kiralandı?
Yoksa hizmet alımı yöntemiyle mi çalışıyor?
İşçilerin maskeleri yeterli miydi?
İşçilerin, içeride oksijen kesildiği anda kullanacakları maskelerin yeterliliği de tartışma konusu.
Şirket yetkilileri: “İşçilerin 'çoğunda' maske var."
“Oksijen maskeleri işçilerin çoğunda vardı. O maskelerin çoğu kontrol ediliyor. Gramaj tartımı su tartımı yapılıyor.”
İşçiler: Maskeler yetersiz, denetimi ve kontrolü yapılmıyor.
Kurtarma ekipleri: Hayatını kaybetmiş olarak çıkarılan bazı işçilerin maskeleri takılıydı.
İşçiler maske takmış olmalarına rağmen mi boğuldu?
Maskeler yetersiz ve eski miydi?
Denetimleri ve bakımları yapılıyor muydu?
Hangi aralıklarla yenileniyordu?
Maske eğitimi verildi mi?
Yaşam odası var mıydı?
Bir yangın veya göçük anında işçilerin sığınarak tahliye edilene dek hayatta kalabileceği “yaşam odaları” bu madende de var mıydı?
Alp Gürkan: (Geçen yıl): "Olası bir kaza anında 500 işçinin günlerce yeme-içme ihtiyacını sağlayacak, nefes alabilecekleri ‘yaşam odaları’ oluşturduk."
Şirket (Bugün): Madende yaşam odası yoktu.
Ramazan Doğru (Soma Kömür İşletmeleri Genel Müdürü): “Biz yaşam odasını en yoğun çalıştıkları yerde kurduk yaşam odasını. Daha sonra biz yukarılara ve aşağılara geçtik. Bizim buradakini söktük burada yeni bir oda hazırlıyoruz. 18-24 saat arasında cevap veriyor. Yaşam odasını sökmüştük, yoktu. Madende o an yaşam odası yoktu."
Alp Gürkan (Bugün): “Alt tarafta hazırlık yapılıyor şu an. Bu kaza üç ay dört ay sonra olmuş olsaydı. Bu insanlar kurtulacaktı yaşam odası olduğu için."
Yaşam odası neden ilk seferde ''doğru'' yere kurulmadı? Eğer yer ''yanlış'' idiyse ''doğru'' yere kurulurken ''yanlış'' olan işlem sonuçlanana kadar korunamaz mıydı? Ya da o bölümü kullanacak işçilerin çalıştığı bölüm kurulum sürecinde devre dışı bırakılamz mıydı?
Yaşam odasının bir yerden başka bir yere taşınmasında ''plan değişikliği'' nedeniyle bildirim yapmak, izin almak gerekmiyor mu? Binalarda ve konutlarda en küçük değişiklikte belediyelerden izin almak gerektiği halde maden kompleksinde her şey bu kadar kolay mı?
Bu odanın kurulması için gereken şartlar nedir?
Neden tahliye edilmediler?
* Grafik, CNNTürk.
CNNTürk’ten Emin Çapa: “Madenin S panosu olan bölümüne henüz ulaşılamadı ve ekipler oraya ulaşmaya çalışıyor, en çok madencinin öldüğü yerin de orası olduğunun tahmin ediliyor."
İşçiler neden tahliye edilemedi?
Tahliye çıkışlarına yönlendirildiler mi?
Bunun için yeterli eğitimleri var mıydı?
Aşırı ve güvensiz çalışma söz konusu mu?
Maden işçileri: İş yetiştirmek için aşırı üretim yapılıyor, üretim durmasın diye vardiya değişimi kademeli olarak yapılıyor, iş güvenliği yok.
Alp Gürkan (Geçen yıl): "TKİ'nin 130-140 dolara mal ettiği kömürün tonunu 23.8 dolara çıkardık."
İşçiler iş yetiştirmek için güvensiz ve aşırı mı çalışıyordu?
Madende kayıtdışı çalışan var mıydı?
Dağıtılan kömürler buradan mı çıkıyor?
Bakan Yıldız: Devlet bugüne dek 17 milyon ton kömür dağıttı.
Dağıtılan kömürlerin kaynağı ne?
Nurcan Gökdemir: "Soma Holding’in ‘Redevans’ olarak isimlendirilen devletin özel sektöre kiraladığı madenlerden çıkan kömürü almasına dayalı ve özel sektörü daha çok ve ucuza çalıştırmayla kara odaklayan sistem dünyanın en büyük maden faciasına yol açtı.”
Ucuz kömür üretimi ne anlama geliyor?
İşçiler kömür yetiştirmek için mi öldü?
Dağıtılan kömürlerin buradan çıkan kısmı var mı?
Varsa, bu kömürlerin maliyeti ve devlete satış fiyatı neydi?
Cezasızlık
Son 12 yıldaki iş ve maden cinayetlerindeki yargılamaların sonuçları nelerdir?
(AS)
