Van'da meydana gelen 7,2 şiddetindeki depremin ardından depremden zarar görenler, travma sonrası stres bozukluğu başta olmak üzere bir çok ruhsal sorunla karşı karşıya kalma riski var.
Deprem Bölgesinde Ruhsal Yardım Girşimi Deneyimi ADESTEP'in* 1999 Marmara Depremi'ndeki deneyimlerini aktardığı "Bir Depremden Sonra Bir Depremden Önce" kitabınıda Peykan G. Gökalp, Ufuk Sezgin, Mustafa Sercan'ın hazırladığı "Afet Sonrasında Dönemde Erken Psikolojik Girişimler" başlıklı bölümde bu konu ele alınıyor
Erken psikolojik girişimler, travma mağdurlarının fiziksel güvenliği ve sağlıkla ilgili gereksinimleri ele alındıktan sonra sağlanan psikolojik kriz desteği olarak tanımlanıyor.
Temel amaç ruhsal bozukluklar açısından risk altındaki grupların (çocuklar, kadınlar, ağır fiziksel, maddi ve yakın kaybına uğrayanlar, kurtarma çalışmalarına katılanlar, sağlık çalışanları) belirlenip, sonra oluşabilecek psikiyatrik tabloların önlenmesidir.
Stres azaltma teknikleri
Dinlenme ve eğlenme: Yeterli uyumak ve eğlence etkinlikleri önemli. Kart oyunlarından televizyon izlemeye kadar paylaşım olanağı veren bütün etkinlikler hem kurtarma çalışanı ya da afetzede erişkinler için, hem de ergen ve çocuklar için yararlı.. Bu bir yandan afetten uzaklaşmayı sağlayarak 'sürekli döne döne aynı şeyi konuşmak (rumination)' tan koruyacaktır, öte yandan ise normallik duygusunu ve yaşam üzerinde denetim duygusunu onaracak.
İç boşaltma (ventilation): Resmi ya da resmi olmayan ortamlarda kurtarma çalışanlarının ve afetzedelerin yaşantıları ve duygularıyla ilgili konuşmalarına izin verilmesi stresi azaltır. Ancak öte yandan aynı ifadenin yinelenmesi stresi azaltmadığı gibi depresyonu yükseltir; bu nedenle tartışmayı başka bir konuya döndürerek, farklı bakışlar sağlayarak ya da gevşeme sağlayan başka yaklaşımlara yönelerek olabildiğince önlenmeli.
Beden hareketleri: Bedensel etkinlik stresin azalmasına yardım eder. Kurtarma çalışanlarına ve afetzedelere yürüyüş, grup hareketleri, atletik yarışmalar, dans gibi beden hareketleri için olanaklar yaratılmalı.
Gevşeme alıştırmaları: Kaygı ve stresi azaltmak için çeşitli gevşeme alıştırmaları afet koşullarına uyarlanmalı.
* Solunum alıştırması: Kişiye tüm dikkatini solunumuna vererek denetimli bir soluma öğretilir.
* Gözünde canlandırma alıştırması: Kişiye kendini rahat hissedeceği bir durumda hayal etmesi söylenir (örneğin bir ormanda yürüyüş). Hayal edilecek sahne kişiyle konuşulmuş olmalı ve rahatsız edici bir özelliği olmadığından kuşku kalmamalı.
* Kas gevşetme alıştırmaları: Kişiden farklı kas gruplarını sırayla aşırı kasarak sonra en gevşek hissedeceği duruma dek gevşetmesi istenir. Yönergeyi içeren bir teyp kaseti dinletme olanağı varsa iyi olur.
Erken psikolojik müdahaleyi, polis, itfaiye, ambulans görevlileri, sağlık personeli, hastanede ya da hastane dışındaki klinisyenler, gönüllüler, danışmanlar, uzman klinisyenleryapabilir.
Bu kişilerin özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
* İlk dönem tepkilerinin doğası ve gidişi hakkında bilgi sahibi olmalı
* Konuyla ilgili doğru bilgiyi sağlayabilmeli, bilgilendirici basılı gereçlere ulaşabilmeli, gerektiğinde yenilerini oluşturabilmeli.
* Acil dönemde gerekli duygusal destek verebilmeli
* Aşırı uyarılmışlık halini hafifletme yöntemlerini (empatik görüşme, dinleme, gevşeme teknikleri) uygulayabilmeli
* Kişisel olarak yüksek stres düzeyine dayanıklı olmalı
* Öz denetimini sağlayarak örnek olabilmeli. (NV)
* ADESTEP: Adapazarı-Emirdağı'nda Depremin Yol Açtığı Ruhsal Sorunlara Psikolojik Destek ve Psikiyatrik Tedavi Projesi
* "Bir Depremden Sonra Bir Depremden Önce", Şahika Yüksel, Mustafa Sercan, Ufuk Sezgin, Peykan G. Gökalp , IPS İletişim Vakfı.
