Her gün saatlerimizi geçirdiğimiz internet için telefon şirketlerine onlarca lira ödüyor, megabitlerimizi (Mb) sayıyor, girdiğimiz restoranlarda kablosuz bağlantının (WiFi) şifresini öğrenmek istiyoruz. Bunun yanında internette ve bilhassa sosyal medyada sınırsız paylaşımda bulunuyor, beğenilerimizi, öfkemizi, siyasi görüşlerimizi bu ortamda dile getiriyoruz.
Bunun yanı sıra değişik sebeplerle yasaklanan sitelere girme yollarını, paylaşımlarımızın sadece istediğimiz kişilerin görmesini sağlayacak yöntemleri, şeffaf yönetimi, takip edilmemeyi talep ediyoruz.
Peki internet herkesin ücretsiz olarak erişebileceği, zararlı içeriğe karşı güvenli, yasakçı olmayan, şirketler ya da devletler tarafından gözetlenmeyen bir alan olsaydı?
Bilişim teknolojileri iletişim uzmanı Kozan Demircan şuradaki makalesinde özgür, erişilebilir, güvenli internet Meshnet'i tanıtıyor. bianet'in sorularını yanıtlayan Demircan Meshnet'in ne olduğunu, nasıl işlediğini, neden var olması gerektiğini ve Meshnet kullanmak isteyen internet kullanıcılarının neler yapması gerektiğini anlattı.
"Devletten bağımsız internete girme yöntemi"
Meshnet nedir?
Meshnet çok kısaca Telekom şebekesinden bağımsız bir internet ve haberleşme ağı. Yani Meshnet kullanana kullanıcılar internete aslında Telekom şebekesini bypass ederek giriyorlar. Temel mantığında bir kullanıcı var, bu kullanıcı uydudan internete çıkıyor, daha sonra da geniş bantlı internet erişimini mahallesindeki kullanıcılarla ücretsiz olarak paylaşıyor. Bu evdeki komşunuz olabilir, sokaktaki komşunuz olabilir, onlarla sizin internet bağlantınız üzerinden internete giriyor.
Bazı apartmanlarda ortak modem kullanılıyor. Bir hane internete abone olduktan sonra apartman sakinleri aynı interneti kullanıyor, faturayı da bölüşerek ödüyorlar. Meshnet böyle bir şey mi?
Meshnet'te internet bağlantısını paylaşan kişi doğrudan uydudan internete giriyor. Yani normalde siz apartmanda internetinizi paylaşsanız bile bunu Telekom altyapısı ile alırsınız ve sonuçta internetiniz Telekom şebekesine, o şirketlerin kullanıcı sözleşmelerine bağlıdır. O internet bağlantısı her zaman için teknik takibe uğrayabilir. Meshnet'teyse doğrudan internete çıktığınız için Türk Telekom şebekesini, telefon santrallerini kullanmıyorsunuz. Sadece sizi internete çıkaran şirketin hattını kullanıyorsunuz, o hat da bulunduğunuz ülkedeki Telekom altyapısına bağlı bir hat değil, tümüyle bağımsız bir hat.
Türkiye'de internet kullanıcıları olarak biz nasıl internete bağlanıyoruz?
Türkiye'de her şeyden önce Türk Telekom şebekesi var. Bu şebeke denizin altından geçen karasal ağlarla internete bağlanıyor. Türkiye'de tesis paylaşımı ile Türkiye'deki internet üzerine hizmet veren bir firma sistemin altyapısını kullanıyor. Meshnet ise sisteme dahil değil, yani gayrı merkezi, yani dağıtık bir yapı. Bu yapının merkezi olan tek yanı herkesin interneti paylaşan kişi üzerinden internete girmesi. Bu da internette takibe olanak vermiyor.
Meshnet'i kullanan kişi nasıl oluyor da gözetlenemiyor?
İnternette teknik takip şu anda genel olarak ya kablolara doğrudan kaynak yaparak ya da doğrudan telefon santrallerinden gelen bilgileri çeşitli sunuculara aktarılarak yapılır. Meshnet'te böyle bir sistem mümkün değil. Çünkü Meshnet kullandığınız zaman sadece bir kullanıcının internetini kullanıyorsunuz ve o kişi de doğrudan uyduya geçiyor.
"Kulaktan kulağa internet"
Meshnet nasıl çalışıyor?
Evinizde bir modem var. Bu modemi bir şirketin hattına bağlamıyorsunuz, kablosuz olarak komşunuzun internetine bağlıyorsunuz. Komşunuzda sizin gibi tüm mahallenin o kişi üzerinden internete girebilmesi için bir sunucu bulunuyor. O sunucu da sizi o kişinin geniş bantlı hızlı bağlantısı üzerinden internete çıkarıyor.
Meshnet aslında kulaktan kulağa internet. Yani interneti dağıtan kişiye modeminizle doğrudan bağlanmazsınız. Bunun yerine bu kişiye yakın evde oturan bir kişinin modemiyle bağlanırsınız. Dolayısıyla internete belki de 15, 20 kişi üzerinden girersiniz. Yani internete kulaktan kulağa oynar gibi sekerek atlarsınız. Bu durumda sabit bir Internet Protocol (IP- bilgisayarın internette tespit edilmesini sağlayan adres) adresiniz olması mümkün değil.
Meshnet'te sunucuya bağlanan kişileri takip edecek bir sistem, yazılım bulunmuyor. Sunucuların çoğu günlük denen, IP kayıtlarını (log) da tutmuyor. Binaya yetkililer gitse ve bilgi talebinde bulunsalar bile sizin internete giriş bilgilerinizi bulamazlar. Siz internetini paylaşan kişiye her bağlandığınız zaman ayrı bir kimlik numarası ile bağlanıyorsunuz.
Ama güvenli internet, filtreleme ve takip tartışmalarında iktidarlar genellikle bunun çocuk pornosu gibi internetteki zararlı içerik için yapıldığını söylüyorlar. Meshnet bu açıdan ne kadar güvenli?
Bugün pek çok filtreleme ve gözetleme teknikleri kullanılmasına rağmen internette çocuk pornosu engellenemiyor. Ama Meshnet'te çocuk pornosunu engelleyebilirsiniz. Çünkü Meshnet ile internete girerken sizin kim olduğunuz bilmeyen aptal bir fiberoptik kablo ile değil, arkadaşınızın bilgisayarı üzerinden giriyorsunuz. Meshnet'te oto sansür yok ama otokontrol var.
Meshnet'in mantığı kalabalıkta anonim olarak gizlenmektir, saklanarak gizlenmezsiniz. Dolayısıyla Meshnet'te çocuk pornosu yaymak internetten kat be kat zordur. Siz güvenli internet istiyorsanız Meshnet'e geçmelisiniz. Meshnet kullandığınız zaman kaçak olmayan, ucuz ya da ücretsiz, güvenli, devlet merkezli olmayan internet kullanacaksınız.
Arap Ayaklanması'nda Mısır'da Mübarek rejimi interneti kapatmış, ancak Anonymous gibi hacktivistlerin yardımıyla internet aktvistleri internete girmeye devam etmişti. Benzer tartışmalar Gezi direnişi zamanında oldu. Meshnet kapatılabilir mi?
Meshnet'i kesemezsiniz. Mahallede ev ev kesip herkese modem mi kapatacaksınız. Geri açarlarsa nasıl engelleyeceksiniz?
"Gözetlenmekten kurtulmak için Meshnet gerekli"
Bugün ben mahalleme Meshnet kurmak istesem ne yapmam gerekir?
Öncelikle uydu için ruhsat alarak interneti mahalleye dağıtmanız gerekiyor. Kişiler de bir modem ile bu internete bağlanacaklar. Bir kablosuz uzak erişim noktası kurarak interneti mahalleye dağıtacaksınız.
Bu aslında birçok kişi tarafından kullanılan "router" denen bir cihaz. Yaklaşık 4 km menzilli bir baz istasyonu gibi çalışıyor. Ve bu civardaki modemleri kablosuz bağlantıyla internete bağlayabiliyor. Bunun için de kişilerin birer modem alması yeterli. Tabii Türkiye'de modemlerim menzilleri düşük olduğu için Meshnet'in sinyal hızı da düşük, yani internet yavaş. Bunun için de şöyle bir yöntem uygulayacaksınız:
Mesela Meshnet'i mahallede kurdular ve bir alt yapı yatırımı yaptılar. Arkadaşlarınız her sokağa bir tane uzak kablosuz erişim noktası aldı. Dolayısıyla sizin modemleriniz bu aktarıcıya gidiyor ve o aktarıcı sizi dört sokak ötedeki sunucuya bağlıyor. O zaman kablosuz bağlantınız sinyal hızını koruyor. Türkiye'nin teknik takipten kurtulmak için bu yapıya ihtiyacı var.
Bir üniversite ya da belediye de Telekom altyapısını kullanmak yerine kendisi uydu ile internete çıkar ve bir mahalleye hatta bir ilçeye fiberoptik döşeyebilir. Bu şekilde kullanıcılar da Telekom üzerinden değil bu hat üzerinden internete girer. Eğer bir belediye tümüyle kendi fiber optik hattını döşese, kendi ruhsatlı ismiyle kendi uydusuyla internete çıksa ve bunu herkese ücretsiz paylaştırsa herkes güvenle internete girebilir.
Makalenizde bir de süper WiFi'den bahsediyorsunuz. Çok hızlı ve ücretsiz internet. Bu sistem Türkiye'de yok mu?
Süper Wifi ile 100 km menzilde 22 Mbps bağlantı hızıyla ücretsiz internet dağıtıyorsunuz, ki bugün bizim bağlantı hızımız 16Mbps. Özellikle yoksul bölgeler için düşünülmüş bir sistem. Türkiye'de de doğuda, orta Anadolu'da, Karadeniz'de olması gereken bir sistem, ancak bununla ilgili çalışma yürütülmüyor.
Oysa süper Wifi ile evinizden üç ya da dört sokak ötekideki erişim noktasından kablosuz olarak bağlanabileceksiniz, daha az baz istasyonu kurulacak çevre kirliliği, baz istasyonlarının yaydığı radyasyondan kaynaklı hastalıklar azalacak. Baz istasyonları azalınca internet maliyeti düşecek, elektrik üretimiz azalacak, küresel ısınma azalacak, normal telefon şirketlerinin bizden yüksek ücret alma bahaneleri ortadan kalkacak.
Dünyada Meshnet örnekleri neler?
Bu sistemler Amerika ve Avrupa'daki birçok üniversitenin kampüsünde hatta Google'ın kampüsünde kullanılıyor.
Mesela katolonya da 2001 yılında Oracle şirketinin eski bir çalışanı olan Ramon Roca Guifi.net diye kendi Meshneti'ni kuruyor. Önce mahalleye basit radyo yayını gibi internet yayını yapıyor. Daha sonra uzak erişim noktaları alıyor ve kablosuz sinyal mesafesinin hızını arttırıyor ve şimdi Katalonya eyaletinin hepsine yayın yapıyor. Bunun için kar amaçlı olmayan bir organizasyon oluşturup kendi fiber optik hattını döşüyor ve bugün Katalonya'daki pek çok belediye ve hastane kendi şebekesiyle internete giriyor. (EA)
