Sivil Toplum Geliştirme Merkezi’nin (STGM) düzenlediği “Sivil Sesler Buluşması” kapsamında Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV) sivil toplum kuruluşları (STK) önündeki yasal engellere dair forum düzenledi.
Ankara Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Vişnelik’te gerçekleşen foruma TÜSEV’den Selen Lermioğlu, Sezin Dereci ve Zeynep Balcığlu ile etkinlikten on kadar sivil toplum kuruluşu temsilcisi katıldı.
TÜSEV temsilcileri Türkiye’de Sivil Toplumun Gelişimi ve Sivil Toplum-Kamu İşbirliğinin Güçlendirme Projesi kapsamında hazırladıkları Sivil Topluma Aktif Katılım: Uluslararası Standartlar, Ulusal Mevzuattaki Engeller, Öneriler başlıklı raporundan söz etti.
Foruma katılan sivil toplum kuruluşları da kurucu sayısının yüksekliğinden, adres bildirmeye ve maddi problemlere dek sorunlarını anlattı.
Kuruluştaki sorunlar
TÜSEV temsilcileri kuruluşa dair sorunları aktardı:
“Dernekler mevcut durumda yedi kişi ile kuruluyor. Yönetim ve denetleme kurulu üyeleriyle en az 16 kişi olması gerekiyor. Zorunlu kayıt isteniyor. Yönetim kurulu istemiyoruz, hep beraber karar alarak tüzük hazırlayacağız’ demek yasak.
“Vakıflar için istenen ilk sermaye 50 bin lira. Bu miktara Vakıflar Meclisi karar veriyor. Buna itiraz mercisi yok.”
Pozitif Gelişim ve Girişim Derneği'nden Bilal Zemin 2008'de yaşadıkları kuruluş sürecinde yaşadıkları sorunları aktardı:
"2008'de kurduk. Yedi kişi ile başladık. Engeller yüzünden her şeyi ilk etapta kağıt üzerinde yaptık. İlk başlarda prosedürler nedeniyle ağır yürüdü. Büyüdükçe sistem oturdu. İlk zamanki gönüllüleri dernek kurulduktan sonra bulamadık. 'Geliriz ama adımız geçmesin' diyenler oldu."
Raporda şu öneriler yer alıyor:
* Dernekler mevcut durumda yedi kişi ile kuruluyor. Bu sayısı azaltılmalı. İki kişi ile kurabilmeli.
* Derneklere zorunlu organların sayısı azaltılmalı.
* Dernek tüzüklerinde yer alması zorunlu unsurların sayısı azaltılmalı.
* Vakıflara özgülenecek malvarlığı vakfın kuruluşunu zorlaştırmamalı
* Dernek ve vakıfların kuruluş amaçlarını düzenleyen maddeler değiştirilmeli.
Adres sorunları
TÜSEV temsilcileri adrese dair sorunlara dikkat çekti.
“ Adres bildirmek zorunlu. Birkaç dernek aynı yeri paylaşamıyor. Dernek kuracakken binadaki tüm kat maliklerinin onayı gerekiyor.”
Haydi Tut Elimi Derneği’nden Ayşegül Şekil adresi birden çok yere bildirmeleri gerektiğini bilmemelerinden dolayı 350 lira ceza ödediklerini söyledi.
“Bizim için büyük miktar. Bir etkinliğimizin yapılamaması demek. Cezaları yiye yiye yapılması gerekenleri öğrendik.”
Örgütlenmesi engellenen gruplar
TÜSEV raporundaki başlıklardna biri silahlı kuvvetler, emniyet ve diğer kamu görevlilerinin örgütlenmesine ilişkin. Rapor bu meslek gruplarında kişilerin örgütlenmesindeki yasaklarının kaldırılmasını öneriyor.
Haydi Tut Elimi Derneği’nden Ayşegül Şekli üyeleri olan emniyet görevlisinin bunun yasak olduğunu öğrenince istifa ettiğini aktardı.
Maddi sorunlar
Maddi problemler STK’ların dile getirdiği sorunlardan. TÜSEV temsilcileri derneklerin bağış toplayabildiğini ancak yardım toplamanın izne tabi olduğunu, bu konudaki kısıtlamalara ve paranın el konmasına yol açan cezalara dikkat çekti.
Ayşegül Şekli yardım toplama izinlerine dair deneyimlerini aktardı:
“İznimiz vardı. Her konu için ayrı hesap açılması gerekiyor. Belirledikleri rakamı toplayamadık, kalan parayı iade ettik. İade süreci de çok zorluydu, bir sürü evrak istediler. Bağışlarla devam ediyoruz.”
Bilal Zemin ise aidat toplayamadıklarını, yönetim kurulu başkanı olarak her yıl en az iki-üç bin lira aidat masrafı ödediğini söyledi.
Rapordan öneriler:
* STK’ların yardım toplama faaliyetleri yardım toplama kanunu kapsamından çıkartılmalı.
* Yardım toplama sadece bildirime tabi olmalı.
* İlave denetim usullerinden vazgeçilmeli.
*Bilişim araçları ile yapılan bağışlar kanun kapsamından çıkarılmalı.
Kamu yararı
Dernekler için kamu yararı statüsü, vakıflar için ise vergi muafiyeti kamusal destek açısından önemli bir konu. TÜSEV temsilcileri bu konuda mevcut durumu şöyle aktardı:
“Vakıflar açısından vergi muafiyeti tanınıyor, derneklere kamu yararı statüsü sağlıyor. Bu oran yüzde 0.05. Valilikten başlayan süreç Bakanlar Kurulu kararıyla sonlanıyor. Dernekler açısından kamu yararı tanımı çok geniş, vakıfların sınırlı. Ortak bir kamu yararı tanımı olmamasında mevzuat sorunlu.”
Selen Lermioğlu Yılmaz Kadın Adayları Destekleme Derneği (KADER)’de çalıştığı sırada kamu yararı statüsü başvurularının “ ‘Kadın örgütüsünüz, kadınlar için çalışıyorsunuz, toplumun tamamı için değil’ denilerek reddedildiğini anlattı.
Rapordan öneriler:
* Kamu yararı tanımı netleştirilmeli.
* Kamu yararı konusunda karar verecek tek ve bağımsız bir merci belirlenmeli ve bu merci tüm sivil toplum kuruluşları için aynı olmalı.
* Vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve kamu yararına çalışan derneklerin bu statüleriyle bağlantılı olarak kazandıkları haklar ya mevzuatta ya tek bir yerde topluca düzenlenmeli.
Kamusal destek
TÜSEV temsilcileri belediyelerin bir sivil toplum kuruluşuna yardım yapması için kuruluşun kamu yararı statüsü olması gerektiğini aktardı.
Bu konuda raporda şu öneriler yer alıyor:
* Belediyelerin dernek ve vakıflara bütçelerinden yardım yapmamalarına ilişkin düzenleme değiştirilmeli
* Kamusal destek arttırılmalı örneğin toplanan tüm vergilerinden belli bir yüzde STK’lara aktarılmalı.
Kamu-STK İşbirliği
Kamu-STK işbirliğine ilişkin mevzuattaki muğlaklıkları TÜSEV temsilcileri açıkladı. Bu konuda rapordan öneriler şöyle:
* STK’ların karar alma süreçlerine katılımını arttıracak önlemler alınmalı.
* Merkezi yönetim ile ilgili konularda STK’larla işbirliğine gidilmesine dair kısıtlayıcı düzenlemeler kaldırılmalı.
* Her kurum ve kuruluşla ilgili kanunda veya bakanlıkların teşkilat ve görevleri ile ilgili tüm kanunlarda STK’larla ilişkiler düzenlenmeli.
* STK’ların yerel yönetimlerle işbiliriği yapmalarının önündeki engeller kaldırılmalı.
Faaliyetler
TÜSEV temsilcileri derneklerde haberleşmelerin deftere kayıt edilmesi zorunluluğunun mailleri de kapsadığını vurguladı.
“Denetlemede deftere kayıt edilmemiş mail bulunursa adli para cezası ve hapis cezasıyla karşı karşıya kalıyorsunuz.”
Yaşam Evi Kadın Dayanışma Derneği’nden Hasret Bulut Doğan “Yeni gelen bilmiyormuş, başkanlık değişimi karar defterine geçmediği için 500 lira ceza aldık” diye deneyimlerini aktardı. (BK)
