İlk Rum gazetesi 1831 yılında “Filon ton Neon” (Gençlerin Arkadaşı) ismiyle yayın hayatına başladı. İstanbul’da yayımlanan ilk Rum gazetesi ise “Tilegrafos tu Vosporu” du (Boğazın Telgrafı). 1876'da Meşrutiyet'in ilanından sonra 160'tan fazla Rum gazetesi yayımlandı.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Televizyon Gazeteciliği ve Programcılığı Bölümü Öğretim Görevlisi Ariana Ferentinou, 19.yy’da İstanbul’daki Rum gazeteciliğinin şu şekilde tarif etti:
“Osmanlı Devleti zamanındaki Rum Basın Geleneği söz konusu olduğunda, İzmir Rum Basını ile İstanbul Rum Basını’nı birbirinden ayırmak gerekiyor. İstanbul’da Rumlar hem Saray’a hem de Patriklik’e bağlıydılar.
"Aralarında Saray görevlileri, çevirmenler, politikacılar vardı. 19.yy’da Osmanlı Devleti’nin liberalizasyon politikalarıyla beraber Selanik'ten, Girit’ten bir çok Yunanistanlı Türkiye’ye İstanbul’a geldi. Birçok Yunanistanlı entelektüel, profesyonel gazeteci İstanbul’a geldi ve dahası buraya yerleşti. Bu dönemde Rumca, Fransızca, Karamanlıca ve iki dilli (Rumca-Türkçe) dillerinde Rum gazeteler faaliyete geçti.”
İlk basın kanunu ve sansür
Ardı ardına Meşrutiyet, İstibdad Dönemi ve İttihat ve Terakki rejimleri altında basın da çeşitli baskılarla karşılaştı. Devlet yasakları ile karşılaşan Rum yayıncı ve editörler çalışmalarına devam edebilmek için, gazetenin ismini ya da sahibini değiştirerek yayın hayatlarına devam etti.
Henüz herhangi bir Türkçe hiciv dergisi yayımlanmadığı baskı döneminde, mizah da yasaklardan nasibini aldı. Tanzimat döneminin hiciv ve resim ile ilk yasağı şöyleydi:
“Her kim ki sataşan, hicveden, sağduyuya aykırı vezinli veya düz yazı metinleri, resim veya görüntüleri neşreder veya neşretmeye verir ise bir altın ile beş altın mecidiyeye kadar para cezası ve 24 saat ile bir hafta arası hapis cezasına çarptırılır.”
Bu kanunun en çok başını yaktığı gazeteci Rum gazeteci Theodor Kasapis oldu.
İlk tutuklu gazeteci: Theodor Kasapis
Kasapis hiciv hayatına ilk 1870’de “Diyojen” gazetesi ile Rumca başladı. Namık Kemal’in de yazarı olduğu “Diyojen” iki yıl 47 gün içinde 183 defa basıldı. 1873 yılında yayınlanması yasaklandı.
Diyojen’in yasaklanması’ndan sonra Rumca baskısı “Koudounas” olan “Çıngıraklı Tatar” karikatür dergisini kurdu. Ne var ki bu derginin ömrü sadece üç buçuk ay sürdü. Kasapis beş gazete yayımlayarak gazeteciliğe devam etti. Kasapis 1877’de “Hayal” dergisinde yayımladığı karikatür Abdülhamit’i kızdırdı. Kasapis en üst sınırdan üç yıl hapis cezası alır. İki ay sonra Abdülhamit’in kararıyla hapisten çıkan Kasapi Fransa’ya kaçtı ve yaşlılığına kadar ülkesine geri dönemedi.
87 yıllık gazete: Apoyevmatini
1925 yılında kurulan Apoyevmatini Gazetesi 87 yıldır hayatına devam ediyor. Cumhuriyet döneminin en eski Rum gazetesi Apoyevmatini’nin sahibi Mihail Vasiliadis gazetenin tek amacının “her Rum evine girmek, her Rum ailesi tarafından okunmak” olduğunu söylüyor. (EA)
