.jpg)
*Dünyanın ilk koronavirüs aşısı olan Sputnik V'nin şişeleri.
Aşılar, dünyadaki en güvenli tıbbi ürünler arasında konumlandırılıyor. Ancak bunun tek nedeni, güvenlik ve etkinliklerini test eden klinik deneylerin yoğun titizliği.
Son durum
|
Putin Salı günü Rusya'nın büyük ölçekli klinik deneylerden hiçbir kanıt olmaksızın bir koronavirüs aşısını onayladığını duyurduğunda aşı uzmanlarının kaygıları başladı.
Los Angeles Times'ın haberine göre Johns Hopkins Üniversitesi Aşı Güvenliği Enstitüsü Müdürü Daniel Salmon, "Bence bu gerçekten korkutucu. Gerçekten riskli" dedi.
Dr. Salmon ve diğer uzmanlar, Rusya'nın aşının bir plasebodan daha iyi çalıştığını ve aşının bazı insanlara zarar vermediğini belirleyebilecek Aşama 3 denemelerinin önüne geçerek tehlikeli bir adım attığını söyledi.
Hastalara verilen deneysel ilaçların aksine aşıların sağlıklı kitlelere verilmesi amaçlanır. Bu nedenle, yüksek güvenlik standartları çıtasını aşmaları gerekir. Yüz milyonlarca insan aşı olursa, nadir görülen bir yan etki bile binlerce kişide ortaya çıkabilir.
Geçtiğimiz yüzyıl boyunca araştırmacılar, aşıları güvenlik ve etkinlik açısından test etmek için giderek daha güçlü yollar geliştirdiler.
Aşı için güvenli aşamalar ne?
Potensiyel aşılarla ilgili testler uzmanlara göre tipik olarak, tek bir kişi yeni bir aşı almadan önce, hazırlanan sıvının farelere veya maymunlara enjekte edilmesiyle başlıyor.
Hayvanlar üzerindeki test çalışmaları iyi sonuçlanırsa, araştırmacılar, tüm gönüllülerin deneysel aşıyı aldığı 1. aşama denemesi için birkaç düzine gönüllüyle çalışmaya başlar.
Doktorlar, genellikle bu gönüllüleri, herhangi bir ani olumsuz reaksiyonları olmadığından emin olmak ve bir patojene karşı antikor yapıp yapmadıklarını görmek için gözlem altında tutarlar.
1. aşama denemeleri ciddi güvenlik sorunlarına yol açmazsa, araştırmacılar genellikle yüzlerce insanı enjekte ettikleri ve daha ayrıntılı gözlemler yaptıkları 2. aşama denemesine geçer.
Not: Koronavirüs aşıları ile ilgili ilk klinik denemeler Mart ayında başladı ve şu anda 29 tane var, yakında daha fazlası başlayacak. AstraZeneca, Moderna, Novavax ve Pfizer gibi şirketler iyimser erken sonuçları paylaşmaya başladı bile.
Bu firmaların testlerinde şimdiye kadar sadece hafif veya orta dereceli semptomlar tespit ettiler ve ciddi yan etkiler yok. Gönüllüler ayrıca koronavirüse karşı, bazı durumlarda bir enfeksiyondan kurtulan kişilerin ürettiğinden daha fazla antikor ürettiler.
Aşıyla ilgili temel endişeler ne?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in dünkü "ilk Covid aşısı geliştirildi" açıklamasına gelince, uzmanlara göre ilk sonuçlar ne kadar umut verici olursa olsun, 3. Aşama denemeleri başarısız olabilir.
Florida Üniversitesi'nde biyoistatistikçi ve bulaşıcı hastalıklar uzmanı olan ve aşı onay sürecini aceleye getirmemesi konusunda uyarıda bulunan Natalie Dean, LA Times'a Rusya'nın açıklamasının zamanlamasının, "aşının etkinliği hakkında yeterli veriye sahip olmaları için çok kısa bir ihtimal aralığında" olduğunu söylüyor.
İşe yarayıp yaramadığını biliyor muyuz?
Guardian gazetesine aşıyla ilgili bir makale yazan ünlü epidemiyolog Gideon Meyerowitz-Katz ise aşının birinci ve ikinci aşamalarıyla ilgili test kayıtları olsa da üçüncü aşama testlerine başlandığına dair bir kanıt olmadığını vurgularken ekliyor:
"Bu bize bariz bir sonuç bırakıyor: Bu aşının gerçekten işe yarayıp yaramadığını kimse bilmiyor.
"Birinci ve ikinci aşama denemeleri bu soruyu bilgilendirebilir, ancak yalnızca antikor titrelerini veya başka bir vekil sonucu ölçtükleri için, aşının durdurması gereken hastalığı önleyip önlemediğini söyleyemezler.
"Her halükarda, Rus aşısı ile aşılanan kişilerde antikorlar var, ancak bunlar uzun süre dayanmayabilir, yeterli koruma sağlamayabilir veya bağışıklık sistemi acımasızca karmaşık olduğu için başka bir nedenle başarısız olabilir. Sadece bilmiyoruz.
"Belki Rus aşısı gerçekten etkilidir. Ama belki sadece iki hafta boyunca bir bağışıklık tepkisi üretir ve yüz milyonlarca planlanan doz pandemiyi önlemek için hiçbir şey yapmaz.
"Sadece bilmiyoruz ve bir ay içinde piyasaya sürüldüğüne göre, belki de bu aşıyı asla kullanmayacağız."
Bir aşı nasıl yaratılır?Aşılar, kişiye zararı olmayacak miktarda virüs ve bakterileri bağışıklık sistemini hedef alacak şekilde sokar. Vücudun savunma mekanizması onları tanır ve yeni virüs ya da bakteriyle nasıl savaşacağını öğrenir. Ardından vücut gerçekten virüse/bakteriye maruz kalsa bile ne yapması gerektiğini bilir. Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık (MMR) aşısı, tam gelişmiş bir enfeksiyona neden olmayan zayıf virüsler kullanılarak yapılır. Mevsimsel grip aşısı ise ana grip kollarını alır ve tamamen devre dışı bırakır. Yeni bir koronavirüs aşısı üzerindeki çalışmalar, "tak ve çalıştır" aşıları olarak adlandırılan daha yeni ve daha az test edilmiş yaklaşımlar kullanıyor. Oxford'daki araştırmacılar genetik kodunun küçük bölümlerini şempanzelere bulaşan zararsız bir virüse soktu. Bir bağışıklık tepkisi üretmek için koronavirüs gibi görünen güvenli bir virüs geliştirdiklerini umdular. Diğer gruplar ise, vücuda enjekte edildiğinde, bağışıklık sisteminin tekrar savaşmayı öğrenebileceği viral protein parçalarını üretmeye başlaması gereken ham genetik kod parçaları (yaklaşıma bağlı DNA veya RNA) kullanıyor. |
(PT)
*Kaynak: LA Times, Guardian, Times.
