Sevim Belli kimdir?
Sosyalist yazar, çevirmen, aktivist.
Genç yaşlardan itibaren mücadele dolu bir hayatın içinde yer aldı. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olduktan sonra eğitimine devam etmek amacıyla ABD’ye gitti. Daha sonra uzmanlık eğitimini sürdürmek için Paris’e geçti.
Berlin’de Nâzım Hikmet ile tanışma ve Devrimci faaliyetler
1951 yılında, Berlin’de düzenlenen 3. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali’ne katılan Belli, burada Nâzım Hikmet ile tanışarak sosyalist mücadeleye daha güçlü bir şekilde bağlandı.
Burjuva bir çevrede büyümesine karşın genç yaşlarda Marksizmle tanışan Sevim Tarı, 1949'da İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu ve hemen ardından yurtdışına çıktı.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Fransa ve Doğu Almanya'da bulunan Sevim Tarı, Nazım Hikmet'le tanıştıktan sonra Türkiye Komünist Partisi'nde (TKP) faaliyet yürütmeye başladı. TKP'nin Doğu Berlin'deki merkezi ile Türkiye'deki parti üyeleri arasında kuryelik yapan Sevim Tarı, 1951 yılındaki operasyonda tutuklanarak hapis yattı.
Hapisteyken 1957 yılında, yine kendisi gibi TKP üyesi olan Mihri Belli ile evlenerek Sevim Belli adını aldı. Hapiste çıktıktan sonra Türkiye'de doktorluk yapması engellenen Sevim Tarı, Cezayir'e giderek orada çalıştı.
1966 yılında Türkiye'ye dönen Sevim Belli, o yıllarda Türkiye sosyalist hareketi içerisinde yaşanan Milli Demokratik Devrim (MDD)- Sosyalist Devrim (SD) ayrışmasında kocası Mihri Belli'nin öncülük ettiği MDD tezlerini savundu. Bu arada çevirmenlik de yaparak Marx, Engels, Lenin, İbni Haldun ve Darwin'in kimi yapıtlarını Türkçeye çevirdi. 12 Mart döneminde tutuklanan Sevim Belli, '74 affı ile özgürlüğüne kavuştu.
12 Mart sonrası MDD görüşlerini savunan Mihri Belli öncülüğündeki bir grup sosyalistin kurduğu Türkiye Emekçi Partisi'ne (TEP) üye oldu.
Partinin desteğiyle 14 Ekim 1979'daki ara seçimlerde Tokat bağımsız senatör adayı olsa da seçilemedi. TEP'in kapatılması ve hemen ardından gelen 12 Eylül darbesiyle birlikte yurtdışına çıkan Sevim Belli, uzun yıllar Avrupa'da eşi Mihri Belli ile birlikte politik mülteci olarak yaşadı.
Türkiye'ye döndükten sonra sırasıyla Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP), Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) ve Sosyalist Parti'de siyaset yürüttü. 2008 yılında kurulan Sosyalist Parti'nin genel başkanı seçildi.
Hapishane, evlilik ve sürgün yılları
1957 yılında cezaevindeyken, TKP’nin önde gelen isimlerinden Mihri Belli ile evlendi. Ancak o dönemde komünist oldukları gerekçesiyle hüküm giymiş doktorların mesleklerini icra etmesi yasaklanmıştı. Bu nedenle 1964 yılında ailesiyle birlikte Cezayir’e yerleşerek burada doktorluk yaptı.
1966’da Türkiye’ye dönen Belli, 12 Mart 1971 muhtırasının ardından tekrar gözaltına alındı ve üç yıl cezaevinde kaldı. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra ise bir kez daha yurtdışına çıkmak zorunda kaldı.
Mücadele Mirası
Sevim Belli, sadece pratik mücadelenin içinde yer alan bir devrimci değil, aynı zamanda sosyalist yazıları ve çevirileriyle de Türkiye’deki sol hareketin gelişimine büyük katkılar sunan bir isimdi. Yaşadıklarını “Boşuna mı Çiğnedik” adlı kitabında kaleme aldı, mücadele dolu hayatını gelecek kuşaklara aktardı.
Sevim Belli, hayatını devrimci mücadeleye adayan, baskılara boyun eğmeyen, direnişiyle ve entelektüel birikimiyle sosyalist harekete yön veren isimlerden biri olarak hafızalarda kalacak.
1925 yılında İstanbul'da doğdu ve aynı kentte 24 Şubat 2025'te hayatını kaybetti.
Türkçeye çevirdiği bazı kitaplar
Karl Marx, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, Sol Yayınları
Charles Darwin, Türlerin Kökeni, Onur Yayınları (Ekim 2005)
Charles Darwin, İnsanın Türeyişi, Onur Yayınları (Haziran 2002)
İbn-i Haldun, Mukaddime (3 cilt), Onur Yayınları (Kasım 2011)
Karl Marx, Louis Bonaparte'ın 18 Brumaire'i, Sol Yayınları
Karl Marx, F. Engels, Anarşizm Üzerine, Sol Yayınları
Karl Marx, F. Engels, Alman İdeolojisi [Feuerbach], Sol Yayınları
Karl Marx, F. Engels, Fransa'da Sınıf Savaşımları 1848- 1850, Sol Yayınları
Karl Marx, Louis Bonaparte'ın 18 Brumaire'i, Sol Yayınları
Karl Marx, Ücretli Emek ve Sermaye, Sol Yayınları
F. Engels, Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu, Sol Yayınları
Vladimir İlyiç Lenin, Materyalizm ve Ampiryokritisizm, Sol Yayınları
Georges Politzer, Felsefenin Başlangıç İlkeleri, Sol Yayınları
Zubritski Mitropolski, İlkel, Köleci ve Feodal Toplum Kapitalist Öncesi Biçimler, Sol Yayınları
Zubritski Mitropolski, Kapitalist Toplum, Sol Yayınları
(EMK)
