Mıhallemiler Meclis Yolunda

“Mıhallemiler Mardin, Midyat, Hasankeyf, Nusaybin’de yaşayan bir halk. Dilimiz semitik bir dil grubu. Arapça’nın lehçeleri içinde Aramice’ye en yakın lehçe. Süryaniler dil benzerliğinden dolayı ‘Mıhallemi’ler bizdendir’ diyor. Araplardan da kendimizi soyutlamıyoruz ama özgünlüklerimiz var. Biz kendimizi Mıhallemi olarak tanımlıyoruz. HDP tüm kimliklere, inançlarına yer vereceğini söyleyince ‘Biz de varız’ dedik.”

Halkların Demokratik Partisi Mardin 4. Sıra adayı Mehmet Ali Aslan, seçildiği takdirde Mıhallemi kimliğiyle Meclis’e giren ilk kişi olacak.

Bir grup gazeteciyle çıktığımız seçim turunda Mardin’in Midyat ilçesinde buluşuyoruz kendisiyle. Kimlik ve dile sahip çıkma çalışmalarını, bu amaçla kurdukları derneklerin kapatılmasına varan baskıları, HDP’ye katılma sürecini anlattı.

Şimdiye dek AKP’yi destekleyen Arap ve Mıhallemi insanlardan kendi kimliklerinin temsiliyeti için HDP’ye oy kaymasını beklediklerini söyledi.

"800 bine yakın nüfusumuz var"

Mıhallemi’ler kimdir?

“Mıhallemiler Milattan önceden beri buradalar. 77’ye yakın köy, ilçe ve şehirde yerli halk olarak yaşıyoruz. Türkiye 800 bin nüfusumuz var. Mardin’den sonra en fazla nüfus göçle gidilen Adana’da. Suriye’de 500 bine, Beyrut ve Lübnan’da 200 bine yakın nüfusumuz var. Irak ve Musul’da Avrupa’ya Amerika’ya göç edenler de var.”

“Arapça dil grubunda kabul edilen, akademisyenlerce Akadça olduğu söylenen dili konuşuyorlar.”

"Derneklerle ilgili 14 soruşturma var"

Sami Mıhallemi Dinler Diller ve Medeniyetler Arası Diyolog Derneği kurucususunuz, derneklerinizin kapatıldığı basına yansıdı.

Dünyanın ilk Mıhallemi Derneği kurucusu benim. Derneği 2006’da açtığımızda Valilikten ‘Mıhallemi sözcüğü Türkçe yazışma kurallarına aykırı’ gerekçesiyle çıkarmamız istenmişti. TDK sözlüğünde yer almıyormuş. Güneş yer almasa, Güneş yok mu diyeceğiz. Başına Sami ekleyerek Mıhallemi kelimesini parantez içinde kabul ettirdik. 2006’dan beri gerek benim gerek dernekle ilgili açılan 14 idari ve hukuki soruşturma var.

Mıhallemilerin yarısı Mıhallemi kimliğiyle tanınmak istediği söylerken bir kısmı Arabız diyor. Kim hangi kimlikle kendini örgütlemek istiyorsa yapsın siye açtığımız Anadolu Arap Birliği Derneği’miz kapatıldı.

Dernekte eş başkanlık vardı, tüzüğümüzde kadınlara, gençlere, engellilere, çevre ve insan haklarına yer vermiştik. Mardin Valiliği başta ‘Birlik’ kelimesini ve tüzük maddelerini çıkarmamızı istedi. . Arap Birliği Derneği’nin tüzüğü ile Mıhallemi derneğininki aynıydı. Kabul etmeyince Savcılığa suç duyurusunda bulundu. Savcı ifademizi almadan Mahkemeye verdi.

Aynı akıbeti Mardin Süryani Derneği Birliği de yaşadı. Bizden önce 500’e yakın dosya vardı, bir hafta içinde bizim dosyaya sıra geldi. Süryani Derneği’ne bizden sonra dava açılmıştı. İkisini aynı güne denk getirip kapattılar.

Kapatılmaları ‘Mıhallemi neyse de Arap birliği deyince Anadolu ve Ortadoğu’daki Arapları kaynaştırıp, uyandıracaksın, bunu kabul edemeyiz’ mesajı olarak algıladım.

Arap Hareketi Derneği le Mıhallemi Genç Demokratlar Derneği hakkında da dava açıldı. Seçim çalışmalarından takip edemiyoruz şimdi ama nasılsa kapatılacak.

HDP’ye katılma kararınız nasıl oldu?

2009’da Demokratik Toplum Kongresi’ne Mıhallemi’ler ve Araplar adına teklif geldi, girdim. Daimi Meclis üyesiydim. HDP tüm inançlara, kimliklere yer vereceğiz deyince ‘Biz de varız, neden olmayalım’ dedik. Başvurdum.

"HDP bizi aday göstermez ki' dediler"

Mıhallemilerin  tepkisi nasıl oldu?

Türkiye’de ne siyasetçiler ne sivil toplum tarafından Mıhallemi sözcüğü hiç anılmadı. Mıhallemi’lerden Meclis’e giren oldu ama kimliklerini temsil etmediler.

Mıhallemiyiz, Arabız dendiğinde Türklüğe karşı bir anlayış var halkta. Mardin’dekiler ‘şehir Arabı’, köyde Mıhallemi derler. Adı konmamış bir sınır var. Kim kendini nasıl görürse görsün ama isim de korunmalı. Derneği açarken ‘Kürtler, Aleviler gibi devleti zayıflatmak istiyorsunuz’ diye karşı çıkanlar oldu. Derneği açtıktan sonra Mıhallemiyiz demeye başladılar.

Özel bir radyoda Mıhallemi diliyle her Pazar yayın yapıyorum. Aday olduktan sonra adaylığımı da duyurdum. Polisler radyodakileri uyardı ‘sizi kullanıyor, HPD propagandası yapıyor’ diye.

Mıhallemiler de ‘Ermenilere, Süryanilere, Alevilere yer veriyorlar, bize adaylık vermezler’ diyordu. Aday gösterilip gösterilmeyeceğim üzerinden iddiaya giriyorlardı. Adaylığım açıklandığında 800 kişi falan aradı. ‘HDP’nin bize yer vereceğine inanmıyorduk, sizi destekleyeceğiz’ dediler. Önyargılar ciddi şekilde kırıldı.

Gelinen süreçte insanlarımız bizi anlamaya başladı. Aday gösterilmemle Mıhallemiler ve Araplarda kendi kimliğini sahiplenme gerçekleşti. Seyhan’da, ‘Şimdiye dek AKP’ye, CHP’ye oy verirdik ama madem kimliğimize yer açıldı senin için oy vereceğiz’ diyorlar.

Süryanilerle ilişkiniz nasıl?

1915 Soykırımı’na Mıhallemiler iştirak etmediği için Süryaniler ayrıca sever. Midyat’ta Süryanileri kurtaran bir Mıhallemi olan Şeyh Fethullah’ın fotoğrafı vardır çoğu evde. Eskiden gelen bir güven oyu vardı. Süryaniler Mıhallemileri kendi halkı olarak görüyor, ‘Müslüman Süryani halkı’ diyorlar.

Adaylığınız oyları nasıl etkiler?

Ciddi anlamda oy kayması olacak. Belediye seçimlerinde gezdiğimizde ‘bakarız’ diyorlardı, şimdi destekleyeceğini söyleyen çok insan var.

İlk kez Türkiye Cumhuriyeti’nde Arap, Mıhallemi kimliğinde temsiliyet olacak. Diğer partilerde de var Araplar Mıhallemiler, Orhan Miroğlu da Mıhallemi ama kendi kimliği ile girmediler. HDP, ‘Kimliğine temsiliyet verdik, Mıhallemilerden seni tercih ettik’ diyor.

İnsanlara da ‘Temsiliyet Mıhallemilere verildi. Ne sorununuz, talebiniz varsa içinizde biri dile getirecek’ diyoruz, bu güven oluşturuyor.

"İlk Mıhallemice dersini verdim"

Mıhallemi dilini korunması sorunların başında. Neler yapıyorsunuz, ne yapılmalı?

"2012’de yaşayan dil ve lehçeler dersi kapsamında başvurduk. 35 öğrenciye bir yıl Mıhallemi dili dersi verdim. Beşi Türk, onu Kürt’tü. Çocuklar çok zevk aldı, aileler memnun oldu. ‘Dilimin değeri var’ dediler. Materyaller yoktu ama Arapça kitaplardan çevirilerle müfredat oluşturdum. Ben liseye geçince, ardımdan başvuran öğretmenler engellendi; ‘Öğrenip ne yepacaklar, Arapça var’ dediler. Halbuki dilleri zenginleştiren lehçelerdir.

Bilinçlenen insanlarımız anadilinde eğitim istiyor. Türkçe’nin yanı sıra herkesin anadilinde eğitim alması zorunlu olmalı ki dil ölmesin. Seçmeli değil zorunlu ders gerekli, İlahiyat okuyan çok sayıda Mıhallemi insan var, onlar Mıhallemi dili dersi verebilir rahatlıkla.

Diğer sorunlar neler?

Tapu kadastro sorunları var. Zamanında arazilerin yarısından fazlası hazineye geçmiş, ihaleyle satılmış. İnsanlar yirmi yıl sonra kendilerinin bildiği toprağa başkası gelince farkettiler. Bilge Köyü katliamının temelinde de bu tapu kadastro anlaşmazlığı var.

Şimdiye dek uygulanan politikalar hakkında ne düşünüyorsunuz?

Türkiye’de beş altı milyon üzerine Arap nüfusu olduğu söyleniyor. Bir televizyon kanalı yok. TRT Arapça Arap ülkelerine hitap ediyor. Oradaki dili buradaki hiçbir Arap anlamıyor. Türkiye’deki lehçeleri istiyoruz dediğimizde ‘Türkiye Araplarına yönelik yayın politikamız yok’ dendi.

Erdoğan, Arap oylarıyla başbakan oldu. Ama Araplar için formaliteden de olsa bir şey yapmadı. Açılımlar oldu, insanları tatmin etmese de kimliklerin tanınması, sorunlarının tartışılması açısından olumlu oldu. Arap açılımı yapmadı. (BK/HK)

* Bu gezi P24 koordinatörlüğünde gerçekleşti.