İnsan Hakları Derneği 15 Yaşında

Toplumsal muhalefete, devrimcilere, işçi ve emekçilere karşı olağanüstü baskıların yaşandığı bir dönemde, 17 Temmuz 1986 yılında kurulan İnsan Hakları Derneği (İHD) 15. kuruluş yıldönümünü kutluyor.

Burçin Belge

12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrasında, pek çok aydın, yazar, hukukçu, üniversite öğrencisi ve toplumun değişik kesimlerinden muhalif kişiler gözaltına alınmış, tutuklanmış, cezalandırılmıştı. O süreçte ölümler yaşanmış, siyasal partiler, dernekler, sendikalar kapatılmış, yöneticileri cezaevlerine konulmuştu.

Kısa sürede gelişti

İşte İnsan Hakları Derneği (İHD), bütün bunlara karşı tutuklu ve hükümlü yakınlarının çalışmaları sonucunda, 17 Temmuz 1986 tarihinde kuruldu. Birçok yazar, gazeteci, doktor, avukat, mimar ve mühendis de İHD'nin kuruluşuna imza attı. 1980 darbesinden zarar gören 98 insan hakları savunucusu tarafından dernekleştirilen İHD'nin üye sayısı kısa sürede 20 bine ulaştı.

Kuruluşundan itibaren düşünce örgütlenme özgürlüğü, yaşam hakkı, idam gibi konulara toplumun dikkatini çekmeye çalıştı. İnsan hakları konusunda paneller, sempozyumlar, açıkoturumlar gerçekleştirildi. Bu toplantılarda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Yurttaşlık hakkı, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi gibi konular anlatıldı. "Savaşa hayır", "Genel af", "Düşünceye özgürlük" ve "Barış" kampanyaları düzenlendi.

İHD ayrıca, cezaevlerindeki tutuklu ve hükümlülerin sorunlarıyla ilgilendi. İşkence görenlerin tedavisi için ve dokümantasyon faaliyetinde bulunması için Türkiye İnsan Hakları Vakfı'nı kurdu.

100'den fazla dava açıldı

İHD, 24 Ekim 1992 tarihli Genel Kurulu'nda, PKK ile devlet arasında 1984 yılından beri süren silahlı çatışmaları "savaş" olarak niteledi. Cenevre Sözleşmeleri'ne uyulmasını istedi. Yakılan, boşaltılan köylerle ilgili raporlar hazırladı. Kürt sorununun barışçıl, demokratik çözümü için basın açıklamaları yaptı.

İHD'nin kuruluşundan bugüne kadar yöneticileri hakkında 100'ün üzerinde dava açıldı. Bu davalarda 300'ün üzerinde yönetici yargılandı ve halen yargılanıyor. Bugüne değin 25 şube hakkında çeşitli sürelerle, kapatma kararı verildi. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki 13 şube baskılar ve yöneticilere yönelik ölüm tehditleri nedeniyle kapandı.

İnsan Hakları Derneği'nin ilk genel başkanı Nevzat Helvacı oldu. Helvacı'dan sonra genel başkan olan Akın Birdal, 1998 yılının Mayıs ayında uğradığı silahlı saldırı sonucunda ağır yaralandı. Ardından Hüsnü Öndül dernek başkanlığına seçildi.

İHD'nin 98 kurucu üyesinin isimleri şöyle:

Leman Fırtına , Şaziment Şulekoğlu, Melahat Sarptunalı , Ali Aydemir, Emil Galip Sandalcı , Arslan Başer Kafaoğlu, M.Murat Kadri Belge , F.Adalet Sümer, Şükran Ketenci , Gencay Gürsoy, M.Nuri Karacan , Adnan Çelik, Sennur F. Çelik , S. Özcan Öktem, Yücel Sayman , Ragıp Zarakolu, H.Alpay Kabacalı , O Merih Sezen , Z.Ayla Akbal, Bekir Doğanay , Nebi Barlas, Ahmet H.Kırım , M.Ali Özpolat, Kemal I.Keleşoğlu , Handan Koç, Gülizar Çağlayan , Didar Şensoy, Tahsin Şulekoğlu , Filiz Karakuş, M.İzzet Eray , Serap Yakut, Sacide Çekmeci , Recep Cüre, M.Oktay Akıncı , Mihriban Kırdök, Şükran Akın , Zarif Sel, Hüseyin Ekinci , Neriman Deniz, İbrahim Saydan , Rona Aybay, Aydın Aybay , Sadık Gürbüz, Osman Ergin , Vahide Açan, Işıl Özgentürk , Müşerref Toper, Mahmut Tali Öngören , Fatma Ümit Sezer, Ali Sirmen , Osman Oge, Mehmet Ali Aybar , Ercüment Tahiroğlu, Aykut Başçıl , Şirin Tekeli, N.Ağırnaslı , Haldun Özen, Yavuz Önen , Cahit Talas, Hıdır Göktaş , Güngör Aydın, Aydın Erdoğan , Jülide Gülizar, Ayşe Sirmen , Cevat Geray, M.Yücel Akıncı , Kazım Bayraktar, Vecihi Timuroğlu , Hüsnü Öndül, İbrahim Tezcan , Zeki Tavşancıl, Ahmet Bozkurt Çağlar , Mehdi Bektaş, Fevzi Bahattin Argun , Ahmet Abakay, Nusret Fişek , İbrahim Açan, Ahmet Tahtakılıç , Veli Devecioğlu, Nevzat Helvacı , Akın Birdal, Fatma Çakır , İsmet Özdal Demirdöğen, M.Emin Değer , Halit Çelenk, Gülten Cankoçak (Akın), Erbil Tuğalp, İsmail Sami Çakmak , Ali Bozkurt, M.Suphi Gürsoytrak, Aziz Nesin, Haluk Bahri Gerger , Hamdi Konur, Hikmet Koçak , İbrahim Yetkin, Nurkut İnan , İsmet Pekdemir, Perihan Akçam .